Basqa basylymdardan
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń BUU Bas Assambleıasynda sóılegen sózi men onda aıtylǵan usynys-pikirleri sheteldik saıasatkerler men sarapshylar nazarynan tys qalyp jatqan joq. Elbasy sózin aıaqtap bolǵan boıda álemniń kóptegen elderiniń buqaralyq aqparat quraldary kún tártibindegi máselelerge oraı onda kóterilgen usynystar men bildirilgen pikirler jóninde aqparlar tarata bastady. Biz búgin solardyń birqataryna kezek bergeli otyrmyz.
Jańa álemdik valúta jańasha damýǵa serpin beredi
Jańa álemdik valúta jańasha damýǵa serpin beredi
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Bas Assambleıada sóılegen sóziniń barysynda BUU-ǵa múshe memleketter ózderiniń kúsh-jigerlerin ulttyqqa jatpaıtyn búkil ǵalamdyq jańa valúta jasaý úshin jumyldyrýlary kerek ekenin málimdedi. Onyń aıtýynsha, bul qadam keń aýqymdy turaqty damý men gúldenýdiń maqsattarymen jáne mindetterimen ushtastyryla jasalýy tıis.
Qazaqstan lıderi negizgi ıdeıasy barlyq halyqtar ǵalamdyq ınfraqurylymǵa, resýrstar men rynoktarǵa teń dárejedegi qoljetimdilikke jetken kezde qoldanylatyn «ádildik jaǵdaıyndaǵy» jańa álemdik damý tendensıasyn iske qosý bolyp tabylatyn 2045 jylǵa deıingi keń aýqymdy strategıalyq jospardy taldap jasaýǵa shaqyrdy.
Nazarbaev BUU-nyń Ekonomıkalyq jáne áleýmettik keńesin Jahandyq damý keńesi etip qaıta qurýdy usyndy. Onyń aıtýynsha, sonda keńes jumysyna BUU-ǵa múshe memleketter, BUU-nyń barlyq arnaıy agenttikteriniń jetekshileri, sondaı-aq Halyqaralyq valúta qory qatysa alar edi. Qazaqstan Prezıdentiniń pikirinshe, bul keńes kirispesinde búkil álemdegi ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etýge baǵyttalǵan keń aýqymdy jobalardy ekonomıkalyq jaǵynan rettegish bola alady.
Onyń aıtýynsha, bul qadam ǵalamdyq daǵdarystar táýekelin aıtarlyqtaı azaıtýǵa septigin tıgizedi, memleketterdiń óz ulttyq ekonomıkalyq jáne áleýmettik strategıalaryn júzege asyrýlaryna kómektesedi.
Úlken Eýrazıa ıdeıasy tóńiregine toptasý keleshek úshin kerek
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev BUU samıtinde sóılegen sózinde elderdi Úlken Eýrazıa ıdeıasy tóńiregine birigýge shaqyrdy. Ol sondaı-aq respýblıkanyń keń aýqymdy damý isine barlyq kúsh-jigeri men resýrstaryn jumsaıtynyn málimdedi.
BUU-nyń turaqty damý jónindegi samıti barysynda kezdesýge qatysýshylar 2015 jylǵa deıingi damýdyń negizgi maqsattary men mindetteri túsirilgen Myńjyldyqtar Deklarasıasyn oryndaýdyń nátıjelerin talqylady.
Jınalǵandar aldynda sóz sóılegen Qazaqstan Prezıdenti onda eldiń Myńjyldyqtar damýynyń segiz maqsatyn júzege asyrý baǵytynda aıtarlyqtaı tabystarǵa jetkenin atap ótti. Nazarbaev sonyń ishinde Qazaqstannyń memlekettilik negizderin nyǵaıtyp, azamattyq qoǵam damýynyń sharttaryn jasap shyqqanyna nazar aýdardy. Budan basqa, respýblıkanyń jalpy ishki ónimi 19 esege ósip, jan basyna shaqqandaǵy tabys 13 myń dollarǵa jetti. Memleket basshysy sondaı-aq densaýlyq salasyndaǵy oń kórsetkishterdi atap kórsetti: qazaqstandyqtardyń ortasha jas uzaqtyǵy 71-den asyp tústi, kedeılik 11 esege azaıyp, 34 paıyzdan 3 paıyzǵa tómendedi, bala men ana ólimi 65 paıyzǵa deıin kemidi, SPID, bezgek jáne ókpe aýrýlarymen kúreste atap aıtarlyqtaı jetistikke qol jetti.
