قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا نەگىزىنەن ەكى ءتىل قولدانىلاتىنىن بارشامىز بىلەمىز. وسى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى مەن ورىس ءتىلىن ءبارىمىزدىڭ مەڭگەرۋىمىز كەرەك-اق. ءوز باسىم، ەكى ءتىلدى شەبەر مەڭگەرۋدى كەيبىر كاسىپ يەلەرىنە زاڭمەن مىندەتتەۋ كەرەك دەپ سانايمىن. مىسال رەتىندە «جەدەل جاردەم»، «توتەنشە جاعداي» قىزمەتىنىڭ ديسپەچەرلەرىن اتار ەدىم. ويىمدى تارقاتىپ ءتۇسىندىرىپ كورەيىن: ءقازىر قوعامىمىزدا تەك قازاق ءتىلىن عانا بىلەتىن ازاماتتار بار جانە ولاردىڭ سانى بىرتىندەپ كوبەيىپ كەلەدى. سەبەبى، ءبىر جاعىنان اتامەكەنىنە ورالىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ لەگى تولاستار ەمەس، تاياۋ بولاشاقتا ولاردىڭ قاراسى كوبەيمەسە، ازايا قويماس. ەكىنشىدەن، قازاقى ورتادا تاربيەلەنىپ، قازاق تىلىندە ءبىلىم الىپ جاتقان بالالار وتە كوپ. ولاردىڭ ورىس ءتىلىن ءبىلۋ دەڭگەيى مەن اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ دەڭگەيى شامالاس دەپ ايتۋعا بولادى. وسى ورىس ءتىلىن بىلىڭكىرەمەيتىن ادام قاتتى سىرقاتتانىپ جەدەل جاردەمگە حابارلاسا قالعاندا تەلەفوننىڭ قۇلاعىن قازاق ءتىلىن شەبەر مەڭگەرگەن مامان كوتەرە قالسا جاقسى. ال ەگەر سىرقات جانمەن قازاق ءتىلىن شالا بىلەتىن مەديسينا مامانى سويلەسسە ءارتۇرلى كەلەڭسىز جاعداي ورىن الۋى مۇمكىن. مىسال رەتىندە، بولعان ءبىر جايتقا قاتىستى ارىزدى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىن (ماسەلە ناقتى ءبىر وقيعا جايلى ەمەس، جالپى، مەديسينا ماماندارىنىڭ ءتىل ءبىلۋى جايلى بولعاندىقتان ەشكىمنىڭ ەسىمىن اتاماۋدى ءجون كوردىم.

