وسىدان ءۇش جىل بۇرىن قىزىلوردالىق قاراقولداردان قورلىق كورگەن نۇرلان تۇرمانوۆ پوليسياعا جاساعان سانسىز شاعىمىنان ناتيجە شىقپاي قىنجىلۋدا. ءوزىن كۇش قولدانۋ ارقىلى قالا سىرتىنا الىپ كەتىپ، ۇرىپ-سوعىپ، 20 مىڭ دوللار اقشا بوپسالاماق بولعاندار ءالى بوستاندىقتا جۇرگەنىن ايتادى ول.

«2013 جىلى كۇز ايلارىنىڭ بىرىندە ءبىر جانازادا قاراعاندى جاقتا تۇراتىن قۇدا بالام  بەركىنبايەۆ  ايدوس جولىعىپ قالدى. اڭگىمە بارىسىندا ءوزىنىڭ مۇناي ونىمدەرىن زاڭسىز ساتۋدى قولعا الىپ جاتقانىن، قاراعاندىدا ءىرى ءبىر بانديتتەرمەن بايلانىستا ەكەنىن ايتىپ، قىزىلوردادا كونتراباندالىق مۇناي ونىمدەرىن وتكىزەتىن جەر تاۋىپ بەرۋىمدى سۇرادى. وعان مەن ءقازىر زامان باسقا ەكەنىن، زاڭسىز ارەكەتپەن الىسقا بارا المايتىنىن ەسكەرتىپ، مۇنداي ىستەن اۋلاق بولۋ كەرەك دەگەن اقىلىمدى ايتتىم. ءسوز اراسىندا سونداي-اق، ونداي قىلمىستىق شارۋالاردى لاقاپ اتى «اپپاق  سابيت» (ءومىرزاقوۆ سابيتبەك) دەگەن جىگىتتىڭ رەتتەيتىنىن ەستىگەنىمدى جەتكىزدىم. ءبارى وسىدان باستالدى»، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن سەگىز بالانىڭ اكەسى نۇرلان تۇرمانوۆ.

«الگى كەزدەسۋدەن كوپ ۋاقىت وتپەي ايدوستىن وڭ قولى تىلەۋحان قايتا قايتا  «زۆونداپ» كەزدەسۋيم كەرەك ەدى دەپ قويماعاسىن ويىمدا ەشتەنە جوق باردىم. سول ۋاقىتتا  «تويوتا-كامري» اۆتوكولىگى كەپ توقتادى. قاسىما تىلەۋحان وتىرىپ، ارتتاعى ماشينادا بەركىنبايەۆ ايدوستىڭ وتىرعانىن سول كەزدەسۋ ءۇشىن كەلگەنىن ايتتى. ارتتاعى ماشينانىڭ ەسىگىن اشسام ايدوس وتىر ەكەن. «نۇرەكە، وتىرىڭىز شارۋا بار، سويلەسەيىك» دەپ ماشينا رولىندە وتقان جىگىتكە «قالانى ارالاپ جۇرە بەر، مۇنىن ارتىندا «حۆوست» بولۋى مۇمكىن» دەدى. ايدوس «مەن وسى قالانى ۇستاپ وتقان «اپپاق ءسابيتتى» قۇرتام»  دەدى. مەن «ونداي شارۋاعا ارالاسپايمىن» دەدىم. ول بالالار كەپ تۇر سولاردى قايتارۋ ءۇشىن ماعان ون مىڭ اقش دوللارى كەرەك دەدى. مەندە اكشا جوك دەپ ەم پروبلەما بوپ تۇر دەدى. سوسىن مەندە جانا تويوتا Raw 4 اۆتوكولىگى بار دەگەسىن مەن وندا سەندە شىن پروبلەما بوپ تۇرسا ءوزىمنىڭ مەرسەدەس بەنس140 اۆتوكولىگىمدى بەرەيىن دەدىم. ول ورنىنا Raw 4  اۆتوكولىگىن بەرىپ جىبەرەتىن بولدى.

