ZAMAN ÚLGİSİNDEGİ ǴALYM

/uploads/thumbnail/20170708200002368_small.jpg

HHI ǵasyrdyń basynda elimizde ınovasıalyq-ındýstrıaldyq damýǵa jáne onyń qyry men syryn ǵylymı turǵyda túsindirýge degen zárýlik, qoǵamdyq suranys kúnnen-kúnge artýda. Bul týraly Qamshy portaly Aıqyn-Aqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Sondyqtan qazirgi kezeńge zamanaýı úlgidegi mamandar, ǵalymdar jáne qoǵamnyń belsendi músheleri aýadaı qajet ekeni belgili.Jańa tarıhı kezeń jańasha oılaýdy, Otanymyzǵa qyzmet atqarýdy ala keldi. Sháýkenova Zarema Káýkenqyzy jahandaný zamanynyń talaptaryna, onyń pármendi ózgeristeriniń qısynyna tolyq sáıkes keletin bilikti maman, kórnekti ǵalym dese de bolady. Onyń qazirgi tańdaǵy laýazymy – Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Ǵylym komıteti «Fılosofıa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýty» respýblıkalyq memlekettik qazynalyq kásipornynyń dırektory. Sonymen qatar ol kisiniń ekinshi jaýapty qyzmeti – ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń bilim jáne ǵylym ıntegrasıasy prorektory. Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim jáne ǵylym mınıstri Aslan Sárinjipov Zarema Káýkenqyzyna osy eki qyzmetti qatar atqarýyn suraǵanyn jáne oǵan úlken senim artqanyn atap ótý kerek.

