«Qara altyn» baǵasynyń tym arzandap ketýi álemdegi jıyrma shaqty eldi qaýsatady, damyǵan elderdiń de órkendeýine kedergi bolady. Bul týraly Qamshy portaly Aıqyn-aqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Biraq munymen munaı dáýiri bitpeıdi: odan alynatyn ónimderdiń kóptigi sonsha, alda bul sektordyń jańa «altyn ǵasyry» bastaý alýy yqtımal». Keshe elimizdiń Energetıka mınıstrliginiń basshylyǵy osyndaı qyzyqty boljamyn jarıa etti. Bul kúni Astana tórindegi Táýelsizdik saraıynda Eýrazıalyq KAZENERGY forýmy ashyldy. Jahandyq energetıka kóshbasshylarynyń basyn qosatyn bul jıynnyń jumysy bıyl úsh kúnge sozylmaq.

Forýmnyń keshegi birinshi kúninde VIII KAZENERGY Jastar forýmy, Áıel­derdiń energetıkalyq klýbynyń oty­rysy, Qazaqstannyń munaı-gaz salasyn ǵylymı-tehnıkalyq damytýǵa arnalǵan tehnıkalyq semınar uıymdastyryldy. Sondaı-aq Astana mańyndaǵy kúnnen qýat jyıatyn panelderdi shyǵarýshy zaýyt bazasynda «Qazatomónerkásip» ulttyq kompanıasymen birlesken Ha­lyqaralyq ınovasıalyq mekteptiń ashylý rásimi ótti. 
Degenmen sheteldik jáne otandyq qatysýshylardy keńinen tartqan negizgi is-sharalar – «Eýrazıalyq óńirdegi qýat qaýipsizdigi: yntymaqtastyqtyń jańa tetikteri» atty munaı-gaz konferensıasy men «Óndirýshi salalardyń ashyqtyǵy bastamasy» halyqaralyq jıyny edi. 
Munaı-gaz konferensıasyn ashqan «Ulttyq ınjenerlik akademıa» prezı­denti Baqytjan Jumaǵulov munaı-gaz salasyn damytýǵa endi «aspanasty eliniń» basshylyǵy kótergen «Bir beldeý – bir jol» atty Jibek jolynyń ekonomıkalyq beldeýi bastamasy tyń serpin beretinin aıtty: «Bıylǵy mamyr aıynda Astana ekonomıkalyq forýmynda sóz sóılegen Elbasy N.Nazarbaev QHR-dyń «Jibek jolynyń ekonomıkalyq beldeýi» basta­masynyń biz úshin aıryqsha mańyzǵa ıe eke­nin atap ótti. Bul bastama alǵash Asta­nada jarıa etildi jáne Qazaqstan ony birinshi bolyp, qoldady. Búginde óz úle­si­mizdi qosýdamyz. Bul bastama – jańa dá­ýir­diń kórinisi. Ol aldaǵy jańa álemdik qu­rylystyń alǵashqy belgisi. Ol pla­ne­tamyzdaǵy ómirdiń barlyq qyrlaryn qozǵaıtyn bolady. Tıisinshe, energetıka sa­lasy da qalys qalmaıdy. Kórkem til­men túıip aıtsaq, siz ben biz qyzyqty ýa­qyt­ta jáne kerekti jerde ómir súrip jatyrmyz!»
Akademıa basshysynyń baıla­mynsha, kontınentimizdegi barlyq elder eko­nomıkasynyń energetıkalyq sekto­ryn úlken ózgerister kútip tur: «Osynyń barlyǵy Eýrazıa kartasynyń tuǵyrly túrde, geoenergetıkalyq turǵydan qaıta formattalýyna ákeledi jáne bul úderis endigi bastaý aldy. Bul energetıkalyq naryqqa qatysýshy barlyq taraptardyń ózara qarym-qatynastaryn túbegeıli ózgertpek. Atap aıtqanda, kómirsýtek óndiretin birqatar basqa eldermen birge Qazaq­stanǵa da munaı-gaz tasymaly bo­ıynsha basymdyqtardy shyǵysqa – Qytaı men Ońtústik-SHyǵys Azıa elde­rine qaraı kóshirý ózekti bolýda. Óıtkeni qazir munaıdy tutyný boıynsha dál osylar kóshbasshy orynǵa shyqty».

