Qazaqstandaǵy árbir onynshy balanyń erekshe bilim berý qajettilikteri bar. Psıhologıalyq-medısınalyq-pedagogıkalyq konsýltasıalardyń derekteri boıynsha elde 235 myńnan astam balalar bar. Onyń ishinde 100 myńnan astamy ınklúzıvti oqytýmen qamtylǵan. Bul jaı ǵana statısıka emes –bul qoǵamdaǵy júıeli ózgeristerdiń kórsetkishi.
Eger 2011 jyly "ınklúzıvti bilim berý" uǵymy tek zańnamaǵa ense, búginde elimizdegi mektepterdiń 91% - y jáne mektepke deıingi uıymdardyń 73% - y erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalarǵa jaǵdaı jasalǵan. Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý mekemelerinde bul kórsetkish 85% quraıdy.
Sandar oń nátıjeni kórsetip tur. 10 jyl buryn kóptegen otbasy balasynyń qurdastarymen birge oqı alatynyna senbedi. Búginde bul kópshilik úshin shyndyqqa aınalýda.
Halyqaralyq kontekst jáne mindettemeler
Qazaqstan bıligi tek trendterdi ǵana emes halyqaralyq mindettemelerdi júıeli túrde oryndaıdy. 2015 jyldan bastap el BUU-nyń Múgedekterdiń quqyqtary týraly konvensıasynyń qatysýshysy bolyp tabylady jáne Jenevada únemi esep beredi. 2024 jyly BUU Múgedekter quqyqtary jónindegi komıteti Qazaqstannyń aıtarlyqtaı ilgerileýin atap ótip, bilim berý sapasy men qoljetimdiligi salasynda odan ári jumys isteý qajettigin atap ótti.
Memleket pen qoǵamnyń róli
Búginde Qazaqstanda 508 arnaıy uıym, mektepter janynan 1000-nan astam qoldaý kabıneti, 29 myńnan astam maman, onyń ishinde 10 myń defektolog, logoped jáne pedagog-psıholog jumys isteıdi. Tek sońǵy bes jylda ınklúzıvti ádistemeler boıynsha oqytýdan ótken pedagogtardyń sany 10 esege artty.
Inklúzıvti bilim berýdiń qandaı prınsıpteri bar?
Inklúzıvti bilim berý kelesi prınsıpterge negizdelgen: Ár bala erekshe. Barlyq balalar óz quqyqtarynda, dostyqta, bilim berýde, úıirmelerge, konsertterge jáne basqalarǵa qatysý quqyǵynda, sondaı-aq odan ári áleýmettik damý perspektıvalarynda teń. Ár bala óz qarqynymen damıdy, sondyqtan ol jaqsarmaıdy nemese nasharlamaıdy. Balalar arasyndaǵy qarym-qatynas meıirimdilikke, jaýaptylyqqa, janashyrlyqqa negizdelgen. Balalardyń ózara árekettesýi olardyń dúnıetanymyn keńeıtedi jáne akademıalyq ıntellektti damytady.
Beıimdelgen baǵdarlamanyń ereksheligi – aqparatty ıgerýdiń jeke ádisteri qoldanylady. Iaǵnı, stýdent synyptastarymen birdeı bilim alady, biraq sonymen birge ony ıgerýge arnaıy ádister kómektesedi.
Nurgúl Úljekova deni saý oqýshylardyń ata-analaryn oqytýdyń sapasy synypta OP bar balanyń bolýynan zardap shegýi múmkin dep qoryqpaýǵa shaqyrady.
"Muǵalim bul balaǵa jeke bilim berý traektorıasyn tańdaýy kerek. Bilim jáne ǵylym mınıstrligi eger erekshe bilim berý qajettilikteri bar bala jalpy bilim berý baǵdarlamasyna tótep bere almasa, onda onyń múmkindikterine qaraı óziniń Jeke oqý baǵdarlamasy (JOM) ázirlenedi", – deıdi «Teń múmkindikter álemi» atty múmkindigi shekteýli balalardyń ata-analaryna arnalǵan qoǵamdyq qordyń tóraǵasy.
Qazaqstandaǵy ınklúzıvti bilim berý perspektıvalary jáne álemdik tájirıbe
Inklúzıvti bilim berý-qazirgi ómirdiń suranysy jáne halyqaralyq standart. Qazaqstanda ınklúzıvti bilim berýdi qajet etetin 160 myńnan astam múmkindigi shekteýli balalar bar. Olardyń tek 23% - y ǵana osyndaı bilim berý prosesine qatysady.
Ýaqytpen ilesý úshin, ınklúzıvti bilim berýdi engizý jolynda Qazaqstan qıyndyqtardy eńseredi jáne týyndaǵan problemalardy, onyń ishinde halyqaralyq tájirıbeni engizý arqyly sheshýge tyrysady:
- Sheteldik mektepterdiń úlgisi boıynsha qazaqstandyq mektepterde pedagog-assıstent laýazymy engizildi.
- QR pedagogteri beıimdelgen sport negizderin úırenedi, fransýz áriptesterimen birlesip, beıimdelgen sportty mektep baǵdarlamasyna engizý úshin arnaıy baǵdarlamalar ázirleıdi.
- Oqý baǵyty ınklúzıvti oıyndar arqyly damıdy, oǵan qarapaıym balalar da, erekshe balalar da qatysady.
- Qaıyrymdylyq uıymdary ınklúzıany qoldaý kabınetterin ashady, onda balalar minez-qulyqty qoldanbaly taldaý ádistemesi boıynsha oqytylady.
