Oblystyń agroónerkásip kesheniniń damýy Qazaqstan Respýblıkasynda agroónerkásip keshenin damytý jónindegi 2013-2020 jyldarǵa arnalǵan «Agrobıznes-2020» baǵdarlamasy aıasynda júzege asyrylýda. Bul týraly Qamshy portaly Aıqynǵa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Aǵymdaǵy jyly baǵdarlama aıasynda salany qoldaýǵa 8,4 mlrd teńge bólinip, esepte kezeńde bólingen qarjynyń 5,0 mlrd teńgesi ıgerildi.
Baǵdarlamaǵa sáıkes jasalǵan jospar arqyly memleketten berilip otyrǵan múmkindikterdi barynsha tıimdi paıdalanyp, oblystyń agroónerkásip keshenin odan ári damytý úshin «Qyzylorda oblysynyń Agroónerkásip keshenin damytý» Jol kartasy qabyldandy. Jol kartasyna sáıkes oblystyń aýyl sharýashylyǵy salasyn damytýdyń basym baǵyttary aıqyndalyp, 2020 jylǵa deıingi damý kórsetkishteri belgilendi. Mine osy oraıda, Qyzylorda oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarma basshysy Baqyt Jahanovpen tilshimiz tildesken edi.

– Báke, eldiń ekonomıkalyq jaǵdaıy álem naryǵyndaǵy jeldiń qaı baǵyttan soqqanyna qaraı qubylatyndyǵyn eskersek, qazir qam-qareketsiz otyrýǵa bolmaıdy. Tyǵyryqtan tosylmaı shyǵaratyn tabysty jobalardy qolǵa alyp, qaýiptiń aldyn alǵan jón. Elba­synyń «Nurly jol – bolashaqqa bastar jol» atty Joldaýynyń maz­muny da osyǵan saıady emes pe?
– Durys aıtasyz, memleket basshysy bes ınstıtýttyq re­formany júzege asyrýdyń «100 naqty qadamyn» bekitti. Refor­manyń úshinshi baǵytynda mańyz­dy faktor – ındýstrıalandyrý, ekonomıkalyq ósimdi damytýǵa arnaldy. Nátıjesinde, Elbasy aldaǵy bes jylda keminde qazaq­standyq 3-4 eksporttyq brend qurý úshin naqty jobalardy jú­zege asyrýǵa nazar aýdaryp, úkimetti qaıta óńdeý ónerkásibi men aýyl sharýashylyǵy salasyna on transulttyq kompanıa tartý boıynsha jumystar júrgizilip, onyń ishinde aýyl sharýashyly­ǵynda birinshi kezekke etti, as­tyqty, kókónisti qaıta óńdeý ke­rektigin erekshe atap ótti.
Indýstrıa baǵdarlamasy el ekonomıkasynyń ónimdiligin arttyrýdy ár taraptandyrýdyń mańyzdy baǵyty bolyp tabyldy. «100 naqty qadamnyń» 35 -qadamy aýyl sharýashylyǵy jer telim­derin tıimdi paıdalanýǵa arnalsa, 36-qadamda jer telimderin maq­satty paıdalaný túrlerin óz­gertip, paıdalanylmaı turǵan jerlerdi qaıta jekeshelendirý úshin memlekettik qorǵa berýdiń qolaılylyǵyn kórsetken. Bul baǵytta jerlerdi jekemenshikke 50 paıyz jeńildetilgen baǵamen jáne 10 jylǵa bólip tóleý arqyly berý múmkindikteri qarastyryl­ǵan. Al 60, 61-qadamdarda sút, et óndirisi men óńdeýdi damytý ushin strate­gıalyq ınvestorlardy tartý kózdelgen. Bul baǵytta oblys­ta jumystar qyzý júrgizi­lýde. Óńir klımaty tórt túlikke jaıly bol­ǵandyqtan, buryn-sońdy bol­maǵan sharýashylyqtar damyp, óz sheshimin tapty.