Ǵylymı ınstıtýttar men jo­ǵary oqý oryndarynyń ózara baılanysyn tereńdete túsý úshin Ulttyq Ǵylym akademıasynyń ǵımaratyndaǵy «Ǵylym Orda­synda» mınıstrdiń bastama­symen ǵylymı ınstıtýttarǵa jas ǵylymı kadrlardy daıyndaý máselesin sheshý úshin 10 ıns­tıtýttyń bilikti mamandarynyń kúshimen ár ınstıtýt óz maman­dyqtary boıynsha magıstrlar men PhD doktorlardy daıyn­daýdy 2014 jyldan bastady. Osy qıyndyǵy men tıimdiligi mol qyz­metti uıymdastyrý men úıles­tirý máselelerin Zarema Káýkenqyzy eki jyldaı tabysty atqaryp keledi. Endi ǵylymı ınstıtýttardyń tájirıbeli kásibı mamandary elimizdegi bi­likti jas mamandardy daıyndaý úderisinen shettep qalmaıtynyn baıqadyq. Osy ınovasıalyq tájirıbeni mınıstrliktiń basqa da akademıalyq ǵylymı ıns­tı­týt­taryna taratýdyń ýaqyty kelgen ispetti. Ǵylym men bilim berý salalary birin-biri tolyq­tyryp, ózara yntymaqtastyqta bolǵany abzal.
 Qazirgi zamannyń tulǵasy, belsendi isker ǵalym, ǵylymı jáne pedagogıkalyq qyzmetti uıymdastyrýshy Sháýkenova Zarema Káýkenqyzy 1965 jyl­dyń 29 qyrkúıeginde Shymkent qalasynda ıntellıgensıa otba­synda dúnıege keldi. Temirtaý qalasyndaǵy № 20 orta mektepti tabysty támamdaǵannan soń Reseı jerine oqý-bilim izdep barady. 1987 jyly Lenıngrad memlekettik ýnıversıtetin «psı­hologıa» mamandyǵy boıyn­sha aıaqtap, aldymen 1995 jyly psıhologıa ǵylymdary­nyń kandıdaty, sodan keıin 2003 jyly sosıologıa ǵylym­darynyń doktory, 2006 jyly profesor degen ǵylymı dáre­jesi men ǵylymı ataqtaryna qol jetkizdi. Ǵalymnyń doktor­lyq dısertasıasynyń taqy­ryby: «Qazirgi qazaqstandyq qoǵamdaǵy etnostardyń áleý­mettik ózara árekettesýi». Qazirgi tarıhı kezeńde Zarema Káýken­qyzy Qazaqstan Respýblıka­synyń Ulttyq ǵylym akade­mıa­synyń korespondent-múshesi.
Zarema Káýkenqyzy Almaty qalasyndaǵy ǵylymı-zertteý já­ne joǵary oqý oryndaryndaǵy bilim berý salasyndaǵy qyzme­tine deıin eńbek jolyn naǵyz ónerkásipti ólkeniń Temirtaý qa­lasyndaǵy Qaraǵandy metal­lýrgıalyq kombınatynan bas­taıdy jáne osy iri kásiporynda áleýmettik-psıhologıalyq qyz­met jetekshisi laýazymynda ju­mys atqarady, kóptegen zert­teýler jasap, úlken eńbek ujym­darynda ashyq leksıalar oqý­dyń sheberine aınalady jáne Qaraǵandy qalasyndaǵy joǵary oqý oryndarynda naqty táji­rıbe jınap, shyńdalý mekte­bi­nen ótken bolatyn. Bilikti ma­mannyń áleýmettik tájirıbe salasyndaǵy is-tájirıbesi keıin­gi jasaǵan bilikti qyzmet­terine ońdy áserin tıgizdi.
1997-2007 jyldar araly­ǵyn­da Zarema Káýkenqyzy táýelsiz taldama qurylymy – Qazaqstan-Reseılik salystyrmaly áleý­mettik zertteýler ınstıtýtynyń «SESSI-Qazaqstan» (Astana qalasy) dırektory qyzmetin atqarady. Bul Instıtýt kezinde Prezıdent Ákimshiliginiń, Par­lamenttiń, Ortalyq saılaý ko­mısıasynyń, QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń, bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Astana jáne Almaty qalalary ákimderi apparatynyń tapsy­rystary boıynsha qoǵamdyq pikirdi monıtorıńtaý boıynsha sosıologıalyq zertteýler júr­gizip, tıisti memlekettik or­gandarǵa kóptegen strategıalyq mańyzdylyqtaǵy ǵylymı-prak­tıkalyq usynystar berip otyr­ǵanyn atap ótýge bolady.
Sol kezeńdegi birshama talda­malyq is-áreketterdiń qorda­lanýynyń arqasynda Zarema Káýkenqyzy qazirgi kezeńde qo­ǵamdyq-ekonomıkalyq máse­lelerdi talqylaý boıynsha be­deldi sarapshylardyń qataryn­da. Jyl saıyn zertteýshi maman­nyń 50-60 jarıalanymy elimiz­diń BAQ-ta jaryq kórip oty­rady, ásirese, onyń ishinde «Ege­men Qazaqstan», «Kazahstanskaıa pravda»,«Aıqyn», «Lıter», «Ar­gýmenty ı fakty – Kazahstan», «Svoboda slova», «Almaty aq­sha­my», «Vechernıı Almaty», «Qa­zaq ádebıeti» jáne t.b. bar. Atap aıtqanda, profesor Sháýke­no­va Zarema Káýken­qyzy«Ves mır» gazetimen Fı­lo­sofıa, saıa­sat­taný jáne din­taný ınstıtýty ara­synda turaq­ty shyǵar­mashy­lyq baılanys­tyń ornatylýyna sebepker boldy.
Óziniń ǵıbratty ómir jo­lynda bilim men ǵylymdy úıle­simdi ushtastyra bilgen bilgir ma­­man Qazaqstan Respýblı­ka­sy­nyń joǵary mektebinde kóp­tegen gýmanıtarlyq salanyń ámbebap mamandarynyń daıyn­dalýyna sebepker boldy, jas­tarǵa sapaly bilim berip keledi. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ult­tyq ýnıversıtetiniń fıloso­fıa jáne saıasattaný fakýl­tetinde 2007-2010 jyl­dary de­kan bolyp qyzmet atqarǵan jyl­dary oqý úderisinde jańa dáýirdiń talap­taryna sáıkes keletin ınnova­sıalyq úlgidegi bilim berýdiń strategıasyn us­tan­dy. Oqytý­shylar men stý­dentter qaýymy arasyndaǵy naǵyz ǵylymı shy­ǵarmashylyq suhbattyń, ózara tulǵalyq tú­sinistiktiń orny­ǵýyna birshama yqpal jasaǵanyn atap ótýge bolady. 
