ەرلان نۇردىحان ۇلى 1975جىلى 9قىركۇيەكتە قحر-دىڭ التاي ايماعى كوكتوعاي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن .
«ارمىسىڭ، ارۋ دۇنيە... » ، « تاڭ بوبەگى » ، « كولەڭكە كوزىندەگى ەلەس » ، «عاسىرلىق كۇز» قاتارلى جىر كىتاپتارىنىڭ اۆتورى.
جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار وداعىنىڭ، شينجياڭ ولكەلىك جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
2010جىلى الماتى قالاسىندا وتكەن دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى حالىقارالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ گران -پري يەگەرى. 2015 جىلى جۇڭگو مەملەكەتتىڭ جازۋشىلار وداعى، جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامى جاعىنان تاعايىندالعان تۇڭعىش كەزەكتى مەملەكەتتىك « اقساي » ادەبيەت سىيلىعىنىڭ يەگەرى.
سۇيىكتى پورتالدارىڭىزدىڭ حات ساندىعىنا كەلىپ تۇسكەن اۆتوردىڭ ءوزى ۇسىنعان« ىزدەۋ» اتتى پوەماسى نازارلارىڭىزعا جول تارتپاق!
ىزدەۋ
( پوەما )
1
شۇڭەت كوزدىڭ تەرەڭىنە تۇنەپ نۇر،
تاس تۇنەكتى قاق تىلەدى.
تىم وتكىر!
ونىڭ سوڭعى كورگەن ءتۇسى سياقتى
وي تۇبىنە جاسىرىنعان سۋرەت بۇل.
سول- سوڭعى ءتۇس.
كەتتى ءسىڭىپ عارىشقا،
جەر بەتىنە كولەڭكەسىن تابىستاپ. . .
جەلدەي ەسىپ جەتتى سوسىن ءبىر ەلەس،
ۋىسىندا قارا تامشى قان ۇستاپ.
« ەندى ماعان الاڭقىدا مەكەن جوق،
الاقانداي جەتىم قۋىس جەتەر! » دەپ-
تاپجىلماستان جاتىپ العان سول ەلەس،
يەن بوكتەر جىم- جىرتتىعىن مەكەندەپ.
سانادا بار،
ساناتتا جوق بۇل ءمۇسىن،
قانمەن جۋعان مىلتىعىنىڭ ۇڭعىسىن.
كوكىرەگىنە سيدىرارما كوپ توبىر
جالعىزدىققا جاقىن بارعان قىلمىسىن.
قىزىل جىپكە قىل موينىنان بايلانعان،
قىلمىس جايلى
وياۋ اسپان ويلانعان.
ماڭدايىنان مەيىرلەنە كۇن يىسكەپ،
ماداق جىرىن ارناۋ ءۇشىن اي بارعان.
تىم ۇمىتشاق،
جانە سونداي اداسقاق-
ادامداردىڭ اقىل--ويىن الاستاپ ؛
جاسىرىنىپ جاتىپ الدى اقىرى
مىڭ تاعدىرلى، مۇڭ تامىرلى اعاشقا.
اعاش بىتكەن الاقانىن جايادى.
( قۇلاعىندا قۇدىرەتتىڭ ايانى )
مىناۋ اعاش- قاسيەتتى دومبىرا،
اناۋ اعاش- قايىرشىنىڭ تاياعى.
تاياق بولسا، بور كەمىك بوپ توزبايدى،
ال، دومبىرا؟ ؟
بوزىنگەنشە بوزدايدى. . .
بولاشاق بوپ ىڭگالايدى تاريح،
ەشتەڭەدە ءوز تەگىنەن وزبايدى.
دومبىرادا تابار اعاش اناسىن،
ءۇنسىز عانا جازار ىشكى جاراسىن.
قاناتىڭنان قان سورعالاپ، كانەكي-
ءتىرى دىبىس. . .
سەن قايدا ۇشىپ باراسىڭ ؟
2
قۇس بۇتاققا قالاي قونسا جەپ- جەڭىل،
قىش كىتاپقا سولاي كەلدىڭ سەن دە ءومىر.
قۇستار، قۇستار. . .