– Qazaqstan Respýblıkasynda agroónerkásip keshenin damytý jónindegi 2013-2020 jyldarǵa ar­nalǵan «Agrobıznes-2020» baǵdar­lamasynyń oryndalýy barysyna toqtalsańyz?
– Atap aıtar bolsaq, ósimdik sharýa­shylyǵy boıynsha egis kólemin ártaraptandyrý basty baǵyt retinde qolǵa alyndy. Bul baǵytta kúrishten basqa daqyldy ósirýge sharýashylyqtardy eko­no­mıkalyq turǵydan yntalan­dyrý úshin kúrishke beriletin sýb­sıdıa normasy azaıtylyp, mal azyqtyq, maıly, kartop, kókónis, baqsha daqyldarynyń sýbsıdıa­laý normalary birneshe esege kóterildi. Nátıjesinde, ótken jyl­dyń basynda ósimdik sharýa­shylyǵyna bólingen sýbsıdıanyń 97% kúrish óndirisine, 3% basqa da basym daqyldarǵa tıesili bolsa, qazirgi ýaqytta kúrishten basqa da daqyldarǵa sýbsıdıa úlesi 3%-dan 35%-ǵa deıin arttyryldy. 
Daqyldarǵa sýbsıdıalaý nor­malaryn belgilegende, sýdy únemdi qoldanýdy yntalandyrý maq­satynda tamshylatyp sýarý ádisi­men ósiriletin kartoptyń 1 gek­taryna tólenetin sýbsıdıa mól­­sheri 219,5 myń teńge, kókónis­ke 182,0 myń teńge, baqshaǵa 86,4 myń teńge bolyp bekitildi.
Aýyl sharýashylyǵy qury­lym­dary sýarmaly sýmen, janar-jaǵar maımen, tyńaıtqysh, pestısıdpen jabdyqtalýy nátı­jesinde aǵymdaǵy jyly oblys­tyń barlyq sharýashylyqtar nysandary boıynsha (aldyn ala málimet boıynsha) 163,7 myń gektar alqapqa aýyl sharýashy­lyǵy daqyldary ornalasty­ryldy. Onyń ishinde dándi daqyl­dar egisi – 86,6 myń ga, mal azy­ǵyndyq daqyldar – 56,0 myń ga, kartop, kókónis-baqsha daqyl­dary – 15,5 myń ga, maıly daqyl­dar – 6,0 myń gektar. 
Bıylǵy jyldyń kóktemgi egi­sine 22 352 tonna kúrish tuqymy jumsalyp, oblysta sońǵy 20 jyldan beri bolmaǵan kórsetkish – barlyq jumsalǵan tuqymnyń 21 972 tonnasy – 98,3% joǵary reprodýksıaly (2014 jyly – 30,5%), 380 tonnasy 1,7% qa­tar­daǵy tuqymmen sebildi. 
Sonymen qatar bıylǵy jyly sýbsıdıalandyrýdyń arqa­synda maıly daqyldar, onyń ishinde maqsary daqyly – 4016 gektar, jońyshqa 122 gektar kóbeıdi. Sondaı-aq áleýmettik mańyzy bar kartop, kókónis jáne baqsha daqyldaryn óndiristik negizde egýdi uıymdastyrý qolǵa alynyp, bıylǵy jyly 2013 jylmen salys­tyrǵanda óndiristik negizde egilgen kartoptyń kó­lemi 95 gek­tar, kókónistiń kólemi 241 gektar, baqshanyń kólemi 165 gektarǵa ulǵaıdy.
– Osy oraıda, óńirde atqary­lyp jatqan memlekettik baǵdar­lama­larǵa aıryqsha nazar bólinip otyr. Endi osy jóninde aıta ket­seńiz...
– Elimizde sońǵy jyldary mal sharýashylyǵyn damytýǵa aı­ryqsha nazar aýdarylýda. Bul baǵytta «Sybaǵa», «Qulan», «Al­tyn asyq» baǵdarlamalary júzege asyrylyp, jaıylymdardy sý­lan­­dyrý jobalary iske asyry­lýda. 
