وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى وتىرار اۋدانىمىزدا توپىراقتىڭ قۇنارلىلىعىن ارتتىرۋ، ءونiمدiلiكتi ەسەلەۋ جانە تۇزدانعان توپىراقتى مۇمكiندiگiنشە ساۋىقتىرۋ ارقىلى قايتا اينالىمعا قوسۋ جۇمىستارى قولعا الىنىپ كەلەدi.

بيىل ءساۋiر ايىندا اقتوبە اۋىل وكرۋگiنە قاراستى «ازيا اگرو گرۋپپ» جشس-نiڭ بازاسىندا ءو.وسپانوۆ اتىنداعى قازاق توپىراقتانۋ جانە اگروحيميا ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندارى جانە شارۋا قوجالىقتارى ءتوراعالارىنىڭ قاتىسۋىمەن دالالىق سەمينار-كەڭەس وتكەن بولاتىن. سول سەميناردا اۋىل شارۋاشىلىعىن عىلىممەن ۇشتاستىرماي قانداي داقىل بولسا دا، مول ءونiم الىنبايتىنى تۋرالى ايتىلعان ەدi. اۋدان اكiمi ە.ايتاحانوۆ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ «تۇزدانعان توپىراقتىڭ قۇنارلىلىعىن ارتتىرۋ، يننوۆاسيالىق تەحنولوگياسىن ءوندiرiسكە ەنگiزۋ جانە فەرمەرلەرگە تەحنولوگيا نەگiزدەرiن ۇيرەتۋ» اتتى جوباسىمەن تانىسىپ، سالماقتاي كەلە اۋدان شارۋالارىن عىلىمي ينستيتۋتپەن بiرلەسە جۇمىس iستەۋگە شاقىرعان.

تاياۋدا اۋدانىمىزدىڭ ەگiن سالاسىنداعى وزەكتi ماسەلەلەرiن شەشۋ، جەردiڭ قۇنارلىلىعىن ارتتىرۋ، توپىراقتىڭ تۇزدىلىعىن تومەندەتۋ ماقساتىندا ەكiنشi رەت وبلىستىق دالالىق سەمينار ءوتتi. وعان اۋدان اكiمi ە.ايتاحانوۆ، وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى س.تۇربەكوۆ، ءو.وسپانوۆ اتىنداعى قازاق توپىراقتانۋ جانە اگروحيميا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ا.ساپاروۆ جانە ينستيتۋت عالىمدارى ا.وتاروۆ، گ.اتاشيەۆا، م.پوشانوۆ قاتىستى.

سونداي-اق، سەمينارعا جاپونياداعى كيوتو ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ پروفەسسورى فۋناكاۆا شينيا جانە ۋنيۆەرسيتەتتiڭ بiر توپ ماگيسترانتى كەلiپ، كەلەلi پiكiرلەرi مەن عىلىمي تۇجىرىمدامالارىن ورتاعا سالدى.

سەمينار سوڭىندا قاتىسۋشىلار اتتىلى كiسi كورiنبەيتiن جۇگەرi القاپتارىن ارالاپ، سوبىقتارىن سارالاپ كوردi. كورگەن ادامنىڭ كوزi توياتىن جۇگەرi القابىنىڭ وسىلاي جايقالۋى عىلىمنىڭ جەتiستiگi ەكەندiگi ايدان انىق. عىلىم مەن شارۋالاردىڭ ءتاجiريبەسiن ۇشتاستىرا بiلگەن كەزدە عانا ءونiمنiڭ مول بولاتىنىنا وسىنداعىلاردىڭ ءبارiنiڭ كوزi جەتتi.

