Mańǵystaý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń
basshysy Bektubaev Rýslan Farızýnuly:
HALYQ SAÝLYǴYN JAQSARTÝ – BASTY MİNDETİMİZ
– Rýslan Farızýnuly, áýelgi saýalymyz Mańǵystaý oblystyq Densaýlyq saqtaý basqarmasy atqaryp otyrǵan sharýalar týrasynda bolmaq. Jalpy, basqarma qazirgi tańda qandaı jobalarmen jumys jasaýda?
salamati
– Qazaqstan Respýblıkasy densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2011-2015 jyldarǵa arnalǵan «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy júzege asyrylyp kele jatqany barshaǵa belgili. Bıyl osy baǵdarlamanyń sońǵy jyly, sońǵy satysy júrgizilýde. «Salamatty Qazaqstan» baǵdarlamasy Mańǵystaý óńirindegi medısına qyzmetiniń damýyna úlken yqpal etip, josparly jumystar mezgilinde eńserildi.
– Bárekeldi. 2011-2015 jyldarǵa arnalǵan «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda qandaı jumystar atqaryldy?
– Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jyl saıynǵy Qazaqstan halqyna arnaǵan Joldaýynyń jáne «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasynyń erekshe kóńil bólinetin negizgi basymdy baǵyttaryana men bala densaýlyǵyn qorǵaý jáne áleýmettik mańyzy bar syrqattar bolyp tabylady. 2014 jyly respýblıkalyq búdjet esebinen Mańǵystaý oblystyq aýrýhanasynyń «G» blogy jáne Jańaózen qalasynda 100 oryndyq perzenthana úıi paıdalanýǵa berildi, jergilikti búdjet esebinen 7 dárigerlik ambýlatorıa men 1 feldsherlik-akýsherlik pýnktterdiń qurylysy bastaldy. Sol jyly jergilikti búdjet esebinen №1 Aqtaý qalalyq emhanasynda, №2 Aqtaýqalalyq emhanasynyń balalar bólimshesiniń ǵımaratynda, Jańaózen qalalyq balalar emhanasynda, Oblystyq týberkýlezge qarsy dıspanserde, Mańǵystaý oblystyq aýrýhanasynyń tamaq daıarlaý blogy jáne máıithanasynda, oblystyq stomatolgıalyq ortalyqta kúrdeli jóndeý jumystary júrgizilip, 3 nysannyń kúrdeli jóndeý jumystarynyń jobalyq-smetalyq qujattamalary daıyndaldy.
Medısınalyq mekemelerdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy respýblıkalyq búdjet esebinen 228 093,0 myń teńge somasyna, jergilikti búdjet esebinen 607 905,0myń teńge somasyna nyǵaıtyldy. 2014 jyly RB transferti esebinen sımýlásıalyq ortalyqqa arnalǵan jabdyqtardy satyp alý úshin 51 017,0 myń teńge somasyndaǵy qarjy jumsalyp, Jańaózen qalalyq balalar emhanasyna 31 050,0myń teńge somasyna rentgenttik keshen, jedel járdem qyzmeti úshin 94 000,0 myń teńge somasyna reanımobılder jáne 38 000,0 myń teńge somasyna sanıtarlyq avtokólikter satyp alyndy.
1
Medısınalyq jedel járdem qyzmetiniń jabdyqtalýy úshin jergilikti búdjet esebinen 19 200,0 myń teńge somasyndaǵy qarjy sanıtarlyq avtokólikter satyp alynýy úshin bólindi. Sýrdologıalyq kabınetterdi ashý úshin 10 000,0 myń teńge №1Aqtaý qalalyq emhanasyna jáne Jańaózen qalalyq balalar emhanasyna10 000,0 myń teńge bólindi. Ótken jyly Basqarma óz qyzmetin memlekettik baǵdarlamanyń negizgi maqsatty ındıkatorlaryna qol jetkizý, ıaǵnı halyq arasyndaǵy ólim-jitim men múgedektik kórsetkishteriniń negizgi sebepteriniń aldyn-alýǵa baǵyttady.
