"Sıfrlyq Qazaqstan" baǵdarlamasy sheńberinde Medıasıa jumysynda qandaı quraldar paıdalanylady?
— Qazirgi ýaqytta "Sıfrlyq Qazaqstan" baǵdarlamasy sheńberinde QR QK saıtynyń alańynda "Onlaın medıasıa" boıynsha joba iske asyrylýda, onda ótinish berýshi tıisti elektrondyq ótinim berý arqyly komýnıkasıalardyń elektrondyq quraldaryn, onyń ishinde áleýmettik jelilerdi paıdalana otyryp, óziniń janjaldy jaǵdaıyn sheshý úshin medıatorǵa júgine alady.
Sonymen qatar, "Rýhanı jańǵyrý" qoǵamdyq sanany jańǵyrtý baǵdarlamasynyń prızmasy arqyly Medıasıa ıdeıasynyń ózi bizdi qazaq qoǵamyndaǵy quqyqtyń qalyptasý bastaýlaryna, atap aıtqanda XV-XVIII ǵasyrlardaǵy bıler ınstıtýtyna qaıtaratynyn erekshe atap ótkim keledi. taraptar men qaqtyǵysty toqtatý, bul óz kezeginde medıasıa rásimimen úndesedi jáne bizdiń tarıhı muramyz bolyp tabylady.
Jalpy Qazaqstanda medıasıa ınstıtýtyn damytýda qandaı qıyndyqtar týyndaıdy?
— Medıasıa Qazaqstanda keńinen taralatyny daýsyz, biraq soǵan qaramastan medıasıanyń artyqshylyqtary týraly halyqtyń habardar bolmaýy oryn alýda. Birinshiden, medıasıanyń korporatıvtik daýlardy sheshýde aıqyn artyqshylyqtary bar. Bul jaǵdaıda daýdy qaraý nátıjelerimen taraptardyń múddelerin qanaǵattandyrý yqtımaldyǵy joǵary, óıtkeni daý taraptary sottaǵy sıaqty syrtqy baqylaýshylar emes, Kelisimdi qabyldaý prosesiniń belsendi qatysýshylary bolyp tabylady. Sonymen qatar, medıasıa arqyly sheshilgen mundaı daýdyń qatysýshylary bolashaqta sátti yntymaqtasa alady, al sot prosesine qatysýshylar arasyndaǵy qarym-qatynas kóbinese úmitsiz buzylady.
Medıasıa prosedýrasynyń qupıalylyǵy da sózsiz plús bolyp tabylady, al sot daýlary belgili bir dárejede jarıa bolady. Sondaı-aq, sotqa júginý arqyly emes, medıatorlardy tartý arqyly qaralatyn ister qaqtyǵysýshy taraptarǵa kóp ýaqyt pen aqshany únemdeıdi.
Medıasıa keıbir azamattyq daýlarda taptyrmas nárse ekenin atap ótemin. Munda otbasylyq daýlar, balaǵa qamqorlyq jasaý máseleleri erekshe oryn alady. Ádette, eger ajyrasý kezinde erli-zaıyptylar qandaı da bir máseleler boıynsha kelisimge kelmese, olar óz daýlaryn sheshý úshin sotqa júginedi. Tájirıbe kórsetkendeı, sotta erli-zaıyptylar ózderiniń ata-analyq mindetterin umytyp, "isti jeńý"úshin ata-analyq quqyqtaryn paıdalanyp, janjalǵa odan da kóp túsedi. Sot sheshimderi, eń jaqsy jaǵdaıda, tek bir taraptyń múddelerin qanaǵattandyrady jáne seriktestiktiń saqtalýyna yqpal etpeıdi. Bul jaǵdaıda ajyrasý prosesinde medıasıanyń rólin asyra baǵalaý qıyn. Medıasıadaǵy basty másele-adamdarmen qarym-qatynasta uqyptylyq, olardyń qajettilikterine uqyptylyq. Medıatordyń mindeti-adamdarǵa maksımaldy dárejede kórinýge yqpal etý, nátıjesinde olarǵa biregeı jáne olardyń qajettilikterine sáıkes sheshim qabyldaýǵa múmkindik beredi.
Ókinishke oraı, turǵyndardyń tatýlastyrý rásimderiniń tıimdi ınstıtýty retinde medıasıaǵa degen qyzyǵýshylyǵy men seniminiń joqtyǵy oryn alady dep aıtýǵa bolmaıdy.
Biraq, sot júıesimen jáne RQB-men ózara is-qımyl qurý baǵytynda jumys júrgizilýde. Atap aıtqanda, RQB men QR Joǵarǵy Soty arasynda Qazaqstan Respýblıkasynda medıasıany damytý boıynsha ekijaqty Memorandým jasaldy. Bul qujat qaqtyǵystardy sotqa deıingi retteý ınstıtýtyn jan-jaqty engizý jáne damytý boıynsha osy qurylymdardyń birlesken is-sharalaryn iske asyrýǵa negiz boldy. Onda osy prosestiń negizgi elementteri – aqparattyq-túsindirý jumystaryn jandandyrý tetikteri, medıa-jospardy, medıatorlar qyzmetiniń vektorlaryn ázirleý jáne osy baǵyttaǵy odan ári ózara is-qımyldyń kóptegen basqa aspektileri kórsetilgen.
Qorytyndylaı kele, Qazaqstanda Medıasıany damytý perspektıvalary týraly aıtyp berińizshi.
- Qazaqstanda sot deldaldyǵy rásimin engizý jolynda alǵashqy qadamdar jasaldy, biraq qazirgi ýaqytta bul ınstıtýt jumys istemeıdi jáne kóbine doktrınalyq bolyp tabylady.
Qazaqstanda Medıasıany damytý, árıne, keleshegi bar. Medıasıanyń negizgi problemasy ony qoldanýdan bas tartý bolyp tabylady, sondyqtan ony barlyq deńgeılerde belsendi túrde ilgeriletý jáne medıasıanyń daýlardy sheshýdiń basqa ádisterine qaraǵanda sózsiz artyqshylyqtaryn túsindirý qajet.
Medıasıa rásimin qoldaný qazaqstandyq qoǵamnan taraptardyń belgili bir jetilýin, kompaǵa kelýge daıyndyǵyn talap etedi. Bizdiń elimizdegi medıasıa daýlardy sheshý kezinde búkil álem sıaqty suranysqa ıe bola ma, ýaqyt kórsetedi.
Qazaqstandaǵy Medıasıa-daýlardy retteýdiń jańa tásili, biraq ol erekshe, ómirsheń turaqty sheshimderdi izdeýge jaǵdaı jasaı otyryp, jaqsy perspektıvalarǵa ıe jáne osy asa mańyzdy quqyqtyq jáne áleýmettik medıasıa ınstıtýtyn damytý jolynda turǵan barlyq kedergiler tutastaı alǵanda eńseriletinin atap ótken jón.
