ەسىم... . دۇنيەگە پەرزەنت كەلسە ءدۇيىم جۇرت بولىپ ادەمى ەسىم ىزدەيتىن ادەتىمىز بار. ءوز داستۇرىمىزگە ادەت -عۇرپىمىزعا ساي ەرەكشەلىگى مول، وزگە ۇلتتا ۇشىرامايتىن ەسىمدەرىمىزدىڭ بارى دا راس. دەسەك تە، اتا - بابالارىمىز نارەستەنىڭ دۇنيەگە كەلگەن كۇنىنە بايلانىستى دا ناۋرىزباي، بورانباي، داۋىلباي، ءساۋىرحان، ءتۇز تاعىلارىنا  دەگەن قۇرمەتپەن قاسقىرباي، ارىستان سەكىلدى دە ەسىمدەردى دۇنيەگە اكەلگەن. سونداي-اق ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا ساناۋلى تۇلعالار عانا ەگە بولعان ەرەكشە ەسىمدەردە جوق ەمەس. اتاپ ايتساق، سوناۋ IX عاسىردا ءومىر سۇرگەن شوجە، كوتىبار، شەگە سەكىلدى ەسىمدەر. تاقىرىبىمىزدىڭ وزەگىنە ورالىپ، سول ەرەكشە ەسىمدەر جايىندا ءسوز قوزعاساق.

            ەرەكشە ەسىم - ەستىلگەندە ەلەڭ ەتكىزەتىن، سيرەك كەزدەسەتىن كىسى ەسىمى. كوبىنەسە سابيگە ات تاڭداۋدا ەموسياعا بەرىلگەن ۋاقىتتا تۋىندايدى. ولاي دەيتىنىمىزدىڭ دە سەبەبى بار. قازاق جەرىندە تۇڭعىش رەت 2011 جىلى ۇيىمداستىرىلعان قىسقى ازيا ويىندار ۋاقىتىندا ەلىمىزدە تۋىلعان 40 نارەستە ازيادا ەسىمىن ەگەلەگەن ەكەن. ەرەكشەلىگىنە ءسوز جوق، ءبىراق  قازاق قىزىنا وسى ەسىم قانشالىقتى جاراسادى، ەسىمىنىڭ استارى پاكتىك، تازالىق، ادالدىق ۇعىمدارىمەن استارلاسىپ جاتقان ۇرپاقتىڭ جالعاسى ەكەندىگىمىزدى ەسكەرسەك، سۇراي قالعانعا قانداي ماعىناسىن اشىپ بەرەر ەكەنبىز. دەگەنمەن، سپورت باسەكەلەرى ءوتۋ ۋاقىتىندا قۋانىشتارىندا شەك جوق حالىقتىڭ وسىنداي اتاۋ بەرۋى ادامزات تاريحىندا كوپتەپ كەزدەسەدى.

            سول ەسىمنىڭ ەڭ اتى شۋلىسى ءھام بىرەگەيى وليمپيادا! اتى كورسەتىپ تۇرعانداي ءتورت كۇل الەمنىڭ كىل دۇلدىلدەرىن ءار ءتورت جىل سايىن باس قوستىرار ويىندار اتاۋى، ماعىناسى دا ەرەكشە. گرەك تىلىنەن ءتارجىمالاساق «اسپاندى جىرلاۋ» نەمەسە «قۇدايدى جىرلاۋ» ماعىناسىن بەرەدى.

            وسى جىلى رەسەي ستاتيستيكا ماماندارى سوچي وليمپياداسى الدىنان وسى ەسىمدى ەگەلەگەن رەسەي ازاماتتارىنىڭ مونيتورينگىن جاساپتى. مونيتورينگ ناتيجەسى تومەندەگىشە: «وليمپيادا ەسىمىنىڭ كەڭ تاراعان ەكى اۋدانى بەلىگىلى بولدى: ءبىرى ساراتوۆ وبلىسى مەن چەليابينسك وبلىسى. مۇنداي سيرەك كەزدەسەتىن ەسىمدى كوبىنە جاسى ۇلكەن كىسىلەر يەلەنگەنى دە بەلگىلى بولدى. ساراتوۆ وبلىسىندا وليمپيادا ەسىمدى 65 ايەل ادام ءومىر سۇرەدى ەكەن. ونىڭ ەڭ ۇلكەنىنىڭ جاسى 93 كە تولسا ال ەڭ كىشىسىنىڭ جاسى 7 جاستا بولىپ شىقتى. ونىڭ ىشىندە ساراتوۆ قالاسىنىڭ وزىندە 27،  ۆولسك قالاسىندا 9، بالاكوۆتا 8 وليمپيادا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن. ال 1980 جىلعى ماسكەۋ وليمپياداسى كەزىندە تەك ءبىر عانا قىزدىڭ بۇل ەسىمگە يە بولعانى بەلگىلى بولدى. ال، الەمدە وسى ەسىمدى يەلەنگەن ەڭ تانىمال تۇلعا الەكساندر ماكەدونسكييدىڭ اناسى وليمپيادا ەپيرلىك ەكەن.