«Sybaǵa» baǵdarlamasy boıyn­sha 2011-2015 jyldary jos­parǵa sáıkes 10 myń bas sıyr, 335 bas asyltuqymdy buqa satyp alyný josparlansa, búgingi kúnge bul jospardy artyǵymen oryn­dadyq. Naqty aıtqanda, búginde 10872 sıyr alynyp, 598 asyl tuqymdy buqamen asyldandyrý jumystaryn júrgizýde. 
«Altyn asyq» baǵdarlamasy boıynsha búgingi kúni 14 sharýa­shylyq 75,3 mln teńge nesıe alyp, 3118 bas analyq qoı, 108 bas qoshqar satyp alyndy. «Qu­lan» baǵdarlamasy boıynsha 1462 bas jylqy analyǵy jáne 181 bas aıǵyr alynyp, jospar 146,2% oryndaldy. Nátıjesinde, oblys­ta mal sany kóbeıip, ónim óndirý kólemi artyp keledi. Atap aıt­qanda, oblys boıynsha 2015 jyl­dyń 1 tamyzyna 269,6 myń bas múıizdi iri qara, 672,8 myń bas qoı men eshki, 97,5 myń bas jylqy, 37,4 myń bas túıe, 2,6 myń bas shoshqa jáne 90,7 myń bas qus ósi­rilýde. Ótken jyldyń osy kezeńi­men salystyrǵanda, múıizdi iri qara 0,7%-ǵa, qoı men eshki 5,0%-ǵa, jylqy 10,5%-ǵa, túıeniń sany 4,5%-ǵa kóbeıip, et óndirý 2,0%-ǵa, sút óndirý 2,9%-ǵa jáne ju­myrtqa óndirý 1,0 paıyzǵa ósti.
Aǵymdaǵy jyly baǵdarlama aıasynda Jalaǵash aýdanynda «Agro Holdıń Baıqońyr» JSHS-niń qýattylyǵy táýligine 150 tonnalyq, jobalyq quny 
91,5 mln teńgeni quraıtyn kúrish aq­taý zaýyty, qýattylyǵy táý­ligine 150 tonnalyq «Jan-Araı» JSHS-niń kúrish aqtaý zaýyty, Qyzylorda qalasynda qýat­ty­lyǵy táýligine 80 tonnalyq, «Jan-Araı» JSHS-niń qurama jem óndirý zaýyttary iske qo­syldy. 
Búgingi kúni oblysta «Inves­tı­sıalyq sýbsıdıalaý» baǵyty boıynsha jumystar júrgizilýde. 
Qazirgi tańda osy joba ar­qy­ly sharýashylyqtarǵa qajetti mal sharýashylyǵyn damytý úshin alynǵan 8 dana «Belarýs – 80,1» traktori, 10 dana jabdyqtar (pres­spodborshık) alyndy. Son­daı-aq oblys kóleminde 24 dana qudyqtar men uńǵymalar qa­zyldy. 
– Endi mańyzy zor bolyp otyr­ǵan «Ult josparynyń» aı­maq­qa qatysty keıbir baptaryna toqtala ketseńiz...
– Aqıqatynda, Elbasynyń Ult jospary – alǵa jyljýymyz­dyń bir kepili. Elbasynyń «Ult jospary» – 100 naqty qadamnyń úshinshi ındýstrıalandyrý jáne ekonomıkalyq ósim baǵytyndaǵy 60, 61 qadamyna sáıkes, sońǵy 5 jylda sút jáne et ónimin koope­rasıa qura otyryp, eksportqa shy­ǵarý máselesi kózdelgen. Osyǵan oraı «İri qara mal etiniń eks­porttyq áleýetin arttyrý» jo­basy aıasynda oblys boıynsha 100 tonna iri qara mal etin eks­porttaý jóninde Aýyl sharýa­shylyǵy mınıstrligimen memo­randýmǵa qol qoıyldy.