Qazaqstan Prezıdenti respýblıkanyń parnıkti gazdyń aýaǵa taraý kólemin qysqartyp, planetanyń bıologıalyq árkelkiligin saqtaýǵa atsalysyp kele jatqanyn aıryqsha atap ótti. «Biz «jasyl» ekonomıkaǵa kóshýdiń ulttyq tujyrymdamasyn bekittik. Joıylyp bara jatqan Aral teńizi tek bizdiń aımaqqa ǵana emes, sonymen qatar búkil álemge qaýip tóndiredi. Onyń qurǵaýy saldarynan jyl saıyn 75 mıllıon tonnaǵa deıingi shań-tozań men ýly tuz aýaǵa kóteriledi. Olardyń izderi qazir Eýropa men Antarktıdadan da tabylyp jatyr. Bizge Búkilálemdik banktiń qoldaýymen Aral teńiziniń soltústik bóligin qalpyna keltirýdiń oraıy keldi. Biz burynǵy Semeı ıadrolyq polıgony aımaǵynyń zalalyn joıý BUU-men jáne halyqaralyq qoǵamdastyqpen belsendi jumys jasasyp kelemiz. Ortalyq Azıa elderi aımaqtaǵy atalǵan ekologıalyq apatpen kúres úshin járdem kútedi», – dedi Memleket basshysy.
Nazarbaev jınalǵandar nazaryn Qazaqstannyń bizdiń planetamyzdyń damýy jónindegi keń aýqymdy qujatty qoldaıtynyna aýdardy. «Turaqty damý maqsatyn qabyldaý el jáne álem halyqtary úshin burylysty kezeńniń oryn alatyn kezin bildirip otyrady. Bizdiń samıtimizdiń qorytyndy qujaty shyn máninde Jerdiń damýy men gúldenýiniń keń aýqymdy jolbasshysy bolyp tabylady. Maqsattardy júzege asyrýdaǵy negizgi jaýapkershilik ulttyq úkimetterge júkteledi», – dedi Qazaqstan Prezıdenti. Memleket basshysy BUU-nyń jańa qujaty maqsattary men baǵyttarynyń Qazaqstannyń basyńqy baǵyttary men mindetterine tolyq sáıkes keletinin atap ótti.
«Maqsaty respýblıkany álemniń úzdik damyǵan 30 eliniń qataryna engizý bolyp tabylatyn «Qazaqstan-2050» Strategıasy bizdiń qazirgi zamanǵy shaqyrýlarǵa bergen jaýabymyz ispettes. Biz bul kúnderi «Bes ınstıtýttyq reforma. Ult josparyn» júzege asyryp jatyrmyz. Ol memlekettik apparatty jańǵyrtýǵa, azamattyq jáne quqyqtyq ınstıtýttar jumystaryn jetildirýge, ekonomıkany odan ári ındýstrıalandyrýǵa baǵyttalǵan. Uly Jibek joly ekonomıkasyn qazirgi zamanǵy deńgeıde jańǵyrtý Eýrazıa elderi úshin mańyzdy bolyp tabylady. Bul Azıa-Tynyq muhıt aımaǵynyń Eýropaǵa tranzıti jolyn qysqartý arqyly kóptegen elderdiń ıgiligine qyzmet etedi. Biz onyń endi ınfraqurylymyn jasap, Tynyq muhıt pen Eýropany jáne Taıaý Shyǵysty jalǵastyratyn temir joldar men avtomobıl trassalaryn salyp jatyrmyz», – dedi Nazarbaev.
