جازعى دەمالىس كەزىندە شەتەلدەرگە شىعىپ، تەڭىز جاعالاۋلارىندا تىنىعىپ، تاريحي جەرلەردى تاماشالاپ، سەرپىلىپ قايتقانعا نە جەتسىن! ءقازىر تۋريستىك فيرمالار كەز كەلگەن باعىتقا جول سىلتەپ، اپارىپ-الىپ قايتۋ قىزمەتىن كوتەرىپ الادى. قاي ەلگە بارام دەسەڭىز دە جول اشىق. تەك دەمالۋعا باراتىن ەلدى تاڭداعاندا ەڭ الدىمەن ادام ومىرىنە، دەنساۋلىققا قاۋىپسىزدىك جاقتارىن ەسكەرگەن ءجون. شەتەلدەرگە بارىپ دەمالاتىن تۋريستەر بۇگىندە كوپ نارسەلەردەن قورقاتىن بولدى. وعان ساياحاتشىلار ءۇشىن سول ەلدەردەگى ءارتۇرلى ءقاۋىپتى جاعدايلار – تەرروريستىك اكتىلەر، جۇقپالى اۋرۋلار، ەپيدەميا، تابيعات اپاتتارى، الاياقتىق، ۇرلىق سەبەپ بولىپ وتىر. شەتەلدەردەگى كەز كەلگەن كاتاكليزم تۋريستەر ءۇشىن ۇلكەن پروبلەماعا اينالۋى مۇمكىن. ال الدىمەن ءوز ەلىمىزدىڭ باي ولكەلەرىن تاماشالاپ، تولىقتاي بىلەيىك. قازاق ەلىنىڭ تابيعات سۇلۋلىعى كىمنىڭ تاڭدايىن قاقتىرماس؟!
وزىمە كەلەتىن بولسام، وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدىڭ باتىسىنداعى ورال، اتىراۋ قالالارىندا، وڭتۇستىكتەگى استانامىز – الماتى، شىعىسىنداعى وسكەمەن، سەمەي وڭىرلەرىندە، سولتۇستىگىندەگى كوكشەتاۋ جانە، ارينە، قوستاناي ايماعىندا بولدىم. ال، ەندى، الدا اتامەكەنىمدى بارىنشا بىلگىم كەلەدى. مەنىڭ وسى جىلعى جازعى دەمالىسىم دا جاقسى باستالدى: جازدىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە كوكشەتاۋداعى بۋراباي كۋرورتىنىڭ اۋماعىنداعى لاگەردە ءبىر اپتا جۇمىس ىستەپ، دەمالۋعا باردىم. بىلايشا ايتقاندا، پايدالىنى ۇنامدى ىسپەن ۇشتاستىردىم. ال جاز مەزگىلىنىڭ قالعان بولىگىن قالادا وتكىزۋ جوسپارىم بار. ءسىز دە ءوز قالاڭىزدا دەمالاتىن بولساڭىز، جازعى دەمالىستى قىزىقسىز وتكىزەتىن بولدىم دەپ اداسپاڭىز. ۋاقىتتى قىزىقتى ءارى پايدالى وتكىزۋ ءوز قولىمىزدا! جوسپارلارىڭىزدى الدىن الا بەلگىلەسەڭىز بولعانى، بۇرىننان ۋاقىت تاپشىلىعىنان قول جەتكىزە الماي جۇرگەن ماقساتتارىڭىزدى ورىنداۋعا ەندى ۋاقىت كەلدى! كەلەسى كەڭەستەرگە كوز جۇگىرتىپ، ءوزىڭىز دۇرىس دەپ تاپقان ويلاردى ءوز تاجىريبەڭىزگە قولدانا ءجۇرىڭىز.
1. اۋەلگى بايلىق – دەنساۋلىق، دەنەڭىزدى شىنىقتىرىڭىز. وقۋ جىلىنىڭ ۋاقىتىنداعى اپتاسىنا ەكى رەت بولاتىن ساباق بولماسا، دەنە شىنىقتىرۋمەن ءبارىمىز بىردەي اينالىسپايتىنىمىز ايدان انىق. ەگەر ءسىز بۇعان ۋاقىت تاۋىپ جۇرسەڭىز، بۇل كەرەمەت. جاز بويى دەنەڭىزدى جاتتىقتىرا ءتۇسىپ، بىرتىندەپ جاتتىعۋ جۇمىستارىن ءوز كۇن تارتىبىڭىزگە ەنگىزۋگە تىرىسىڭىز. تاڭەرتەڭگى ۋاقىتتا ىستىق تۇسپەي تۇرىپ تازا اۋادا ءبىراز سەرۋەندەۋدى دە قاپى جىبەرمەڭىز، ەرەكشە اسەر الاسىز!
2. تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى، ءۇي جيناڭىز. ءوزىڭىزدىڭ جىلى قورعانىڭىزدى تازالاپ، قاجەت دەپ تاپساڭىز، بولمەنىڭ ىشكى كورىنىسىن وزگەرتىڭىز. تازالىق تا، بولمەدەگى وزگەرىس تە كوزدەرىڭىزدى قاۋانتپاۋى استە مۇمكىن ەمەس! باۋ-باقشاڭىز بولسا، وندا دا جۇمىس ىستەپ، قول ۇشىڭىزدى تيگىزۋىڭىزدى ۇمىتپاڭىز. جۇمىس ىستەيسىز، ءونىم الاسىز، تازا اۋاعا شىعاسىز!
3. دەمالىڭىز. دەمالىپ،تىنىعۋدىڭ دا رەتىن تابىڭىز، جۇمىسپەن تىم اسىرا سىلتەپ جىبەرمەڭىز.
4. وتباسى، تۋعان-تۋىستارىڭىزعا كوڭىل ءبولىڭىز. كۇندەلىكتى ومىردە وقۋىڭمەن، ودان سىرت ءوزىڭنىڭ جۇمىستارىڭمەن اينالىسا ءجۇرىپ، جانۇيا، تۋىستارىڭمەن جاي وتىرىپ، اڭگىمەلەسۋگە دە ۋاقىت ازداۋ ەكەنى راس. جازدا ۋاقىتىڭىز كوبىرەك، مۇمكىندىكتى جىبەرىپ الماڭىز!
5. دوستارىڭ بولعان قانداي جاقسى! جاز ۋاقىتىندا كوپتەن كورىسپەگەن دوستارىڭىزبەن كەزدەسىپ، ۋاقىتتى بىرگە وتكىزىڭىز. مەن ءۇشىن بۇل – مەنىڭ سىنىپتاستارىم. جان-جاقتا، وسى قالادا وقيتىن دوستارىممەن كەزدەسۋگە، شىنى كەرەك، ۋاقىت ءجيى ءتۇسىپ جاتپايدى. بۇل مۇمكىندىكتى دە جىبەرىپ الماي، جوسپارىمدى تولىق ىسكە اسىرۋدى باستاپ تا كەتتىم.
6. وقۋ – ءبىلىم بۇلاعى، وقىڭىز. كىتاپ، گازەت-جۋرنال وقۋعا مىندەتتى تۇردە ۋاقىت تابىڭىز. گازەت-جۋرنال وقۋعا ۋاقىت تاۋىپ جاتسام دا، كىتاپ وقۋعا ۋاقىت تۇسە بەرمەيدى. سەبەبى، ونى زەيىن قويىپ وقۋ كەرەك، ءاتۇستى وقۋعا مۇلدەم بولمايدى. وقىساڭىز، وزىڭىزگە دە ۇنايدى، بىلىم-بىلىگىڭىزدى دە كوبەيتەسىز.
7. فيلم كورىڭىز. جاقسى جايعاسىپ، ۇناتاتىن فيلمدەرىڭىزدى تاماشالاڭىز. جاڭا زاماننىڭ بەلسەندى جاسى بولساڭىز، بۇعان دا قولىڭىز تيە بەرمەيتىنى انىق.
8. بيىك ماقساتتارىڭىزدى ىسكە اسىرىڭىز! اركىمنىڭ سۇيىكتى ءىسى، سوعان سايكەس ماقساتتارى دا بولادى. مەنىڭ جاز ۋاقىتىنا قاداعان ماقساتىم – اعىلشىن ءتىلىن جەتىلدىرىپ وقۋ. ال ءسىزدىڭ مۇراتىڭىز قانداي؟
اليزا قۇرمانعازى
پىكىر قالدىرۋ