Oblysta medısınalyq-demografıalyq jáne halyq densaýlyǵynyń negizgi kórsetkishteri boıynsha ahýaldyń turaqty jaqsarýy baıqalýda. Statısıka departamentiniń resmı málimetterine saı, Mańǵystaý oblysyndaǵy halyqtyń sany 2015 jyldyń 1 qantarda 605 158 myń adamdy quraǵan (01.01.2014j.- 587,4) (RPN – 620 myń).2014 jyldyń qańtarymen salystyrǵanda halyq sany 3,3%-ǵa ósken.
Oblystaǵy týý kórsetkishi 01.01.2015 jylǵa 1000 adamǵa shaqqanda 32,6quraıdy (2013jyldyń osy kezeńinde bul kórsetkish 31,59 quraǵan, QR kórsetkish 1000 adamǵa shaqqanda – 23,32 quraǵan). Byltyrǵy jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda týý kórsetkishteri 3,0%-ǵa ósken. Oblystyq kórsetkishke qaraǵanda týý jónnindegi joǵary kórsetkishBeıneý aýdanynda baıqalady – 34,65, Mańǵystaý aýdanynda – 34,41 jáne Jańaózen qalasy boıynsha-33,62.
2
Oblystaǵy jalpy ólim kórsetkishi 01.01.2015jylǵa–1000 adamǵa shaqqanda 4,66 –ny quraıdy. (2013j.- 4,87) QR kórsetkish 1000 adamǵa shaqqanda –7,64 quraǵan). Sóıtip, jalpy ólim kórsetkishi 4,0%-ǵa azaıǵan. Oblystyq kórsetkishke qaraǵanda jalpy ólim kórsetkishiniń joǵary deńgeıi Aqtaý qalasynda anyqtalǵan-5,93, Mańǵystaý aýdanynda 4,95 jáne Qaraqıa aýdanynda-4,87.
Halyqtyń tabıǵı ósýiniń kórsetkishteri 01.01.2015 jylǵa-1000 adamǵa shaqqanda27,64 quraıdy. (2013j.-26,72) QR kórsetkish 1000 adamǵa shaqqanda –15,68quraǵan).Halyqtyń tabıǵı ósýiniń kórsetkishteri 3,3%
Áleýmettik máni bar aýrýlardyń kórsetkishteriniń jaqsarýy baıqalady. Qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynan bolatyn aýrýlar sany 100 myń adamǵa shaqqanda1500,1. 2013 jyldyń qorytyndysy boıynsha kórsetkish 1455,6 bolǵan. Qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynyń (QJA) 2012-2014 jyldardaǵy kórsetkishterin taldaý bul syrqattardyń kórsetkishi 22%-ǵa azaıǵanyn kórsetti. Qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynyń (QJA) sanynyń azaıýyn halyq qurylymynyń arasynda jas mólsheri jastaýtulǵalardyń basym bolýymen túsindirýge bolady. Oblys halqy qurylymynyń arasynda20-59 jastaǵy eńbekke qabilettiler úlesi 54,8%-dy qurasa, 0-19 jastaǵylar-39,3%, al 59 jastan asqandar– 5,8%-dy quraıdy.
Sońǵy 3 jylda qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynan bolatyn bolatyn ólim-jitim sanynyń 47,1%azaıýy baıqaldy, ıaǵnı, 100 myń adamǵa shaqqanda 163-ten 86,2 -ge deıin bolǵan. Qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynan (QJA) bolatyn ólim-jitim sany 2014 jyly- 100 myń adamǵa shaqqanda 37,9 qurady, ıaǵnı, 2013 jylǵy kórsetkish 54,0-den azaıǵan.
