ەكىنشى، وڭتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ پىكىرىنشە سولتۇستىك قىتايلار ءتىلى مەن اكسەنتى تازا ءقىتايدىڭ ءتىلى مەن اكسەنتى ەمەس. عۇن، تۇركى، موعول مەن مانجۋلاردىڭ ىقپالىندا قالىپتاسقان ءدۇبارا، شۇبار، قويعىرتپاق تىلگە جاتقىزادى. كومەنەس ۇكىمەت قىتايدىڭ ءبىرتۇتاس اكسەنتى رەتىندە سولتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ سويلەۋ اكسەنتىن زاڭعا ەنگىزگەندىكتەن كۇشپەن ۇيرەتىپ جاتىر.

ءۇشىنشى، وڭتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ تانىمىندا سولتۇستىك قىتايلار قىتايدىڭ ءتول وركەنيەتىمەن ءومىر سۇرمەيدى، ءسالت-داستۇرى ءدۇبارا، كوشپەندى عۇن، تۇركىلەردىڭ ىقپالىندا كوپ قالعان، سولاردىڭ سارقىنشاعىن يلەيدى دەپ سانايدى دا شىن قىتايدىڭ وركەنيەتى وڭتۇستىكتە دەپ ەسەپتەيدى.

ءتورتىنشى، وڭتۇستىك قىتايلىقتار قىتايدىڭ بايىرعى يەروگليفىن قولدانىپ جاتىرمىز دەپ سولتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ يەروگليفكە جاساعان رەفورماسىنا مويىنسال بولمايدى. سولتۇستىك جەڭىل يەروگليفتى (简体字) قولدانادى، وڭتۇستىك بۇعان كۇنى بۇگىنگە دەيىن نارازى، ولار كلاسسيك بايىرعى يەروگليفتى قولدانادى (繁体字).

بەسىنشى، ۇلتتىق دەموكراتيا، ۇلتتىق بۇرجۋازيا مەن باتىسشىل ساياسي ەليتا كوبىندە وڭتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ اراسىندا قالىپتاستى. ولار باتىستىڭ وركەنيەت ساۋلەسىنىڭ ىقپالىنا ەرتە ۇشىرادى. سول سەبەپتى، قىتايدىڭ ۇلتتىق بۇرجۋازياسى مەن ەليتاسى وڭتۇستىك تەڭىز جاعالاۋىنداعى قالالار مەن ەلدى-مەكەندە وركەن جايدى. ءتىپتى قىتايدىڭ ۇلت زيالىلارى قۇرعان ۇلتشىلداردىڭ گومينداڭ ۇكىمەتىنىڭ ورتالىعى دا وڭتۇستىك قىتايلىقتاردىڭ اۋماعىندا بولدى. جاپوندار جۇڭگو استاناسى نانكيندى باسىپ السا دا ولار استاناسىن تاعى دا وڭتۇستىك ءوڭىردىڭ ءىرى ساياسي قالاسى چۋن چينگە كوشىردى. ال، سولتۇستىك جۇڭگو ماسكەۋدىڭ كومەگىمەن جاڭا ۇكىمەتىنىڭ استاناسىن موعول-تاتار قاعاناتىنىڭ جالعاسى قۇبىلاي بيلىگى مەن ءىرى قاعانات سين مانجۋلارىنىڭ ساياسي، مادەني ورتالىعى پەكينگە اۋىسقان. وعان دەيىنگى ساياسي ورتالىق يان ان'دا سولتۇستىكت قىتايدىڭ اۋماعىندا بولعان.

التىنشى، قازىرگى جۇڭگو بيلىگى ىشىنەن ەكى توپقا بولىنەدى. ءبىرى، رەفورماشىلدار (وڭتۇستىكشىلدەر)، كەلەسى ءبىرى پارتياعا، ماو-عا ادال كونەشىلدەر. قىتايداعى نەبىر ساياسي كۇرەستەر وسى ەكى ءىرى توپتىڭ تايتالاستىعىنان بولىپ جاتادى.

جالپى، سوسىن جۇڭگو تىلىندە ەكى مىڭنان استام اكسەنت، وننان استام اۋماقتىق ديالەكت ساقتالعان. ءبىز كورسەتكەندەر "وڭتۇستىك-سولتۇستىك" ايىرماشىلىعىنىڭ سىرتقى كورىنىسى عانا. ولار ءوز ىشىنەن تاعى باسقا ءتۇرلى ايىرماشىلىق پەن قايشىلىقتارعا بولىنەدى.