باسقوسۋدا عالىمدار مەن شارۋالار «اۋدانىمىزداعى ەگiستiك جەرلەردi تۇزدانۋدان قالاي قۇتقارامىز؟» دەگەن باستى ساۋالعا دا جاۋاپ iزدەدi. كەڭەستiك كەزەڭدە 20 مىڭ گەكتار القاپقا جۇگەرi ەگiپ، ودان 50 مىڭ توننا ءدان وتكiزگەن توپىراعى قۇنارلى اۋدان رەكوردتىق كورسەتكiشتەرگە دە قول جەتكiزگەن بولاتىن. الايدا، وتپەلi كەزەڭدە جۇگەرi قابىلداۋ ورىندارىنىڭ (سەح، زاۋىت) iستەن شىعۋى، گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىمداردىڭ (درەندەردiڭ) توزىعى جەتiپ جارامسىزدانۋى، جەراستى سۋىنىڭ كوتەرiلiپ، جەردiڭ تۇزدانۋى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ دامۋىنا كەرi اسەرiن تيگiزدi.

ءشاۋiلدiر سۋلاندىرۋ القابىنداعى 12 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردiڭ جەر استى سۋى دەڭگەيiن تومەندەتiپ، تۇزدى سۋدى سىرتقا شىعارۋدى قامتاماسىز ەتەتiن، ۇزىندىعى 368 شاقىرىمدى قۇرايتىن كوللەكتورلى درەناج جۇيەسi 1976 جىلى پايدالانۋعا بەرiلگەن. بۇل جۇيە ارىس وزەنiنەن باستاۋ الاتىن د.التىنبەكوۆ كانالىنىڭ بويىندا 10 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردەگi تۇزدانعان سۋلاردى جيناقتاپ، ۇزىندىعى 55 شاقىرىمدى قۇرايتىن ءشاۋiلدiر باس كوللەكتورى ارقىلى «تامدىوزەك» سايىنا، ودان ءارi سىرداريا وزەنiنە قۇياتىن ەتiپ جوبالانعان. ەكiنشi سالا كوكماردان كانالىنىڭ بويىنداعى 2 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردiڭ جەراستى سۋىن تومەندەتەتiن درەندەر جۇيەسi ۇزىندىعى 5 شاقىرىمدى قۇرايتىن كوكماردان كوللەكتورى ارقىلى ارىس وزەنiنە تاستالاتىن ەتiپ جاسالعان. الايدا، سوڭعى 30-40 جىل كولەمiندە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگiزiلمەي، جۇيە تولىقتاي iستەن شىققان. وسىنىڭ سالدارىنان ەگiستiكتiڭ ءونiمدiلiگiنە كەرi اسەرiن تيگiزiپ، القاپتاعى 5000 گەكتار سۋارمالى جەر تۇزدانۋدىڭ سالدارىنان اينالىمنان شىعىپ، ەگiس ەگۋگە جارامسىز كۇيگە تۇسكەن.

وسىعان وراي وبلىس اكiمi ب.اتامقۇلوۆتىڭ نازارىنا iلiككەن بۇل ماسەلە قولداۋ تاۋىپ، ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلiگiنە حات جولداندى. قازiرگi ۋاقىتتا يسلامدىق جانە ەۋروپالىق دامۋ بانكتەرiنەن قارجىلاندىرۋ باعىتىندا تيiستi جۇمىستار جۇرگiزiلۋدە. سونىمەن قاتار، بيىل 12 كانالدى اعىمداعى جانە 1 كانالدى كۇردەلi جوندەۋگە وبلىستىق بيۋدجەتتەن 1،3 ملرد. تەڭگە ءبولiنiپ، جۇمىستار اتقارىلۋدا.

سەمينار قورىتىندىسىندا شارۋالاردىڭ انىق كوز جەتكiزگەنi ول – اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىمي جەتiستiكتەر وتە قاجەت. عىلىمي جاڭالىقتار زەرتحانالاردا قالىپ قويماي، iس ءجۇزiندە جۇزەگە اسىپ جاتسا، مۇنان عالىمداردىڭ دا، شارۋالاردىڭ دا ۇتارى مول بولماق.

الماس اقىلبەك. وتىرار اۋدانى.

«ءوڭتۇستiك قازاقستان». http://okg.kz/