Aısha Qabylqojanyń «Qapshaǵaı» óleńi – tek tabıǵatty sıpattaǵan qarapaıym jyr emes, ýaqyt pen taǵdyrdyń, ádiletsizdik pen armannyń, rýh pen máńgiliktiń quryshtaı qortylylǵan qortyndy jyry. Bul týyndy adam men tabıǵattyń, tarıh pen bolmystyń, rýh pen ýaqyttyń birtutas úndestigin kórkemdik álemniń sulýlyǵyna sýaryp beınelegen beıish jyr. Aqyn Qapshaǵaı arqyly qazaq dalasynyń, halqymyzdyń kúreske toly ómirin, tirshilik tynysy pen taǵdyrdyń tartysyn alty taspa buzaýtis qamshy órimindeı jymdastyryp sýretteıdi.

             Qapshaǵaı – únsizdikke tunǵan 
                         máńgilik kýáger

      Óleńniń alǵashqy joldary-aq Qapshaǵaıdyń beınesin tiri keıipker retinde sóıletedi: «Áı, Qapshaǵaı, Qapshaǵaı,
Keýdeń keńish aq saraı.» Qapshaǵaı – jaı ǵana sý emes. Ol – keń saraıdaı keńistik, sansyz syrdy boıyna jıǵan alyp jumbaq dúnıe. Aqyn oǵan jan bitirip, taǵdyr bergendeı.
        Ol birde arqyraǵan, birde tynyshtalǵan. Ol barlyq zulmatty kórip, qanshama tarıhty únsiz jutyp jatyr. Ol bir kezderi asaý ózen bolsa, búginde toqtalyp qalǵan, biraq boıynda sansyz syr saqtaǵan máńgi jumbaq kýáger.
«Qan sasyǵan ǵasyrdyń.
Qanshamuńyń jasyrdyń?»
       Bul joldar – Qapshaǵaıdyń boıyna jasyrylǵan sansyz qasirettiń kúrdeli kúresiniń kórinisi. Qapshaǵaı – tarıhtyń, zulmat jyldardyń, ádiletsizdiktiń únsiz kýágeri. Ol barlyǵyn kórdi, biraq eshkimge tis jaryp aıtpady, úndemeıdi, ýildegen jelmen jırektelip, bilgisiz alys jaqqa til uzatady. Alpat oı týdyrady.

              Tabıǵat pen adam taǵdyrynyń 
                                   úılesimi

       «Sabyltatyn sendi uryp,
         Jarysatyn jel minip.»
         Bul joldarda Qapshaǵaıdyń taǵdyry men adamnyń ómiri egiz qatar paralel salystyrylady. Oıdy obyrazben sapyrady. Qapshaǵaı birde asaý, birde tynysh. Adam ómiri de birde týlaıdy, birde basylady Aqyn tabıǵat pen adam bolmysyn biriktiredi, bul – qazaq poezıasyndaǵy eń myqty kórkemdik tásilderdiń biri.
«Qıanatpen qorlyqqa.
Tek sen ǵana kýáger.»
      Qapshaǵaı – zamannyń, ádiletsizdiktiń, qýǵyn-súrginniń kýágeri. Ol ádiletsizdikti kórdi, biraq qarsy tura almady. Ol halqymen birge jylady, biraq daýys shyǵara almady. Bul jerde Qapshaǵaı qazaqtyń tarıhyn beıneleıtin obrazǵa aınalǵan.

                 Rýh pen máńgiliktiń ushtasýy

        Óleńniń eń tereń túıini – rýhtyń máńgiligi.«Men jyr bolyp kókke ushtym!»
Bul – jaı ǵana poetıkalyq jol emes. Bul – rýhtyń jeńisi, bul – ónerdiń máńgiligi, bul – tarıhtyń shynaıylyǵy!
      Qapshaǵaı sý bolyp aspanǵa kóterildi.
      Aqynnyń rýhy jyr bolyp ushty.
      Bul eki qubylys adamnyń táni óshkenimen, rýhy ólmeıtinin kórsetedi.
Aqyn ýaqytsha ǵana ómir súredi. Biraq onyń jyry, onyń oıy, onyń júrek túbinen shyqqan sózderi máńgi jasaıdy.

                    Óleńniń kórkemdik qudireti

      Aısha Qabylqojanyń «Qapshaǵaı» óleńi kórkemdik quraldarǵa óte baı.
      1. Dybystyq úılesimder (alıterasıa, asonans) «Kúnshilderdiń kúıigi, Meni kórge tastamaq…» Bul joldarda «k» jáne «ú» dybystary qaıtalanyp, poetıkalyq áýezdilik týdyrady. «Qara taýlar tur qarap…» Bul jerde «Qara taýlar» – ádildik pen únsizdik sımvoly.
      2. Metaforalar (kórkem aýystyrýlar)
«Men jyr bolyp kókke ushtym!» – aqyn rýhynyń máńgiligi. «Tasty egiltip tolqynyń…» – sý da jylaıdy, tabıǵattyń da jany bar. «Qapshaǵaı – únsiz kýáger.» – sý – tarıhtyń aqıqatshysy
      3. Qaıtalaný tásili (anafora, epıfora)«Qapshaǵaı, Qapshaǵaı…» Bul óleńniń basynda jáne sońynda qaıtalanyp, aqynnyń emosıonaldyq tebirenisin kúsheıtedi.

                   Óleńniń túpki máni

        Aısha Qabylqojanyń «Qapshaǵaı» óleńi – qazaq poezıasynyń injý-marjany.
       Bul óleń tek tabıǵat týraly emes. Bul – adam rýhy, tarıhtyń kúrdeli kezeńderi, ádiletsizdik, fılosofıalyq oılar men poezıanyń sheksiz múmkindikteri týraly jyr.

                   Óleńniń negizgi túıini

     Qapshaǵaı – tarıhty saqtaýshy.
     Qapshaǵaı – ádiletsizdik pen qasirettiń únsiz kýágeri.
     Qapshaǵaı – adamnyń ómirin beıneleıtin qubylys.
     Qapshaǵaı – rýhtyń máńgiligin pash etetin sımvol. «Men jyr bolyp kókke ushtym!»
Bul joldar – aqynnyń ómirlik kredosy. Adam táni óledi – biraq jyry qalady.
Ýaqyt ótedi – biraq rýh pen óner ólmeıdi.
Qapshaǵaı sýdyń ústinde qalqıdy – al aqyn jyr bolyp máńgilikke aınalady.
Bul – poezıanyń jeńisi, bul – rýhtyń kúshi, bul – máńgiliktiń beınesi! Qapshaǵaı – tarıh pen rýhtyń aınasy
  Aısha Qabylqojanyń bul óleńi qazaqtyń tabıǵatpen, tarıhpen, ýaqytpen úndesýin beıneleıtin asyl týyndy. Aqyn jyrdy jaı ǵana tabıǵatty sıpattaý úshin emes, adamzat bolmysynyń tereńdigin ashý úshin qoldanǵan. «Qapshaǵaı» – qazaq dalasynyń ótkenin, búginin jáne bolashaǵyn qamtıtyn tutas fılosofıalyq oı aǵymy.

 Maqala avtory: Bolat Bopaıuly