Kómirsýtek qory boıynsha álemde al­ǵashqy oryndarda turǵan kórshi Reseıdiń ózi munaıy men gazyn tasymaldaýdyń ne­gizgi baǵyttaryn QHR men Túrkıaǵa qaıta baǵ­darlaýǵa jantalasyp jatyr. 
B.Jumaǵulovtyń aıtýynsha, qytaılyq «Bir beldeý – bir jol» jańa Jibek joly dúnıejúzi elderiniń jartysynan astamyn qamtıtyn bolady. «Biraq bul joba osy mem­leketterde tek saıası turaqtylyq pen qaýipsizdik bolǵan jaǵdaıda ǵana jumys jasaı alady. Bastama boıynsha saıası ke­lisimder bar. Al biryńǵaı ınfraquryly­myn qurý salasyna kelsek, Qazaqstan ishki ınfraqurylymdy údemeli túrde damytýǵa jáne ony Jibek jolynyń qajettilikte­-rine saı úılestirýge kirisip ketti» dedi ol. 
Forýmda sóz sóılegen «SINOPEC GROUP» Qytaıdyń munaı jáne hımıa korporasıasynyń tóraǵasy, QHR Inje­nerlik akademıasynyń akademıgi Van Iýı Pý «Bir beldeý – bir jol» Jibek joly eko­nomıkalyq beldeýiniń maqsaty – Uly Ji­bek joly boıynda jatqan barlyq elderdi tereń ári keń aýqymdy óńirlik yntymaq­tas­tyqqa yntalandyrý bolyp tabylaty­nyn túsindirdi. 
– «Bir beldeý – bir jol» munaı jáne gaz kenderi ornalasqan baı aımaqtardy basyp ótedi: álemde bar dástúrli kómirsýtekter­-diń eń úlken bóligi de osylarǵa tıesili. 
2014 jyl­ǵy jaǵdaı boıynsha osy baǵyt boıynda ornalasqan elderdegi munaı men tabıǵı gazdyń qory jahandyq jalpy qor­dyń tıisinshe 57,8 jáne 75,5 paıyzyn qu­rady. Búkil dúnıejúzinde óndiriletin mu­naı-gaz kóleminiń 58,3 paıyzy da osylarǵa tıesili! – dedi Pý myrza.
Byltyrǵy jyly shyǵysymyzdaǵy Shyń eliniń munaı kompanıalary Qazaq­standaǵy 25 birlesken jobaǵa 33 mıllıard dollar ınvestısıa quıypty: «Qytaılyq kásiporyndar Qazaqstanda munaı jáne gaz ken oryndaryn barlaýdan, óndirýden, mu­naıdy óńdeýden, ótkizýden, munaı qubyr­laryn tóseýden, ınjenerlik-tehnıkalyq qyzmet kórsetýden turatyn tutas ındýs­trıa­lyq tizbekti qalyptastyryp aldy» dep málimdedi ol. 
«Aspanasty eli» munymen shektelmek emes: keshe forým aıasynda QHR respýb­lıkamyzda jańa temir joldar men avto­joldardy, tipti teńiz aılaqtaryn salý nıetin rastady. Osy arqyly qytaılyq taýarlardyń álemdik tasqyny qazaq jeri arqyly arna tartpaq. 
Energetıka mınıstriniń birinshi oryn­basary Uzaqbaı Qarabalın Qazaqstannyń basty taýary – «qara altynnyń» quny tó­men baǵalanyp turǵan qazirgi kezde el Úki­metiniń Qytaımen yntymaqtastyqty kú­sheıtýge beıil ekenin bildirdi. 
Onyń dereginshe, álemdegi shamamen 20 eldiń ál-aýqaty «qara altynǵa» qatty táýeldi. Sáıkesinshe, onyń qunynyń qul­dyraýy bulardyń qabyrǵasyna batýda. Onyń ishinde Qazaqstan da bar. 
– Búginde tutyný ortalyqtarynyń jańa ıerarhıasy qalyptasýda, – dedi ol. – On jyl buryn álemdegi munaı salasynyń tir­shiligi eń aldymen AQSH pen Eýropadaǵy tutynysqa táýeldi bolsa, qazir osy sek­tor­dyń damý perspektıvasyn kóp dárejede Azıa elderi aıqyndaı bastady. 