كوك اسپاننىڭ سەرىسى
سول قۇستاردان سوڭعى سارىن كەم بە بۇل؟
اسپان استى تار بولسادا،
سول نويان-
اقىيىقتاي ەكپىنمەن ەلگە ايان.
تاڭ كەلەدى.
مەن كەلەمىن.
كەلەمىن. . .
ۇيقىداعى اساۋ تاريح سەندە ويان!
تالعامىنا جاققان جاسىل ءشوپ ءنىلىن،
مىنا بىزشە سۇيە بىلمەك كوكتى كىم؟
سانامىزدا سامعاپ جۇرگەن ەگىز ءسوز
قۇس پەن قازاق.
تەكتى ۇعىم . .
بوستاندىقشىل بولساداعى ۇشقاندا،
كونۋدەي- اق كونەدى ەكەن قۇس تورعا.
ادامدار شە؟
قانداي شەبەر دەسەڭشى
ءبىرىن-بىرى بايلاپ--ماتاپ ۇستاردا.
قاپاستاعى قۇيقىلجىعان قۇس مۇڭىن
كوز جاسىنداي مولتىلدەتىپ ءىشتى كىم؟
ولار- شايىر.
اسەمدىكتىڭ پەرزەنتى
اسپەتتەگەن الاقاندار ىستىعىن.
كەرىسىنشە-جۇدىرىقتار تۇيىلگەن،
قىلشا مويىن تالشا تالاي يىلگەن.
وڭكەي قارا كولەڭكەلەر
ەڭىرەتىپ،
اق ساۋلەنى سۇيرەپ شىقتى ۇيىڭنەن.
زامانالار. . . زاپىران قۇسقان زار جىلدار. . .
قانعا بوگىپ قاي جىلعادا قالدىڭدار؟
بۇعالىقتان قاشقان اساۋ جىلقىداي
جاردان قۇلاپ جازىم بولعان تاعدىرلار.
سونىڭ ءبارى ەسكىلىكتى اڭىز بوپ
ەستىلەدى.
ەسكەردىك پە ءمان ىزدەپ؟
وي-دۇنيەمدى نۇرلاندىرىپ قارا شال،
جىم- جىرت كوڭىل تۇكپىرىندە تامىزدى وت.
سول قارا شال اۋزىمەن قۇس تىستەپتى،
كىسىلىكتىڭ بيىگىنەن تۇسپەپتى.
قاسيەتتى كىتاپتاعى ۇعىمعا
تەربەتىلگەن. ( بۇتاقتاعى قۇس تەكتى)
قاتال عاسىر قاق ماڭدايدان قامشى بوپ
وسىپ ءوتتى. . .
ال، جاناردا تامشى جوق!
اققان قاننىڭ ايانىشتى داۋىسى
تاس بەتىندە كۇڭىرەنگەن سان سۋرەت.
3
ەسىنەيدى نەگە ءۇنسىز
ەسكى بالبال جولعا قاراپ اق شاڭداق؟ . . .
جىم- جىرت، كۇڭگىرت بەيىت باسىندا،
اقشامدا
ءبىر ەلەس ءجۇر اعاراڭداپ،
اقساڭداپ!
اعاشتارى اقسوڭكەگە اينالعان
قۇر بەسىكتى مايىستىرعان پاك سالماق.
تۇيسىنەمىن مەن دە ءۇنسىز،
تۇرشىگەمىن كەشىپ مۇڭ،
قاسىرەتى قانداي اۋىر بەسىكتىڭ!
ادامداردىڭ ساناسىندا قالعانى-
زامانانىڭ زارى ەمەس،
ەمەس جانە ۋاقىتتىڭ سالماعى.
ءسونىپ بارىپ ، قايتا مازداپ جانام دا،
ءولىپ بارىپ تىرىلەم.
سابيلەردىڭ كوز جاسىنا سۇرىنەم.
ماڭدايىمدا تاعدىرلاردىڭ تاڭباسى
تامعان شوقتاي ءاجداھانىڭ تىلىنەن.
ويلان، ادام!
ويلانا كور ارەدىك،
زار زاماننىڭ زاپىرانىن كانە، جۇت!
كورەمىسىڭ:
كوشپەندىلەر تاريحىندا ، انەكي
كونە جۇرتتىڭ ءبارى ولىك.