– Mańǵystaý óńiri boıynsha búgingi tańda qandaı aýrý túri órship tur? Aldyn alý sharalary júrgizilip jatyr ma?
– Qaterli isiktermen syrqattanýshylyq sany 2014 jylda 100 myń adamǵa shaqqanda 123,6 qurady, 2013 jyly ol syrqat boıynsha kórsetkish 106,0 bolatyn. 2012-2014 jyldardaǵy kórsetkishterin taldaý bul syrqattardyń kórsetkishi 16,6%-ǵa óskenin kórsetti. Aýrý sanynyń ósýi qaterli isik aýrýlaryn dıagnostıkalaýdyń dınamıkasynyń jaqsarýymen jáne skrınıng tekserýler arqyly erte anyqtaýmen túsindiriledi. Qaterli isik syrqattanýshylyq sebebinen ólim-jitim 59,9 qurady (2013 jyly-62,7). Byltyrǵy jylmen salystyrǵanda qaterli isiktermen syrqattanýshylyqtan bolatyn ólim – jitim kórsetkishi 1,0%-ǵa azaıǵan.
Oblystaǵy qaterli isik syrqattanýshylyq sebebinen ólim-jitim qatarynda óńeshtiń qaterligi isiginen bolǵan ólim sany joǵary (OP-15%,) baýyr qaterli isigi (5,8%), bul aýrýlar qaterli isik syrqattary ishindegi eń agressıvti túri bolyp tabylady. Sonymen qatar bul aýrýlar boıynsha, skrınıngtik tekserýler júrgizý Ulttyq skrınıng aıasynda bizdiń oblysymyzda tek 2015 jyldan bastap engizý kózdelgen. Onkologıalyq syrqattanýshylardy elekrondyq tirkeýge alýdy engizý bastalǵannan beri statısıkalyq eseptiliktiń shynaıylyǵy jaqsara tústi.
4
BMSK uıymdaryn materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaýmen jáne mamandar qamtamasyz etý úshin onkologıalyq qyzmettijaqsartý maqsatynda oblysta 12 onko jáne 3 mammalogıalyq kabınet jumys jasaıdy. 7 onkolog jáne 3 mammolog bilimin jetildirý kýrstarynan ótti. Jańaózen qalalyq emhanasy avtomatıkalyq jýý qurylǵysy bar gastroskoppen jabdyqtalǵan. Oblystyqonkologıalyq dıspanserge avtomatıkalyq jýý qurylǵysy bar gastroskoppen bronhoskop, qýyq asty beziniń qabynýyn emdeýge arnalǵan kópnúkteli jabdyq satyp alyndy. Sonymen qatar ıon sáýlelerin shashatyn qurylǵyny almastyrýshy «Teragam» gamma terapıalyq jabdyǵy aýystyrylǵan.
Týberkýlez aýrýymen kúresýdiń júıeli túrdegi uıymdastyrylǵan sharalary qolǵa alynýda. Týberkýlezben kúrestiń keshendi jospary negizinde 2014-2016 jyldarda Mańǵystaý oblysynda júrgiziletin jumystardyń is-shara jospary quryldy.
Eseptilik kezeńde oblys boıynsha týberkýlóz syrqaty boıynsha kórsetkish 100 myń adamǵa shaqqanda tıisinshe 66,1 dan 62,4 –ge deıin tómendegen. Byltyrǵy jylmen salystyrǵanda aýrý 6% azaıdy.
Týberkýlezden bolǵan ólim-jitim kórsetkishi eseptilik kezeńde 100 myń adamǵa shaqqanda 23%-ǵa azaıdy (6,1 den 4,7 deıin). Oblystaǵy kórsetkishten joǵary Beıneý aýdanynda 8,2, Qaraqıa aýdanynda – 8,9 jáne Jańaózen qalasynda 5,3 ( oblys boıynsha-4,7).Atap ótý kerek, 2013- 2015 jyldar kezeńinde oblysta jasóspirimder men balalar arasynda ólim-jitim bolǵan joq.