Sonymen qatar aǵymdaǵy jyly etti eksportqa shyǵarý maq­satynda Qyzylorda qalasynan «Et-sút ónimderin óńdeý orta­lyǵy» qurylýda. Qazirgi tańda qurylys-montajdaý jumystary aıaqtalyp, óndiriletin et ónim­derin eksporttaýǵa kelissózder júrgizilýde. Qazaly aýdanyndaǵy «Syr marjany» JSHS 500 bas múıizdi iri qara malyna arnalǵan mal bordaqylaý alańyn osy jyldyń sońyna deıin iske qosýdy josparlap otyr. 
Sonymen birge et óndirisin damytý maqsatynda Jalaǵash jáne Syrdarıa aýdandarynda «QazAgroÓnim» AQ arqyly ár­qaısysy 3,0 myń bas iri qara ma­lyna arnalǵan keshendi borda­qylaý alańyn salýǵa kelisip, aǵymdaǵy jyldyń 15 shildesinde Syrdarıa aýdany «Shaǵan jer» SHQ bordaqylaý alańynyń qu­rylysyn bastady. Qurylys kestesi boıynsha jyl sońyna deıin bordaqylaý alańynyń qurylysy aıaqtalady dep kútilýde.
Sonymen qatar óńirimizge et óńdeý óndirisin damytý maqsa­tynda Jańaqorǵan aýdanynda 50 myń bas qoı bordaqylaý alań­daryn jáne qýattylyǵy jylyna 7,0 myń tonnalyq et kombınatyn salýǵa elimizdiń iri ınvestorlary qataryndaǵy «EvrazıaAgro Hol­dıng» kompanıasy tartylyp, kelissózder júrgizilýde. Búgingi kúni bul jobalarǵa qajetti jer telimderin berý jumystary júr­gizilýde. Aımaǵymyzda sút ónimin óndirýge baılanysty «Qyzylorda oblysynyń AÓK-2020 Jol kartasyna» sáıkes Qyzylorda qalasy men barlyq aýdandarda sút qabyldaý pýnktteri men sha­ǵyn sút óńdeý sehtaryn ashý má­selesi qala jáne aýdan ákim­dikterimen pysyqtaldy. 
Bul rette 50 bastan 200 basqa deıin otbasyly taýarly sút fer­malaryn qurýǵa ketken shyǵyn­daryn 50%-ǵa deıin óteýge ınves­tısıalyq sýbsıdıalaý qaralǵan.
Soǵan sáıkes, eldi mekender­den aýyl sharýashylyǵy ónimderin halyqtan jınap (onyń ishinde, árıne, sút te kiredi), óndiris or­nyna jetkizý qyzmetterimen aına­lysatyn kooperatıvter uıym­dastyrý baǵytynda ju­mystar jasalýda. Sonymen qatar agroónerkásipti keshendi túrde ártaraptandyrýdy belsendetý, aýylsharýashylyq salasyna zamanaýı agrotehnologıalardy, ásirese sýdy únemdeý tásilin engizý búgingi «erekshe ekonomıka» kezeńinde óte mańyzdy baǵyt bolyp otyr. Sol sebepti biz ınves­torlardy tarta otyryp, 15 myń gektar jerge tamshylatyp sýarý tásilimen júgeri men qy­zanaq egip, olardy óńdep eks­portqa shyǵarý úshin krahmal, tomat pasta men shyryn tosabyn óndirý zaýyttary salynýy jos­parlanýda. 
Basty basymdyq berilgen ınstıtýttyq reformanyń úshin­shisi – ındýstrıalandyrý jáne ekonomıkalyq ósim baǵyty. 100 naqty qadamnyń 49-qadamy osy salaǵa tıesili ekendiginiń ózi onyń qanshalyqty mańyzy baryn anyq ańǵartady. Munda aýyl­sharýa­shylyq jerlerin tıimdi paıda­laný, salyq jáne keden saıasaty rásimderin ońtaılan­dyrýǵa deıin qamtylǵan. Eks­porttyq jáne ımporttyq keden rásimderinen ótý kezinde «bir tereze» qaǵıdatyn engizý de kóz­delgen. Qazaqstannyń álemdik naryqqa shyǵýy, et-sút ónimderi óndirisin damytý, ha­lyqaralyq hab qurý, strategıalyq ınves­torlardy tartý mindeti bar.