كەسكىلەنگەن ءشاھيت انا قوينىندا،
بوبەك ءولدى سۇتپەن بىرگە قان ەمىپ.
ءسونىپ بارىپ، قايتا مازداپ جانام دا
ءولىپ بارىپ تىرىلەم،
جاس بوتاداي جار جاعالاپ جۇگىرەم.
زار زامان اي!
« مايداي ەرىپ تەرلىگى،
تەبىنگى تەرگە شىرىگەن. »
بەيىت قۇشاقتاپ دالا قالعان،
بەسىگىمەن بالا قالعان،
نارلار قالعان جۇگىمەن.
ءومىر- ءولىم. . .
اق پەن قارا. . .
ب ا ق پەن نالا. . .
بارلىعى دا اۋىسىپ،
جىعىسا الماي كەلە جاتقان تاريحتا،
ءتىلىپ ءوتتى دالا ءتوسىن ، تاۋ ىشىن
جان شوشىرلىق پەرىشتەلەر داۋىسى!
سول ۇرەيلى داۋىستان
ات ءسۇرىنىپ،
قۇلاسادا قارا نار،
ەڭكەيمەگەن تاۋلار مەن
ءپىل ساۋىرلى دالا بار.
ال، جۇرەكتە جازىلمايتىن جارا ، زار. . .
قۇر بەسىكتى قاڭىراعان قالپىندا
كۇزەتەدى اڭىراعان انالار.
كۇندىز-تۇنى كۇزەتەدى،
كۇتەدى،
تاسقا اينالىپ كونە زيرات باسىندا،
ساعىنىشىن جالعاپ سانسىز عاسىرعا،
قالادى ولار شەكسىزدىكتىڭ شەبىندە،
( سوناۋ عارىش شەگىندە. )
اتار تاڭنىڭ اق ساۋلەسى ارۋلاپ،
اقشا بۇلتتار اينالادى كەبىنگە.
انا مۇڭى- دالا مۇڭى.
ارينە،
ارقاندالعان اق بوبەگى سابيگە.
شوككەن نارداي قاسىرەتىن قالدىرعان
كوشكەن بۇلتتاي وتپەلى بۇل پانيگە.
ۇركە قاشىپ ۇركىندى ەل،
شەر كوكىرەك شەرمەندە ايەل
نالەت ايتىپ تاڭدارعا،
اق بەسىگىن ايىرباستاپ قانجارعا،
اتتاناردا ەڭ سوڭعى رەت بارعاندا-
جاس مولاعا جالعىز تامشى ماحاببات
كوز جاسى ەمەس،
انا ءسۇتى تامعان با؟
قاسيەتتى،
قاسىرەتتى تامشى قان،
مىڭ جۇرەكتى قورعاسىنداي جانشىعان.
الاپات مۇڭ انالاردىڭ كوزىندە،
انالاردىڭ جۇيكەسىندە بار شىدام. . . .
اق !
اعا بەر، اينالايىن اق بۇلاق!
انالاردىڭ اق ساۋساعى ارشىعان.
انالار اي!
ارتىق باقىت دامەتپەيتىن جەر-كوكتەن.
ۇجىماقتىڭ ءيسى اڭقىسا جورگەكتەن،
انالار اي!
اي نۇرىنداي پەيىلىن،
كۇن كوزىندەي مەيىرىن،
اردا التايدىڭ جاڭبىرىنشا سەلدەتكەن.
انالار اي!
ءبىر قولىمەن بەسىكتى،
ءبىر قولىمەن كۇللى الەمدى تەربەتكەن.
شۇڭەتىندەي بۇل وتكىنشى پانيدىڭ
قاتال ۋاقىت كارى ءيىرىم،
ءبارىن جۇتىپ اكەتسەدە
مەن ولاردىڭ قاسىرەتىن ءزىل باتپان
ساندىقتاستىڭ سالماعىنان تانىيمىن.
سوناۋ عاسىر سورابىنان ىزدەپ كەپ،
جۇرەگىمدى قىزىل شوقتاي قارىيدى ءۇن.
انالار اي!
سۇلۋلىعى، جىلۋلىعى ءار ءۇيدىڭ-. . .