Halyqaralyq sarapshylar talaı jyl sank­sıalar tosqaýyl bolyp kelgen Iran­nyń munaıy «bostandyq» alyp, naryqqa lyq quıylǵanda, «qara altynnyń» baǵasy bir bóshkesi úshin 20 dollarǵa deıin túsip ketetinin, ıaǵnı qunsyzdanatynyn bol­jaý­da. Biraq Energetıka 1-vıse-mınıstri osy salanyń bolashaǵyna úlken senimmen qa­raıdy:
– Teris boljamdardyń beleń alǵany­na qaramastan, jahandyq munaı-gaz sala­synyń perspektıvasy orasan zor bolyp qalýda. Munaıdan ónimderdiń san túri aly­nady, demek, munaı dáýiri udaıy damýdyń jańa baǵyttaryna ıe bolyp otyrmaq! Bul rette barlyq múddeli taraptardyń bilim­derin jumyldyrsaq, barynsha ońtaıly she­shimderdi qabystyrsaq, úlken tıimdi­likke qol jetkizemiz. Osy oraıda Qazaqstan men Qytaı lıderleriniń strategıalyq kó­regendigine ıek artqan kelisimdi memlekettik ustanymdarymyz birlesken bastamalar bo­lashaǵyna da optımızmmen qaraýǵa múm­kindik beredi, – dedi Uzaqbaı Qarabalın.
«Qazenerdjı» forýmy aıasyndaǵy «Ón­dirýshi salalardyń ashyqtyǵy bastamasy (ÓSAB)» halyqaralyq jıynyna da «qara altyn» aınalasyndaǵy máseleler arqaý bol­dy. Onyń barysynda «Qazaqstandaǵy óndirýshi salalar qyzmetiniń ashyqtyǵy bas­tamasyn 2014 jyly júzege asyrý tý­raly» Ulttyq eseptiń tusaýy kesildi. 
– 48 el kiretin, Qazaqstan da qatysatyn «ÓSAB» jahandyq bastamasy bizge munaı-gaz jáne ken óndirisi salasynan elimizge qandaı qaıtarym bolǵanyn bilýge múm­kin­dik beredi, – dep túsindire ketti Inves­tı­sıalar jáne damý vıse-mınıstri Albert Raý. – Jer qoınaýynan qazba baılyqtar alynýda, burǵy salynyp, munaı aǵyzylýda, al odan el ne paıda kórip otyr? Muny qazaqstandyqtar óńirlik jáne jalpy elimiz kóleminde bilýge tıis. Biz búgin tuńǵysh ret osy saladaǵy ulttyq eseptiń jalpyǵa tú­sinikti nusqasyn jarıalap otyrmyz. Onda 2009 jyldan bastap, ár jyl saıyn búd­jetke qansha salyq túskeni, óndirýshi kom­panıalar áleýmettik salaǵa óńirlerde qan­sha qarjy salǵany jáne basqa kórsetkishter anyq kórsetilgen. 
A.Raýdyń naqtylaýynsha, el Úkimeti osyndaı ulttyq esep daıyndaý úshin shetel­dik beldi aýdıtorlyq kompanıany jal­daı­dy eken, ol óz kezeginde tabıǵat qoınaýyn paıdalanýshylardyń barlyq esepterine jan-jaqty taldaý júrgizedi. 
Sonymen, qazaq jeriniń astynan qazy­nasyn kósep-qazyp alyp jatqan kompa­nıalar byltyr 4 trıllıon 817 mıllıard 552 mıllıon teńgeden astam salyq jáne óz­ge de mindetti tólemder tólegen (salys­tyra ketsek, 2009 jyly bul soma nebári 1 trıllıon 851,1 mıllıard teńgeni quraǵan kórinedi). Onyń ishinde 4,5 trıllıonnan astamy – munaı-gaz, al 282 mıllıardy – taý-ken sektorynyń enshisinde. 
Naqtylaı ketsek, bul qarjy tasqy­ny­nyń 3 trıllıon 429,8 mıllıard teńgesi – Ulttyq qorǵa, 1 trıllıon 138,2 mıllıar­-dy – respýblıkalyq búdjetke arna tar­­typty. Jalpy alǵanda, «óndirýshi kom­pa­nıa­lardyń tólemderi memleket kirisiniń 70%-yn quraıdy».
Aımaqtardy áleýmettik damytýǵa ón­dirýshi kompanıalar 20 mıllıard teńgeden astam qarjy aýdardy. Onyń ishinde 2,7 mıl­lıardy – turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasyna, 4,6 mıllıardy – mádenıet, sport jáne týrızmdi damytýǵa, 3,6 mıllıardy – densaýlyq saqtaý sala­syna, bes mıllıardtaı qarjy – ákim­dik­terdiń qoryna baǵyttalypty.