مەملەكەتىمىزدىڭ العاشقى قادامدارىنا كۋا بولىپ قانا قويماي، ونى ايداي الەمگە پاش ەتۋ مىندەتىن موينىنا العان تۇڭعىش سىرتقى ىستەر ءمينيسترى تولەۋتاي سۇلەيمەنوۆ «اتامەكەن» بيزنەس تەلەارناسىندا قوناقتا بولىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى توڭىرەگىندە سۇحبات بەردى دەپ حابارلايدى abctv.kz

- تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرى بۇگىنگى ۇرپاققا قىزىق. قالاي بولدى العاشقى قادامدارىڭىز؟

- ول ۋاقىتتا قيىندىق وتە كوپ بولدى. نەگە دەسەڭىز، 1991 جىلى ەكونوميكا جۇمىس ىستەمەدى، قالىپتاسقان جۇيەنىڭ ءبارى وزگەردى، سوندىقتان، الدىمىزدا كوپ ماسەلە تۇردى. تۇڭعىش پرەزيدەنت سايلانعان نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بۇل ماسەلەنى قولعا الىپ، سىرتقى ساياساتتى جۇرگىزە باستادى. ءبىز ەندى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بولعاننان كەيىن، ايتقان سوزدەرىن، ۇسىنىستارىن بارلىعىن ورىندايمىز. كادر، ينفراقۇرىلىم، ەلشىلىك، كونسۋلدىق وكىلدىك، ديپلومات بولعان جوق. ول ۋاقىتتا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە 10-12 ادام عانا بار، مامان دايىنداۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك. سول كەزدەگى العاشقى قىزمەتتەستەرىم، جولداستارىم ماسكەۋدە ىستەپ كەلگەندەر ەدى. ودان باسقا، كەڭەس ۇكىمەتى ەلشىلىكتەرىندە ىستەگەن، سولاردىڭ بارلىعىن شاقىردىم. 20-25-تەي ادام كەلىپ، ماعان كومەكتەستى. بىرتىندەپ 700-800-گە كوبەيدى، مينيسترلىكتى وسىلاي كوتەرگەنبىز.

- ەشتەڭە بولعان جوق، تاقىر جەردەن باستادىق دەدىڭىزدەر. قاي باعىتقا باسىمدىق بەردىڭىز؟

- ەڭ ءبىرىنشى، ءبىز جەرىمىزدى، ءوزىمىزدى كورسەتۋىمىز كەرەك، الەمگە شىعۋىمىز، وون-عا، وبسە-گە كىرۋىمىز كەرەك. كۇزەت جوق، ۇشاق تا ول ۋاقىتتا الماتىدان ءالى ۇشپايدى، ماسكەۋ ارقىلى ۇشادى. قيىن ماسەلە كوپ بولدى. يادرولىق قارۋ، سودان كەيىن شەكارا ماسەلەسى تاعى بار. ينۆەستيسيا تارتىپ، ەكونوميكانى كوتەرۋ ءۇشىن سىرتقى ساياساتتى جۇرگىزە باستادىق. ينۆەستورلار كەلىپ، مۇناي، گاز وندىرۋگە كىرىستى. نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋ كەرەك، ال تاجىريبە جوق. سوندىقتان، ءبىز شاپقىلاي بەردىك، ەۋروپاعا، ازياعا باردىق، سول جاقتان ۇيرەندىك. وقىدىق، ىزدەندىك، قالاي ەكەنىن ساراپتادىق. ءسويتىپ، ءوزىمىزدىڭ قازاقستاننىڭ سارا جولىن سالدىق. ءقازىر ءبىزدىڭ بارلىق ەلمەن-دەرلىك تەرەزەمىز تەڭ دەپ ايتۋعا بولادى. اقش پرەزيدەنتى جورج بۋش قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسىن جىبەردى. جۇڭگو ءمينيسترى كەلىپ، حاتتاماعا قول قويدىق. سونان سوڭ مونعوليا، تۇركيامەن بايلانىس ورناتتىق.

- العاش تاۋەلسىزدىگىمىزدى مويىنداعان تۇركيا دەپ سانالادى ەمەس پە؟

- جوق، ول دۇرىس ەمەس. تۇركيامەن 1992 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا قارىم-قاتىناس ورناتتىق. ءدال وسى كۇنى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا كىردىك. مۇنداي الپاۋىت ۇيىم الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىن جيناعان تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلىندا، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە عانا سول ۇيىمدى مويىنداتا الدىق.

ەكى اپتانىڭ ىشىندە بارلىق قۇجاتتى دايىنداپ، وعان پرەزيدەنت قول قويدى. ونى نيۋ-يورككە جىبەردىك. باس حاتشىعا، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە جازىپ، ولار قاراستىرىپ، 2 ناۋرىزدا ءبىزدى مۇشەلىككە قابىلدادى. سودان كەيىن جالاۋىمىز كوتەرىلدى سول جەردە. ودان ءارى كوميتەتتەرگە كىردىك، اندا كىردىك، مىندا كىردىك، ءسويتىپ، پرەزيدەنتىمىز ءسوز سويلەدى. ال بيىل تاعى ءبىر قۋانىشتى جاعداي بولدى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ۇيىمعا مۇشە بۇكىل مەملەكەت داۋىس بەرىپ، ءبىزدى ەكى جىلعا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى ەتتى.
- ال ءبىزدىڭ العاشقى ەلشىلىگىمىز قاي مەملەكەتتە اشىلدى؟

- ەڭ ءبىرىنشى ەلشىلىك 1991 جىلدىڭ مامىر ايىندا نيۋ-يوركتە اشىلدى. ال ماۋسىم ايىنان باستاپ ۆەنگريا، يتاليا، فرانسيا، سونان سوڭ تۇركيادا اشىلدى.
- ءقازىر وزگە ەلدەرمەن تەرەزەمىز تەڭ بولىپ كورىنگەنىمەن، وزگە ەلدەرمەن قارىم-قاتىناسىمىز ديپلومات رەتىندە ءسىزدىڭ كوڭىلىڭىزدەن شىعا ما؟

- وسى 25 جىلدا كوپ جۇمىس اتقارىلدى. 100-دەن اسا مەملەكەتتە ەلشىلىگىمىز بار. وزىمىزدە 50-دەن اسا ەلشىلىك اشىلعان. استانادا، الماتىدا كونسۋلدىقتار بار. قازاقستان دەسە، بارلىعى دا بىلەدى. بۇرىن ەشكىم بىلمەيتىن. ءقازىر، قۇدايعا شۇكىر، قازاقستان الەمدە اتى شىققان مەملەكەت، ءوز ەكونوميكاسى، ءوز ساياساتى بار، بەدەلىمىز كوتەرىلدى. قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولدىق، ءبىزدىڭ اۆتوريتەتىمىز تاعى جوعارىلادى. سوندىقتان، ءبىرىنشى مينيستر بولۋ باقىتى بۇيىرعانىنا وتە ريزامىن. كەلە جاتقان مەيرام قۇتتى بولسىن، بيىل 25 جىلدىعىمىزدى تويلاپ وتىرمىز. قۇتتىقتايمىن! الدىمىزدا ءالى كوپ جۇمىس بار.

كاۋسار اياپبەرگەن