Týberkýlezden bolǵan ólim-jitimdi azaıtý maqsatynda naýqastardy kúshtep emdeý ortalyqtaryna merziminde jóneltý, dárige tózimdi týberkýlez formasyn erte anyqtaý, rezervti tıimdi preparattardy taǵaıyndaý, oshaqtaǵy aldyn alý jumysyn kúsheıtý sharasy jasalýda. Odan ári naýqastarǵa jáne az qamtylǵan otbasylarǵa áleýmettik qoldaý kórsetý jumystaryn jandandyrý jalǵasady.
Oblysta sanıtarlyq – epıdemıologıalyq jaǵdaı: qyzylsha aýrýy respýblıkalyq kórsetkishten 3,5 ese artyp otyr, 2015 jylǵy 9 aı qorytyndysymen 292 naýqas tirkeldi, sonyń ishinde 14 jasqa deıingi bala sany -63, qalǵandary 15 jastan joǵary.
– Elbasy N.Nazarbaevtyń «Qazaqstan joly – 2050: Bir maqsat, bir múdde, bir bolashaq» Joldaýynda medısınalyq qyzmetter sapasynyń biryńǵaı standarttaryn engizý kerektigin aıtqan edi. Osy baǵytta atqarylyp jatqan jumystar jaıly ne aıtasyz?
– Jol-kólik oqıǵalarynda zardap shekken adamdarǵa medısınalyq kómek kórsetý maqsatynda 2014 jyldyń sońynda Aqtaý-Jańaózen, Munaıshy-SHetpe tas joldarynyń aıyryǵynda medısınalyq-qutqarý pýnktteri quryldy. Memlekettik baǵdarlamany júzege asyrý sheńberinde 3 jyljymaly medısınalyq keshen satyp alyndy. Olar Aqtaý qalasynda, Mańǵystaý jáne Beıneý aýdandarynda ornastyryldy. JMK mamandarymen oblystyń selolyq jerlerine 100 kóshpeli qyzmet bardy. Profıldi mamandarmen keńes berý, zerthanalyq, quraldyq,salalyq tekserýler jasaldy. Osylaısha selo turǵyndaryna keńestik- dıagnostıkalyq kómek qol jetimdi. Sonymen qatar, shalǵaı aýdandardaǵy syrqattardy jedel túrde oblys ortalyǵyna jetkizý úshin Aqtaý qalasynda tikushaq jumysy uıymdastyrylǵan.
1393600661
Dári-dármekpen qamtýǵa respýblıkalyq jáne jergilikti búdjetten bólingen qarajattyń mólsheri 2013 jylmen salystyrǵanda 300 mln. teńgege nemese na 30%-ǵa ósti. Bul abýlatorıalyq deńgeıde ártúrli syrqatpen dıspanserlik esepte turǵan 50 myńǵa jýyq naýqasty tolyq mólsherde dári-dármekpen qamtýǵa múmkindik berdi. Budan ózge 2014 jyly oblystyq máslıhat depýtattary keıbir naýqastar sanatynqymbat dári-dármekpen qamtý týraly sheshim qabyldady.
Keń kólemdi kúıikterden keıingi qabynýdyń aldyn alý maqsatynda oblystyq aýrýhanaǵa 2 kúıikke qarsy kerýet satyp alyndy. Oblystyq balalar aýrýhanasyna kópten kútilgen jyljymaly kompúterlik tomograf satyp alyndy. Ol balalardy emdeýdiń durys baǵytyn anyqtaýǵa kómek etedi. Budan ózge aýrýhana zamanaýı gazben qamtý júıesimen jabdyqtaldy, palatalarǵaottegi kógildir arterıalar boıynsha túsedi, al qaýipti bolyp sanalatyn ottegiballondary qaýipsiz orynǵa shyǵaryldy.