Nazarbaev BUU-ǵa múshe elderge jyl saıyn qorǵanys búdjetiniń 1 paıyzyn BUU-nyń turaqty damý jónindegi arnaıy qoryna aýdaryp turýdy usyndy
Nazarbaev Nú-Iorkke BUU Bas Assambleıasy 70-sessıasynyń jumysyna qatysý úshin keldi. BUU samıti barysynda 2015 jyldan keıingi kezeńdegi damý salasy týrasyndaǵy kún tártibi boıynsha sóılegen sózinde ol ártúrli elderdiń damý deńgeıleriniń birkelki emes ekenine toqtaldy.
«Kereǵar kórinister Taıaý Shyǵys, Afrıka jáne Azıa elderindegi janjaldar saldarynan odan beter tereńdeı túsýde. Qazirgi kóshi-qon daǵdarysy tek soǵys qımyldarymen ǵana baılanysty emes, ol sonymen qatar damý tepe-teńdiginiń bolmaýynan da týyndap otyr.
XXI ǵasyr memleketterdiń tabysty bolǵanyn olardaǵy qarý-jaraq qorynyń kóptiginen emes, elderdiń ozyq oılardy júzege asyrý qabiletteri men ózine jurtty tartý keńistigin jasaı alýynan kórinedi», – dedi Nazarbaev samıtte.
«Stokgolmniń álem problemalaryn zertteý ınstıtýtynyń deregine sáıkes, 2014 jyly barlyq memleketter áskerı shyǵyndarynyń jıyntyq mólsheri 1,7 trıllıon dollardy quraǵan nemese álemdik jalpy ishki ónimniń 2,3 paıyzyna teń bolǵan», – degendi qosty buǵan Nazarbaev. Osyǵan baılanysty Qazaqstan lıderi jyl saıyn árbir memlekettiń óz qorǵanys búdjetiniń 1 paıyzdyq mólsherin BUU-nyń turaqty damý maqsaty úshin qurǵan arnaıy qoryna aýdaryp turýy jóninde usynys bildirdi.
Qazaqstan Prezıdenti búgingi kúngi sharalardyń barshaǵa ortaq bolashaq úshin birigýge úlken múmkindikter beretinin atap ótti. «Bizdiń qolymyzdan keletini – adamdardyń úmitterin qazirgi zamanǵy qaýip-qaterler men túrli shaqyrýlarǵa soqtyqtyryp, qurtyp almaý», – dep sózin qorytty ol.
Lańkesterge qarsy kúrestiń óz erejesi bolýy tıis
Álemge lańkester men ekstremısterge qarsy is-qımyldyń ámbebap ári mindetti erejeleri qajet. Bul týraly BUU Bas Assambleıasy aıasyndaǵy Zorlyq-zombylyq ekstremızmine qarsy kúres jónindegi samıtinde sóz sóılegen Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev málimdedi.
«Álemge lańkester men ekstremısterge qarsy is-qımyldyń barlyq memleketter úshin ámbebap ári mindetti normalary men erejeleri qajet. BUU aıasynda ekstremıstik jáne lańkestik qurylymdar túsinigin birizdendirý, olardy álemdik zańnan tysqary dep jarıalaý quqyǵyn tek Qaýipsizdik keńesine berý kerek. Lańkestik uıymdardyń biryńǵaı tizbesin qurý mańyzdy», – dedi Prezıdent.
Sonymen qatar, Memleket basshysy halyqaralyq lańkestik pen ekstremızm qylmystaryna qatysy bar tulǵalardy izdeý jáne ekstradısıalaýdyń biryńǵaı mehanızmi qajet ekendigin atap ótti. Olarǵa qoldaý kórsetetinderge qatysty dál sondaı qatań sanksıa qoldanylatyndyǵyn naqty bekitý kerektigin basa aıtty.