سودان تۇندە تاعى ءبىر كەزدەسۋگە شاقىردى. ايدوسپەن بىرگە ونىڭ ءۇي جاعىنا بارعانىمدا ول جاقتا  «اپپاق ءسابيتتىڭ» ءوزى بىرنەشە بالاسىمەن تۇر ەكەن. ايدوس وعان «وزدەرىڭ بىلەتىن جاققا كەلە بەرىڭدەر» دەدى دە، ءبىز ءجۇرىپ كەتتىك. قالا سىرتىنا شىققاندا ماشينا توقتاپ، ەكى جاقتاعى ەسىك اشىلدى. باسىما اق ماتا وراپ، بەلگىسىز ءبىر عيماراتقا اپارىپ، سوققىنىڭ استىنا الدى. باسىمداعى قاپتى شەشكەندە الدىمدا 40 شاقتى جىگىتپەن «اپپاق ءسابيت» تۇردى»، - دەيدى ول.

«كوزىمدى بايلاپ قويدى، ءىش كيىمىمدى عانا قالدىرىپ شەشىندىردى دە ءبىر عيماراتقا كىرگىزدى. كىرگەننەن باستاپ سوققىنىڭ استىنا الدى. تىرناعىمنىڭ استىنا، شابىما دەيىن ءبىز تىقتى. ءار سوققىنىڭ اراسىندا مەنىڭ كريمينالدى مۇناي ساۋداسىنا كومەكتەسپەگەنىم ءۇشىن ايىپتى ەكەنىمدى، سول ءۇشىن انامنىڭ اينالىسىپ وتىرعان شاشتارازى مەن شاعىن دۇكەنىن سولارعا بەرۋ كەرەكتىگىمىزدى ايتتى. مەن باس تارتتىم. سول كەزدە جىگىتتەر مەنى كوتەرىپ الىپ، بەتون ەدەنگە بار كۇشتەرىمەن ساناپ تۇرىپ 10 رەت لاقتىردى. «باسقالاردى ەكى-ۇش لاقتىرساق ەسىنەن تانىپ قالادى، مىناۋ ەسىنەن تانار ەمەس» دەپ ايۋاندىقپەن قينادى»، - دەيدى ءجابىر كورگەن ازامات.

ن. تۇرمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قاراقشىلار دەنەسىندە قاتتى جاراقات قالدىرماۋ ءۇشىن كەۋدەسىنە، ىشىنە تاقتاي قويىپ، ونىڭ ۇستىنەن اعاش تاياقپەن ۇرعىلاعان. وسىلايشا تۇنىمەن تەپكىنىڭ استىنا العان. ايتقاندارىنا كونبەگەن ونى سىردارياعا اپارىپ، سۋعا اعىزىپ جىبەرمەككە وقتالادى. وسى كەزدە ن. تۇرمانوۆ سوڭعى كۇشىن جيناپ، ايدوسقا ۇيىندەگىلەرگە كەتەرىندە «ايدوسقا بارامىن» دەپ كەتكەنىن، ءوزىن ولتىرسە، ءبارىبىر ايدوستىڭ اشكەرە بولاتىنىن ايتادى.

قاراقشىلار ن. تۇرمانوۆقا «امان قالعىڭ كەلسە بىزگە «وبششاكقا» 20 مىڭ دوللار اقشا قوساسىڭ، زاڭسىز مۇناي ساتۋمەن اينالىساسىڭ» دەگەن تالاپ قويادى. بۇل ىسكە الدىن الا دايىندالعاندارى سونشالىق، وعان قاي بالاسى قاي مەكتەپتە، نەشىنشى سىنىپ وقيتىنىن، مەكتەپكە قاي جولمەن بارىپ، قاي جولمەن قايتاتىنىنا دەيىن ايتىپ بەرەدى. ايتقاندارىنا كونبەسە، بالالارىن كوز الدىندا ولتىرەمىز دەپ قورقىتقان.