2010 jyldyń sáýir aıynan 2011 jyldyń qyrkúıek aıyna deıin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Qazaq­stannyń strategıalyq zert­teýler ınstıtýtynyń ǵylym boıyn­sha dırektordyń oryn­basary qyzmetin atqarady. Ǵa­lym bul mekemede óziniń qol­danbaly sosıologıalyq zert­teýler salasyndaǵy óziniń mol tájirıbesi men qabiletin ǵylymı saraptamalar jasaý barysynda tolyq tanytyp úlgeredi jáne memlekettik organdarǵa kóptegen mańyzdy usynystar jasaıdy. 
2011 jyldyń qyrkúıek aıy­nan bastap, qazirgi kezeńge deıin Fılosofıa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń dırek­tory qyzmetinde óziniń darynyn pash ete tústi, ınstıtýttyń qyz­metin zaman talaptaryna sáıkes beıimdedi, jańa ınovasıalyq ádistermen ǵylymdy damytýdyń jolyna tústi. Máselen, buryn Instıtýt qabyrǵasyna ártúrli sebeptermen jastar onsha kel­meı­tin bolsa, endi ǵylymı meke­meniń 30 paıyzdan astamy 35 jasqa tolmaǵan jastar ekeni bizdi qýantady. 
2013 jyldyń qyrkúıek aıynda Zarema Káýkenqyzynyń bastamasymen Qazaqstan fılo­softarynyń alǵashqy kongresi ótti. Qazaqstannyń túkpir-túk­pi­rinen kóptegen fılosof ma­mandar jınalyp, fılosofıa iliminiń zamanaýı ádistemesi men baǵyt-baǵdaryn, joǵary oqý oryndaryndaǵy fılosofıa pánin oqytýdyń problemalaryn talqylaýdan, ǵylymı zerde­leýlerden ótkizdi. Qazaqstan fı­losoftarynyń qoǵamdyq qaýymdastyǵy qurylyp, oǵan «Qazaqstannyń fılosofıalyq kongresi» degen ataý berildi. 
Z.K.Sháýkenova Lenıngrad (qazirgi Sankt-Peterbýrg) mem­lekettik ýnıversıtetin bitir­gen­nen keıin árqashan jáne belsendi túrde ǵylymı qyzmetpen, shy­ǵarmashylyqpen shuǵyldanyp keledi. Osy kezge deıin 200-den astam ǵylymı jáne ádistemelik eńbekter, sonyń ishinde 2 oqý­lyq, 20-daı monografıa, stý­dent­terge arnalǵan 8 oqý qural­dary jáne ádistemelik nusqaý­lary jaryq kórgen eken. «Má­denı mura» baǵdarlamasy aý­qymynda oryndalǵan kóptom­dyq «Álemdik áleýmettaný antologıasynyń» avtorlary­nyń biri bolatyn.
«Uly dala tulǵalary» serıa­symen ınstıtýt mamandary Zarema Káýkenqyzynyń jalpy redaksıalyǵymen qazaqtyń kórnekti tarıhı tulǵalary – Shá­kárim, Máshhúr Júsip Kó­peev, Ǵumar Qarash sıaqty esimderdiń ómir jolymen qatar táýelsiz Qazaqstannyń alǵashqy kásibı saıasattanýshylardyń biri Tilemis Mustafınniń ǵumyrna­masyn qomaqty kitaptar túrinde jarıalaǵanyn atap ótken jón. Joǵarydaǵy eńbekter kópshi­liktiń nazaryna birden iligip, óziniń oqyrmandaryn tapty.
Elimizdiń qoǵamdyq ómirin­degi Zarema Káýkenqyzynyń belsendiligi zor. Ol «Nur Otan» HDP múshesi jáne onyń Almaty fılıalynyń Saıası keńesi men Saıası búrosynyń múshesi, Qa­zaqstan Respýblıkasy Prezı­dentiniń janyndaǵy áıelder isteri jáne otbasylyq-demogra­fıalyq saıasat jónindegi Ulttyq komısıanyń múshesi, Qazaqstan halqy assambleıasy sarapshylar komısıasynyń múshesi qyzmet­terin atqarýda.
Zarema Káýkenqyzy Qazaq­stan Respýblıkasynyń kóptegen memlekettik nagradalarymen marapattaldy. Máselen: «Qazaq­stan Respýblıkasy ǵylymynyń damýyna úles qosqany úshin» Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń tósbelgisi (2003j.); Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵy­lym mınıstrliginiń Y.Al­tynsarın medali (2009 j.); QR Prezıden­tiniń Jarlyǵymen «Qazaqstan­nyń eńbek sińirgen qaıratkeri» qurmetti ataǵy, «Astanaǵa 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıka­sy­nyń Táýelsizdigine 20 jyl» me­daldary berildi. 2015 jyly «Ǵylym kúnin» atap ótý bary­synda Qazaqstan Respýb­lıkasy Bilim jáne ǵylym mı­nıstr­liginiń «Qurmet gramo­tasymen» marapattaldy.
Zarema Káýkenqyzy úlgili otbasyn qurǵany belgili, ǵalym­nyń joldasy – Seıdýmanov Serik Turaruly elimizge belgili kórnekti qoǵam qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasy Par­lamenti Májilisiniń depýtaty, qyzy Sabrına orta mekteptiń 5 synybynyń oqý ozaty. Ǵalym-ustazdyń tulǵalyq kelbeti óziniń shyǵarmashylyǵymen, belsendi kózqarasymen zamandastary­myzǵa, jas urpaqqa naǵyz úlgi bolatyny anyq, sonymen qatar onyń aldyńǵy qatarly zıaly qaýymnyń ókili ekenine kúmán keltirmeımiz jáne onyń eli­mizdiń bolashaǵyna tabysty qyzmet ete berýine tilektespiz. 

 

Qatysty Maqalalar