Oblystyqperınataldyq ortalyq pen Jańaózendegi perzenthanaǵa flúorograftar ornatyldy, olardyń kómegimen bosanatyn áıelderge der kezinde flúrotekserý jasalady. Onkologıalyq dıspanserde jóndeý jumystarynan keıin Teragam sáýle terapıasynyń jabdyǵy iske qosyldy, ol naýqastar úshin ózge óńirden em izdemeı, Aqtaýdan em qabyldaý múmkindigin týǵyzdy.
Sanıtarlyq avtokóliktiń 14 birligi satyp alyndy, onyń 6-y reanımobılder, aýdandarǵa bólindi jáne Jańaózen mnen Munaıly aýdanyndaǵy jedel medısınalyq járdem qyzmeti navıgasıa júıesimen qamtyldy. Ol óz kezeginde jaqyn mańdaǵy jedel járdem kóligin paıdalanyp, syrqat adamǵa tez kómek kórsetý múmkindigin beredi.
Oblystyq máslıhat sesıasyna Uly Jeńistiń 70 jyldyǵyn toılaý qurmetine oraı UOS ardagerlerin jáne barlyq Uly Otan soǵysyna qatysqandardy tegin dári-dármekpen qamtýdy sheshý jobasy usynyldy.
– Mańǵystaý oblysy boıynsha densaýlyq saqtaý uıymdarynda mamandar jetkilikti me?
– Medısınalyq mekemelerdegi bilikti mamandarǵa degen suranys 170 dárigerdi quraıdy. Ásirese, anestezıolog-reanımatologter, jalpy tájirıbedegi dárigerler, pedıatrlar,neonatologtar jetispeýshiligi basym. Jas mamandardy oblysqa tartý turaqty túrde júrgizilýde.
Bul rette úlken kómek retinde QR densaýlyq saqtaý mınıstrligi men M.Ospanov atyndaǵy Batys Qazaqstan medısınalyq ýnıversıteti jáne Mańǵystaý oblysy ákimi arasynda qol qoıylǵan jas túlekterdi jumysqa ornalastyrý, tartý boıynsha Memorandýmúlken kómek bolyp otyr. Sonymen qatar kóptegen kásiporyndardyń sharýashylyq quqyǵyndaǵy basqarý túrine aýystyrylýy olardyńóz qarajattary esebinen jas mamandarǵa kótermeleý qarjysyn tóleý, 2014 jyly 13 jas dárigerge páter aqysyny tóleý múmkindigin berdi.
Jyl saıyn medısınalyq uıym basshylary Respýblıkanyń 5 JOO-daǵy bos oryndar jármeńkesine qatysady. Qańtardyń aıaǵynda bos oryndar jármeńkesiniń ótkizilýin kútpeı, Batys Qazaqstan medısınalyq ýnıversıtetiniń sońǵy kýrsynyń stýdentterimen áńgimelesý ótkizý tapsyrylǵan.
Oblystyq ákimshilikpen búdjettik uıymdar qyzmetkerleri úshin salynatyn 500 oryndyq jataqhanadan 100-150 medısına qyzmetkerine jaldamaly turǵyn úıdiń bólinýi týraly másele qarastyrylýda.Sonymen oblystyń kardıohırýrgıalyq qyzmetin kúsheıtý maqsatymen 8 bilikti kardıohırýrg, anestezıolog-reanımatolog, onkolog mamandar shaqyrtyldy.
Jyl saıyn Batys Qazaqstan medısınalyq ýnıversıtetiniń oqý bitirýshi jas túlekteri oblys densaýlyq saqtaý mekemeleriniń bazasynda tájirıbeden ótedi. 2013 jyly-50, 2014 jyly-55 ınterndárigerler klınıkalyq tájirıbeden ótti.
Grant negizinde úlken kómek kórsetilýde. Qazirgi tańda oblys ákiminiń granty boıynsha 250 bolashaq dáriger bilim alýda.