وسىلايشا، ول قاراقشىلارعا بانكتەن 20 ميلليون تەڭگە الىپ بەرەتىن، نەسيەنى ءوزى جاباتىن بولىپ شىعادى. قانسىراعان نۇرلاندى قاراقشىلار تاڭعا جۋىق ەسىگىنىڭ الدىنا اكەپ تاستايدى.

«ولار مەنى ۇيگە اكەپ تاستاعانىمەن جاي قويمادى. كۇندىز-تۇنى ءۇيىمنىڭ الدىنا قاراۋىل قويىپ، اڭدۋمەن بولدى. كەز-كەلگەن ساتتە ۇيگە كىرىپ كەلىپ، قارۋلى جىگىتتەر «قاي بالاڭنان باستاپ ولتىرەيىك» دەپ قورقىتاتىن بولدى. ءسويتىپ، ۇيدەن دە شىعا الماي ءبىر جارىم ايدان سوڭ جاسىرىنىپ شىعىپ، دارىگەرگە باردىم»، - دەيدى ول.

سوت-مەديسينالىق ساراپتاما ن. تۇرمانوۆقا دەنەسىنىڭ ءار بولىگىنە 37 رەت ءبىز قادالعانىن، ءۇش قابىرعاسىنىڭ سىنىپ، ەكى بەل ومىرتقاسى سىنىپ قيسايعانىن انىقتايدى.

ساراپتامادان سوڭ ول قاراقشىلاردىڭ ۇستىنەن ارىز جازۋ دا ن. تۇرمانوۆقا وڭايعا سوقپايدى. ءۇيىن تورۋىلداعان «اپپاق ءسابيتتىڭ» ادامدارى ونى اتتاپ باسقىزبايدى. «بانكتە بارلىق قۇجات دايىن، بىزبەن بارىپ، قول قويىپ، 20 ميلليون الىپ بەر دە، جايىڭا جۇرە بەر» دەپ كىدىڭدەگەنىن ايتادى ن. تۇرمانوۆ.

«ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە ءبىر كۇنى «ۋبوپ-تاعىلار» شاقىرىپ جاتىر دەگەسىن باردىم»، - دەگەن ول وسى جەردە قورلىققا تولى تاعى ءبىر كەزەڭ باستالادى. قاراقشىلار ءتانىن قورلاپ، ءوزىنىڭ عانا ەمەس، وتباسىنىڭ باسىنا ءقاۋىپ توندىرسە، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سالعىرتتىعى مەن قىلمىسكەرلەرگە ءتيىستى شارا قولدانباۋى جانىن ازاپتاپ، ۇرەي قۇشاعىندا كۇن كەشۋگە ماجبۇرلەيدى.

«پوليسيادا كەزەكشى مەنى ۇيىمداسقان قىلمىسپەن كۇرەس باسقارماسىنىڭ (ۋبوپ) باستىعى ەرمەك يسكاكوۆقا الىپ باردى. بولعان وقيعانى تەگىس ايتىپ، ارىز جازدىم. ە. يسكاكوۆ مەنى جابىرلەگەندەردىڭ باسقا دا قىلمىستارى بارىن، جاقىندا قولعا تۇسىرەتىنىن ايتىپ، شىعارىپ سالدى. كەشكە... ۇيگە «اپپاك ءسابيتتىڭ» ءوزى كەلىپ، مەنىڭ پوليسياعا جازعان ارىزىمداعى سوزدەردى وزىماە قايتالاپ ايتىپ بەردى»، - دەيدى ن. تۇرمانوۆ. قىلمىستىق توپ سەركەسى ءتىپتى، پوليسيا باستىقتارىنىڭ ءبىرازى ءوز ادامدارى ەكەنىن، سوندىقتان، ەشتەڭەدەن قام جەمەيتىنىن ايتىپ ماقتانعان.

«مەنىڭ ارىزىمدى پوليسيادا ەكى-اق ادام بىلەتىن. سونىڭ بىرەۋى ءبارىن سابيتكە جەتكىزىپ بارعان»، - دەپ اشىنادى ن. تۇرمانوۆ.