ءبىز نەگىزى سىزدەردى ەرەكشە ەسىمدەرمەن تانىستىرۋ ماقساتىندا بولعان ەدىك. دەسەك تە، تۇبىندە بالاعا ەسىم بەرۋدە جاڭىلىسپاعان، سول ەسىم ونىڭ ءومىر بويى بوي تۇمارى بولارىن بىلگەن، ەستىلەر قۇلاققا جاعىمدى، ماعىناسى كورەگەندىگىمىزدى كورسەتەر قازاق ەكەنىمىزدى ەسكەرىپ، وسى ەسىم قويۋدىڭ كەيبىر تۇستارىنا دا توقتاپ كەتۋدى ءجون كوردىك.  ەڭ وكىنىشتىسى، اتا - انالارىمىزدىڭ ءار كۇنى زارىعا كۇتەتىن سەريالدارىنىڭ سالدارىنان سول كينو كەيىپكەرلەرى ەسىمىن ءوز ۇل - قىزىنا قويا سالۋى. سوندىقتان دا ءبىز ءۇشىن جات ەسىم بولعان مەلەك، شاحريزادا، ەميرحان، ياسمين، ەسميرالدا، يزابەللالار ارامىزدا بۇگىندە كوبەيىپ كەلەدى.

ارينە، كىم قالاي ەسىم قويامىن دەسە دە ءوز ەركى. ەشكىمگە توسقاۋىل قويۋ المايسىز. جازۋ تۇگى ءبىر ەستىگەندە ايتىلۋى دا قيىنداۋ ەسىمدەر ەلىمىزدە دە بار ەكەن. ال، وندا تانىس بولىڭىز:  مۋحاماتابدۋلاحاپ، ءابىلفايىز، يرينەيۋس، كونستانتايمسەيسار، گابريەل يۋسەف، دەمەل، ياميلا، مۇحامەدسالين، ابدۋلاليم، اليار، ليايان، شامير، سيۆيننا، ماحسۋميا. دەگەنمەن، ەرەكشە بولسا دا كوپ كەزدەسەتىن ەسىمدەردە بارشىلىق. راديي، انتونيو، ليۆيا، تاليسمان سەكىلدى كىسى اتتارى ەلىمىزدە جەتەرلىك.  ءبىر عانا ءۇندىستاننىڭ ۇلتتىق قاحارمانى ينديرا گاندي قۇرمەتىنە قويىلعان ەسىم ەلىمىزدە 10 000 نان اسىپ جىعىلادى ەكەن. ەرەكشە ەسىم ارقالاپ ەل ىشىندە جۇرگەن جاندار دا بار. سونىڭ ءبىرى «ايتۋعا وڭاي» باعدارلاماسىنىڭ پروديۋسسەرى ارگەنتينا جانىبەك.

ۇمىتىپ بارادى ەكەنبىز، سامميتبەك، سامميتحان، سامميت. وبسە  ەلىمىزدە وتكەن ءسامميتى ۋاقىتىندا دۇنيەگە كەلگەندەر عوي. بۇل ەسىمدە ەرەكشە ەسىمدەر قاتارىندا. ۇمىتىپ ەسىڭە ءبىر مالىمەت قايتا تۇسسە، سوڭىنان ۇمىتقاندارىڭدى قايتا ەسكە الا باستايسىڭ. ايتپاقشى،  بىزدە ديپلومبەكتە بار ەكەن عوي. ديپلومبەك جاحيا ۇلى، اكەسى جوعارى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ، ديپلوممەن ورالعانىندا تۋىلعان پەرزەنت. ەرەكشە ەسىم قوياۋدان دا قازاق ارتتا قالماعان.

مەكسيكانىڭ سونورا شتاتىندا جاڭا تۋىلعان سابيلەرگە "ەرەكشە" ەسىمدەر قويۋعا تىيىم سالىنىپتى. "اتا-اناسىنىڭ ەركىنە قارسى تۇرا المايتىن نارەستەلەر وسە كەلە ءوز اتىنان ۇيالىپ نەمەسە قورلىق كورىپ ءومىر سۇرمەۋى ءتيىس"، - دەيدى جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى.

تىيىم سالىنعان تىزىمدە 61 ەسىم بار ەكەن. ولاردىڭ قاتارىندا گيتلەر، رەمبو، بۋرگەر-كينگ، تەرميناتور، دجەيمس بوند، بەتمەن سىندى فيلم كەيىپكەرلەرى مەن تاعامداردىڭ اتاۋلارى كەزدەسەدى. بيلىك وكىلدەرى سونداي-اق، سونورا سۋيىكتىسى، سونورا كۇنى سىندى ءسوز تىركەستەرىن دە ادام اتىن قوياردا قولدانباۋىن تالاپ ەتىپ وتىر.

جاڭا زاڭنىڭ باستى ماقساتى - سابيلەردىڭ وسكەن كەزدە ءوز اتىنان ءوزى ۇيالۋىنا جول بەرمەۋ.  قارا تىزىمدە فەيسبۋك، تۆيتتەر دەگەن ادام ەسىمدەرى دە كەزدەسەدى.

كوردىڭىز بە الىس ەۋروپا ەسىمىنە ءمان بەرە باستاپتى. دۇرىس ىستەيدى، ەل بولاشاعى بولار تۋىلعان ءار ءبىر ءسابي مانىمەن ماعىناسى مول ەسىمگە لايىق، سولاي بولۋى دا شارت.

ولاي بولسا، اعايىن ەرەكشە ەسىمدەرگە ەلىكتەمەي، ناعىز ۇلتىمىزعا ءتان ەسىمدەرىمىزبەن الەمنەن ەرەكشەلەنەىك. ولار بىزگە تاڭداناتىن بولسىن!

قوجاكەلدى الدانوۆ، كەرەكۋ ءوڭىرى