ال ، اق بەسىك- پاتشالىعى ءسابيدىڭ.
بەسىك قوي بۇل-
تىم الاسا انالاردىڭ الدىندا،
ءھام تاكاپپار حان تاعىنداي عۇنداردىڭ.
ءسانى كەتتى قىلىشىندا سۇمداردىڭ،
ءبارى كەتتى ۋىسىندا جىلداردىڭ،
ارمان ءولدى بيىگىندە شىڭداردىڭ،
نارلارولدى يىرىمىندە قۇمداردىڭ.
اتقان تاڭنىڭ،
باتقان كۇننىڭ،
كوشكەن بۇلتتىڭ كوز جاسىن
جىم--جىرت عاسىر شۇڭەتىنەن تىڭدار كىم؟ !
كۇن ساڭلاعىن تاعدىرىم دەپ تانىرما،
ءتۇن سالماعىن تۇسىنەرمە،
مامىلەشىل ماڭگۇرت ۇرپاق ءماندى ۇقپاس.
كولگىر دۇنيە تۇك كورمەگەن،
تاپ- تازا
قاراقشىنىڭ قانجارىنداي قان جۇقپاس.
تاريحىمدى،
تاعدىرىمدى،
زار-مۇڭىمدى. . .
باۋىرىنا باسىپ جاتقان ساندىقتاس.
سەن عاناسىڭ. . .
4
سونى ۇقتىم:
مەن-
ەل شەتىندە، جەل وتىندە توڭىپپىن.
نار كەشۋدە، نايزا ۇشىندا بولىپپىن.
شەرلى دۇنيە شەڭگەلىندە- قابىقپىن،
ابىز عاسىر ارقاسىندا- تابىتپىن.
ەلدىك دەسەڭ، ورمانىمداي ويشاڭمىن،
ەرلىك دەسەڭ، تاۋلارىمداي بويشاڭمىن.
كۇن استىندا عۇمىر كەشتىم نۇر قۇشىپ،
ۇشقان قۇسپەن بىرگە ۇشىپ.
ماڭدايىمدا- ماحاببات.
تاڭدايىمدا – بۇلبۇل قۇستىڭ اۋەنى.
مەنىڭ تەگىم تاۋ ەلى.
دالا بولىپ قالۋ ءۇشىن دارقان ەل
دانا بولىپ قالىپتاسقان اۋەلى.
ول تۋرالى سويلەۋ ءۇشىن بۇل كۇندە،
جىلقى جايلى ايتپاي ءوتۋ مۇمكىن بە.
قارىزدارمىن! اعىپ كەلگەن سۇراپىل
سەل سياقتى
جەل تۇياقتى شىركىنگە.
وۋ، جالىننان جاراتىلعان جانۋار،
سەنىڭ اششى تەرىڭمەن
ارىلارما الاستاسام جارامدى؟
قويماي ءتىنتىپ قويناۋلاردى قارڭعى،
قانشا مارتە اقتاردىم مەن دالامدى.
سەنى ىزدەيمىن،
ىزدەيمىن ءھام بابامدى. . .
باران ەمەس،
قىلاڭ ەدى مىنگەنى
اينالدىرپ الدى كىمدەر قاراعا!
دەگەنمەنەن،
نۇر تامىزىپ ساناعا
مازداپ جاتىر جاققان وتى دالاما.
كوز جاسىنداي شىق تىلىمەن،
يەن تۇبەك تۇكپىرىنەن،
قاشانعى سول ەلەسىمەن،
قارا شوقى توبەسىنەن،
اق بۇلاقتار جاعاسىنان،
اقشا بۇلتتار اراسىنان-
ەڭىرەپ
جىلقى داۋىسى ىزدەپ تابار مەنى كەپ.
سارى ساداق سامعاتادى جەبەسىن
ادىرناسى الا وگىزدەي موڭىرەپ.
جەرگە تۇسپەس جەل قاناتتى جەبەنى،
كەڭىستىكتەن كەزدەستىرگىم كەلەدى.
اقيقاتتى ىزدەپ شىققان ادامعا،
اسپان عانا ورتاقتاسار دەپ ەدى.
( سوڭى )