ءبىراق، نۇرلاننىڭ ارىزى بويىنشا «بۇزاقىلىق» بابىمەن (!!!) قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. كەيىن كوپ ۇزاماي الگى ءىس جابىلىپ قالعان.

«ە. يسكاكوۆ باسىندا ءبارىن جابامىز، قاماتامىز دەگەنمەن، كەيىن سوزششىنەن تايقىپ، «بۇلار ساعان تيىسپەيدى، دەنساۋلىعىڭدى قالپىنا كەلتىرۋگە كومەكتەسەدى. ءىستى قىسقارتايىق» دەپ شىقتى. مەنىڭ ولاردىڭ كىناسىن دالەلدەۋگە دەگەن تالپىنىستارىمنىڭ ءبارى جاۋاپسىز قالدى»، - دەيدى جابىرلەنۋشى.

ن. تۇرمانوۆ استاناعا بىرنەشە شاعىم جازىپ، باس پروكۋروردىڭ تاپسىرماسىمەن ءىس قايتا قارالۋ كەرەك بولعان. سول كەزدەگى باس پروكۋرور ا. داۋىلبايەۆ ءوزىنىڭ اعا كومەكشىسى ر. بولەكبايەۆاعا تەرگەۋ بارىسىن باقىلاۋعا الۋدى تاپسىرعان. باس پروكۋراتۋرا وبلىستىق، ول قالالىق پروكۋراتۋراعا ءىستا تەكسەرۋ تۋرالى حات جولدايدى. وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ 2-باسقارماسى باستىعى ە. قوجانوۆ قالا پروكۋرورىنا تاپسىرما بەرگەنىن ايتىپ، ن. تۇرمانوۆتى سەندىرەدى.

وبلىستىق پروكۋراتۋرا ن. تۇرمانوۆقا جازعان جاۋابىندا «بۇزاقىلىق» بابىمەن قوزعالعان ءىستىڭ توقتاتىلۋى اسىعىستىق بولعانىن، تەرگەۋدىڭ قايتا باستالعانىن، تەرگەۋشىلەرگە ءبىرقاتار ناقتى تاپسىرمالار بەرىلگەنىن، پروسەسسۋالدىق ءتارتىپ بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن قىزىلوردا قالاسى ءىىب-نىڭ تەرگەۋشىسى ا. وماروۆقا، ءىستى ءتيىستى باقىلاۋعا المعانى ءۇشىن تەرگەۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ق. اۋەزحانوۆقا جانە ونىڭ ورىنباسارى ب. قوپانوۆقا تارتىپتىك ءوندىرىس اشقانى، ءىستىڭ ارى قارايعى تەرگەلۋىن قالا پروكۋرورى جەكە باقىلاۋىنا العانى ايتىلعان.

ن. تۇرمانوۆتىڭ شاعىمىنا ءىىم-نىڭ ورتالىق اپپاراتى دا نازار اۋدارىپ، ىشكى قاۋىپسىزدىك دەپارتامەنتى (دسب) باستىعى قىزىلورداداعى باعىنىشتىلارىنا بارلىق جاعدايدى جان-جاقتى، وبەكتيۆتى تەكسەرۋدى تاپسىرادى. جابىرلەنۋشىنى وسىدان كەيىن وبلىستىق ىشكى قاۋىپسىزدىك باسقارماسىنا (ۋسب) شاقىرىپ، جاۋاپ الادى. ن. تۇرمانوۆ ءىس بويىنشا يسكاكوۆقا بارلىق جايدى ايتقانىن جەتكىزەدى. ال، ءىقب (ۋسب) قىزمەتكەرلەرى قالالىق ىىب-دەن ءىستى سۇراتقاندارىن، وندا قىلمىستىق ءىستىڭ تابىلماعاندىعىن ايتقان...

«مەن سول كەزدە ول ءىستىڭ اشىلعانىنا دا كۇماندانا باستادىم. ەگەر شىنىمەن سونداي بولسا مەن «اپپاق ءسابيتتىڭ» قۇدىرەتىنە ەش كۇمانىم قالمايدى»، - دەيدى امالى تاۋسىلعان جابىرلەنۋشى.