«Zorlyq-zombylyq ekstremızmine qarsy is-qımylda tek onyń saldarymen ǵana kúrespeı onyń bastapqy sebepterin joıý qajet», – dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev óz sózinde álem elderi ózderiniń birikken kúsh-jigerin jumsaýy tıisti birqatar baǵytty atady. «Birinshiden, terorızmdi jahandyq qater retinde taný qajet. BUU-nyń lańkestikke qarsy koalısıasyn qurý, Zorlyq-zombylyq ekstremızmi men lańkestik qylmystaryn jasaýǵa qatysy bar tulǵalardy izdeý, ustaý jáne estradasıalaý is-qımylynyń biryńǵaı tetigin ázirleý kerek», – dedi Nursultan Nazarbaev. Ekinshiden, Qazaqstan Prezıdenti BUU aıasynda Zorlyq-zombylyq ekstremızmine qarsy turýǵa baǵyttalǵan barlyq qararlar men sheshimderdi usynys sıpatynan mindetteıtin sıpatqa kóshirý qajettigin basa aıtty.
«Olar Qaýipsizdik Keńesi deńgeıinde qaralyp, bekitilýi tıis. 2006 jyly qabyldanǵan BUU-nyń terrorǵa qarsy Jahandyq strategıasynyń negizgi erejelerin Qaýipsizdik Keńesiniń qararymen bekitý qajet», – dedi ol.
«Vashıngton men Máskeý adamzat órkenıetine qaýip tóndiretin lańkestikke qarsy kúreste birige alatyndyǵyna úmit artamyz», – dedi kelesi kezekte Qazaqstan basshysy.
«Zorlyq-zombylyq ekstremızmi halyqaralyq lańkestiktiń ósimine sebepshi bola otyryp, álemdegi barynsha qaterli qaýiptiń birine aınaldy. Bizderge jańa álemdik bátýalastyq qajet. Memleket saıası erik-jiger tanytyp, ortaq qaýip-qaterge qarsy kúsh biriktirýi tıis. Álem muny Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde jasaı alǵan edi», – dedi Prezıdent.
Elbasy álem elderi ózderiniń birligin 2001 jyldyń 11 qyrkúıeginen keıin pash etkenin, 2013 jyly Sırıadaǵy hımıalyq qarý-jaraqty joıý jóninde yntymaqtastyqqa ýaǵdalasqan Vashıngton men Máskeýdiń jahandyq jaýapkershiligine kýá bolǵanyn atap ótti.
«Bıylǵy jyldyń shildesinde Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha taǵdyrly kelisimge qol jetkizildi. Jetekshi derjavalar ózderiniń aǵymdyq alaýyzdyqtarynan joǵary tura aldy. Búgingi kúni de biz olar barsha adamzat órkenıetine kúrdeli qater tóndiretin lańkestikke qarsy kúreste birige alatyndyǵyna úmit artamyz», – dedi Nursultan Nazarbaev.
AQSH Prezıdentimen kezdesýde keleli oılar qozǵaldy
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev seısenbi kúni Nú-Iorkte AQSH Prezıdenti Barak Obamamen kezdesti.
Nursultan Nazarbaev pen Barak Obama óńir damýy turaqtylyǵy men qaýipsizdigindegi Qazaqstan men AQSH áriptestiginiń mańyzyn atap ótti.
Kezdesý barysynda memleketter basshylary saýda-ekonomıka, ınvestısıa jáne otyn-energetıka salalaryndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý joldaryn talqylady.
Sonymen qatar, Qazaqstan men AQSH kóshbasshylary kún tártibindegi halyqaralyq ózekti máseleler jóninde pikir almasty.
Nursultan Nazarbaev pen Barak Obama Qazaqstan men Amerıkanyń seriktestigi óńirdiń damýyn, turaqtylyǵyn jáne qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin mańyzdy ekenin atap ótti.