2014 jylǵa deıin medısınalyq mekemelerde 12 psıholog jáne 38 áleýmettik qyzmetker jumys istedi. Oblystyq ákimshilik pen densaýlyq saqtaý mınıstriliginiń arasyndaǵy kelisimde olardyń sanyn kóbeıtý josparlanǵan. Búgingi tańda 57áleýmettik qyzmetker jáne 57psıhologjumys isteıdi.
– Eńbek jolyńyz qalaı órbidi?
– 1982 jyly A.V.Lýnacharskıı atyndaǵy Astrahan memlekettik medısınalyq ınstıtýtyn támamdaǵan soń, 1982-83 jyldary burynǵy Gýrev stansıasyndaǵy Batys Qazaqstan dárigerlik-sanıtarlyq qyzmeti, temirjol bólimshesiniń aýrýhanasynda ıntern-dáriger qyzmetine ornalastym. 1983-84 j.j. Beıneýdegi №5 temirjol aýrýhanasynda ftızıatr-dáriger, 1984-1986 jyldary Beıneý emhanasynyń meńgerýshisi, 1986-1993 jyl aralyǵynda Beıneý stansıasyndaǵy temirjol aýrýhanasynyń bas dárigeri bolyp eńbek ettim. 1993-97 j.j. Mańǵystaý oblysy, Mańǵyshlaq stansıasyndaǵy temirjol aýrýhanasynyń jáne 1997-2002 jyldary «Mańǵystaý poselkelik aýrýhanasy» MKK-niń bas dárigeri laýazamyn atqardym. 2002-2005 jyldar aralyǵynda Mańǵystaý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasy basshysynyń medısınalyq qyzmetti úılestirý jónindegi orynbasary, 2005 jyly QR Eńbek jáne turǵyndardy áleýmettik qorǵaý mınıstrligi, Mańǵystaý oblystyq departamentinde bas maman boldym. 2005-2006 jyldary Mańǵystaý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasy basshysynyń medısınalyq qyzmetti úılestirý jónindegi, 2006 jyldyń ekinshi jartyjyldyǵynda Oblystyq týberkýlezge qarsy dıspanser bas dárigeriniń orynbasary, al, 2006-2009 jyldary Oblystyq qan ortalyǵynyń dırektorlyǵy qyzmetterin atqardym. 2009-2011 jyldar aralyǵynda Mańǵystaý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasy basshysynyń medısınalyq kómekti uıymdastyrý jónindegi orynbasary, 2011 jyldan beri basqarma basshysy laýazymyndamyn.
– Siz úshin «Táýelsizdik» uǵymynyń máni nede?
– Táýelsizdik – ár qazaqtyń júregindegi kıeli de qasterli boıtumar dep oılaımyn. Ejelden el armany, darhan dalanyń tósindegi darıadaı kóńili bar bizdiń ulttyń eń basty jádigeri de – azattyq. Erkin el bolý jolyndaǵy kóp jylǵy kúres, ult basyna túsken túrli náýbetter, ker zaman men zar zamandy bastan ótkerse de, qabyrǵasy qaıyspaǵan babalar joly – óskeleń urpaqtyń boıyndaǵy rýhanı qundylyqtardyń basynda turýy tıis. 1991 jyly táýelsiz eldiń tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevty taqqa kótergeli, sanaly oı, sarabdal saıasattyń arqasynda qazaq eli álemdik arenada qanatyn keńge jaıyp keledi. Meniń jáne mańǵystaýlyq barsha medısına qyzmetkerleri Elbasymyzdyń jyl saıynǵy halyqqa joldaýyna aıyryqsha mán berip, ońdy isterdiń oryndalysyna óz úlesimizdi qosyp kelemiz.
Azattyqtyń aq tańynda tileıtin bir-aq tilek bar, táýelsizdigimiz tuǵyrly, memleketimiz ǵumyrly bolǵaı!
– Rahmet!
Derekkóz: "Qazaq úni"