«سوعان قاراماستان بىلتىر تامىز ايىنىڭ سوڭىنا تامان ىستە ءبىراز العا جىلجۋ بولدى. «بوپسالاۋ» بابى بويىنشا ءىس قايتا قوزعالىپ، ونىمەن «ۋسب» قىزمەتكەرلەرى اينالىسا باستادى. ءىىم تاپسىرماسى بويىنشا قىزىلوردا وبلىستىق ءىىد ىشكى قاۋىپسىزدىك باسقارماسى باستىعى ەرلان ەساحايەۆ تەكسەرۋدى باستاپ، ءبىرقاتار پوگوندى قىلمىسكەرلەردىڭ دە ىزىنە تۇسە باستادى. مەن ءىستىڭ بۇلايشا العا باساتىنىنا ۇمىتتەنبەگەن دە ەدىم. ادىلدىك ىزدەپ قانشاما تابالدىرىقتى توزدىردىم. از عانا ۋاقىتتان سوڭ ءجابىر كورسەتكەندەر جازالانىپ، مەن ءوزىمنىڭ جانە وتباسىمنىڭ ومىرىنە تونگەن قاۋىپتەن ارىلاتىنداي بولدىم. امال نە، قىلمىسكەرلەر دە قاراپ وتىرماپتى، پوليسيا باسشىلىعى ءىستى تەرگەۋگە العان ەساحايەۆتى لاۋازىمىنان الىپ تاستادى. بۇل جەردە مەن جەرگىلىكتى مافيا پوليسيادان دا پارمەندى ەكەنىنە تاعى كوز جەتكىزدىم. ءسابيت ماعان بىرنەشە رەت پروكۋراتۋرا مەن پوليسيادا قانشاما ءىس تىندىراتىنىن، ءتىپتى، كادرلىق ماسەلەلەردى دە شەشە الاتىنىن ايتقان ەدى»، - دەيدى ن. تۇرمانوۆ.

وسىلايشا، ءار كۇنى ۇرەي قۇشاعىندا ءوتىپ جاتقان ن. تۇرمانوۆ زاڭ ورىندارىنىڭ دارمەنسىزدىگىنە ناليدى. باسىنان وتكەن جاعداي مەن پوليسيانىڭ نەمقۇرايلىعى تۋرالى بىرنەشە رەسپۋبليكالىق اقپارات قۇرالدارى («ۆرەميا» گازەتى، NUR.kz پورتالى، «ۆرەميا» گازەتى) جازسا دا، ءىستىڭ وڭالار ءتۇرى جوق. ءوزىن جابىرلەگەندەر ءالى بوستاندىقتا ءجۇر.  

«قالالىق پروكۋراتۋرا 10 تامىزدا جولداعان حاتىندا «ارىزدا ايتىلعان جاعدايلاردىڭ دالەلدەنبەۋىنە بايلانىستى قىلمىستىق ءىستىڭ توقتاتىلعانىن» ايتىپ وتىر. بۇل – كۇلكىلى جاعداي. مەنى جابىرلەگەندەردىڭ ىشكى ىستەر، پروكۋراتۋرا ورگاندارىندا قولداۋشىلارى بار، تۋىستارى قىزمەت ەتەدى. سولاردىڭ قامقورلىعىندا بولعان سوڭ ولار وسىلاي ەركىنسيدى» دەيدى ن. تۇرمانوۆ.

ن. تۇرمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، استاناعا دەيىن شاعىمدانىپ، اقپارات قۇرالدارىنا جاريالاعاننان سوڭ «اپپاق ءسابيتتىڭ» ادامدارى قوقان-لوققى كورسەتۋىن قويعان.

«الايدا، بۇل ادام ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا قاتەر ءتوندىرىپ، ءىرى كولەمدە اقشا بوپسالاماق بولعانداردىڭ قىلىعىن اقتاۋعا نەگىز بولا الا ما؟»، - دەيدى نۇرلان.

جومارت ابدوللا ۇلى