Barak Obama óziniń prezıdenttigi kezinde AQSH pen Reseıdiń arasyndaǵy qalypty qarym-qatynasty qalyptastyryp ketkisi keledi. Bul týraly Qazaqstan basshysy Nursultan Nazarbaev BUU Bas Assambleıasy aıasyndaǵy Zorlyq-zombylyq ekstremızmine qarsy kúres jónindegi samıti barysyndaǵy brıfıńinde málimdedi.
«Maǵan Reseı prezıdenti men Qurama Shtattar prezıdentiniń kezdesip, ótkir máselelerdi talqylaǵany unaıdy. Obama myrza meni ózderiniń Ýkraına máseleleri, Sırıa máseleleri boıynsha júrgizgen áńgimeleriniń qorytyndysymen tanystyrdy. Áńgimemiz barynsha ashyq boldy, dedi ol. Qalaı degende de, maǵan Obama myrzanyń aıtqanyndaı, kezdesýdegi ashyq, adal júrgen áńgimege rıza bolǵan. Ol: «Men Reseıdiń pozısıasyn túsine bastadym, endi biz birge jumys jasaıtyn bolamyz», – dedi. Onyń prezıdenttik ýaqytynyń aıaqtalýyna bir jarym jyl qaldy, osy aralyqta Qurama Shtattardyń Reseımen qalypty qarym-qatynas ornatýǵa kúsh salatyny men úshin qýanyshty», – dedi Nazarbaev.
BUU shtab-páterin Astanaǵa da kóshirýge bolady
Birikken Ulttar Uıymynyń shtab-páterin Astanaǵa da kóshirýge bolady. Qazaqstan jýrnalıserine suhbat bergen Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev osylaı dedi.
«Birikken Ulttar Uıymynyń Bas hatshysynyń shaqyrýymen men uıymnyń 70 jyldyǵyna arnalǵan samıtine qatystym. Negizgi sesıada, pikirtalastar barysynda Qazaqstannyń barlyq saıası jáne ekonomıkalyq máselelerdegi ustanymyn aıttym. Munan bólek, taǵy 2 samıtke qatystym. Onyń biri – ekstremızmmen, lańkestikpen kúres máseleleri jóninde, ekinshisinde 2015-2030 jyldar kezeńine arnalǵan BUU baǵdarlamasy bekitildi. Barlyq úsh talqylaýǵa qatystym. Munan bólek, kóptegen elderdiń basshylarymen kezdesý múmkindigi boldy. Onyń ishinde qazir ǵana men Amerıka prezıdenti Barak Obamamen suhbattastym», – dedi Elbasy.
Memleket basshysy jalpy pikirtalas barysynda Birikken Ulttar Uıymynyń Ekonomıkalyq jáne áleýmettik keńesin Jahandyq damý keńesine aınaldyrý, Uıymynyń júz jyldyǵyna Jahandyq Strategıalyq Bastama – 2045 josparyn ázirleý bastamalaryn usynǵanyn atap ótti. Sondaı-aq, Birikken Ulttar Uıymynyń shtab-páterin Azıaǵa kóshirý máselesin oılastyrýdy usynǵanyn aıtty.
«Eger kóshirý týraly sheshim qabyldanar bolsa, onda Birikken Ulttar Uıymynda 40 myń sheneýnik jumys isteıdi. Olardyń qaıda jumys isteıtindigin, nemen aınalysatyndyǵyn qazir eshkim bilmeıdi. Tek jalaqyǵa ǵana 5,5 mlrd. dollar shyǵyndalady. Olardyń elordany Almatydan Astanaǵa kóshirý barysyndaǵydaı serpilýi úshin men (shtab-páterin) Azıaǵa kóshirýdi usyndym. Azıada damyp kele jatqan Shanhaı, Sıngapýr, Seýl, Astana bar. Qaı qalaǵa kóshiriletindigin, árıne, oılastyratyn, talqylaıtyn bolady. Bul qarapaıym másele emes», – dedi Nursultan Nazarbaev.
"Qamshy" siltpeıdi
Derekkóz: Egemen Qazaqstan