«... جەدەل جاردەم ستانسياسى» باستىعى ...-گە ...-دەن

ا ر ى ز

مەن، ... ساعاتتا ... ۇيالى تەلەفونىمەن ۇلىم ...-نىڭ ۇتىككە كۇيگەنى تۋرالى حابارلاۋ ءۇشىن 103-كە قوڭىراۋ شالعان بولاتىنمىن. تەلەفوندى كوتەرگەن جەدەل جاردەم ديسپەچەرى (ءاتى-جونى بەلگىسىز) قازاقشا ايتقان حاباردى دۇرىس تۇسىنىڭكىرەمەگەسىن، وعان ورىس تىلىندە بارىنشا بولعان وقيعانى حابارلادىم. وسىعان قاراماستان شاقىرىلعان جەدەل جاردەم كۇيىككە قارسى كورسەتەتىن دارى-دارمەكسىز، ياعني ءتيىستى دايىندىقسىز كەلدى. كەلگەن جەدەل جاردەم بريگاداسى بۇنى ديسپەچەر ولاردى كۇيىك وقيعاسى بويىنشا ەمەس، باسقا سيپاتتاعى جاراقاتقا كومەك جاساۋ ءۇشىن جىبەرگەنىن ايتقان. ءسويتىپ، تاپ سول جەردە جانە تاپ سول كەزدە كومەك جاسايتىن دارى-دارمەگىن بولماعاندىقتان، تەك اۋىرسىنۋدى باساتىن ەگىسىن جاساعاننان سوڭ ولار بالامدى اناسىمەن بىرگە جەدەل جاردەم ماشيناسىمەن وبلىستىق بالالار اۋرۋحاناسىنا الىپ كەتىپ، العاشقى مەديسينالىق كومەكتى تەك سول جەردە جاساۋعا ءماجبۇر بولدى. سودان سوڭ بالانى اناسىمەن بىردەن ۇيگە جىبەرىپ، ولار كەش ۋاقىت بولعاسىن ارتىق شىعىندالىپ ۇيلەرىنە تاكسيمەن جەتتى. دارىگەرلەر وسى كومەگىن ۇيدەن ناۋقاستى ارى-بەرى سۇيرەپ اۋرەگە سالماي، ناۋقاستاردى ماتەريالدى شىعىنعا ۇشىراتپاي جانە ەڭ باستىسى بارىنشا تەزىرەك جاساۋى ءتيىس ەدى. بۇنداي سوراقى وقيعا جەدەل جاردەم ستانسياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك بىلمەيتىن ماماندار جاسايتىن بولعاندىقتان مۇمكىن بولىپ وتىر. ءقازىر بالانىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرماعانىمەن وزگە ناۋقاستار وسىنداي جاعدايدىڭ سالدارىنان بۇدان دا ءقاۋىپتى جاعدايلارعا ۇشىراماس ءۇشىن سىزدەن كەلەسى شارالار قولدانۋدى سۇرايمىن؛ 1. سول كۇنگى، ياعني ... كۇنى ... ساعاتتا كەزەكشىلىكتە بولعان ماماندى انىقتاپ، وعان قاتىستى ناقتى اكىمشىلىك شارا قولدانۋدى، سونىمەن بىرگە اتالعان ازاماتتى (ازاماتشانى) حالىققا قىزمەت كورسەتۋمەن بايلانىستى ەمەس جۇمىسقا اۋىستىرۋدى، 2. كەزەكشىلىكتە بولاشاقتا مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىن تولىق مەڭگەرگەن مامانداردىڭ وتىرۋىن قامتاماسىز ەتۋدى، 3. سول كۇنگى كەزەكشىلىكتە بولعان ازاماتشانىڭ تولىق ءاتى-جونى جانە اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى ماعان جازباشا قايتارىلاتىن جاۋاپتا كورسەتۋدى. مەنىڭ وسى ارىزىم بويىنشا تولىققاندى شارالار الىنباعان نەمەسە ارىز جاۋاپسىز قالعان جاعدايدا، جوعارى تۇرعان ورىندارعا نەمەسە سوت ورگاندارىنا ارىزبەن ۇگىنۋگە ءماجبۇر بولاتىنىمدى مالىمدەيمىن» جيىرما جىلعا جۋىق ەڭبەك ءوتىلى بار، جوعارى مەديسينالىق ءبىلىمدى مامان، ونىڭ ۇستىنە قوسىمشا ماماندىعىم - اۋدارماشى رەتىندە جوعارىدا ايتىلعان ارىز يەسىنىڭ جانايقايىن جاقسى تۇسىنەمىن. جانە ءوزىم دە وسى ورتادا جۇرگەن جان بولعاندىقتان، بۇنداي تۇيتكىلدىڭ بار ەكەنىن جوققا شىعارا المايمىن. مىسالى، اۋىرسىنۋدىڭ ءتۇرى كوپ: سىرقىراۋ، ءتۇيىلۋ، ءبۇرۋ، شانشۋ، سۋىرۋ، سولقىلداۋ، ت.س.س. جانە بۇلاردىڭ ءارقايسىنىڭ وزىندىك دياگنوستيكالىق قۇندىلىعى بار. ال ورىسشا بىلىڭكىرەمەيتىن ادام وسى سيپتومنىڭ قاي-قايسىسى جايلى تەك «بوليت» دەگەن ءبىر سوزبەن عانا شاعىمدانا الادى. تيىسىنشە، ونى قابىلداپ وتىرعان قازاقشا بىلىڭكىرەمەيتىن دارىگەر ءۇشىن بۇل «بوليت»ء-تىڭ دياگنوستيكالىق بەرەرى از. ءسويتىپ، وتە ماڭىزى ماسەلە بارىنشا تەز دياگنوز قويۋ ىسىنە نۇسقان كەلەدى. قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ تىلدىك بەلگىگە بايلانىستى تومەن بولۋى تەك مەديسينادا عانا ەمەس بارلىق سالادا كەزدەسىپ تۇرادى. مىسالى، دۇكەنگە جۇگىرتىپ جىبەرگەن بالالارىم قازاقشا بىلمەيتىن دۇكەنشىگە تاپ بولىپ، ساۋداسىن شالا جاساپ كەلىپ جاتادى. ءبىراق، ساۋدا مەن مەديسينا سالاسىن سالىستىرۋعا بولمايدى عوي. حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن مامانداردىڭ ىشىنەن، ەڭ اۋەلى، «جەدەل جاردەم» ديسپەچەرلەرىن اتاپ وتىرعانىم دا سوندىقتان. وسىعان وراي، تومەندەگىنى ۇسىنامىن: 1) الداعى ۋاقىتتا جەدەل جاردەم قىزمەتىنە قازاق جانە ورىس تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەن ماماندى عانا الۋ 2) ءقازىر جۇمىس ىستەپ جاتقان جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرىنە ەكى ءتىلدى مەڭگەرۋ مىندەتتەلىپ، بۇل ءۇشىن ولارعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت بەرۋ. اتالعان قىزمەتكەرلەردىڭ ءتىل مەڭگەرۋىنە قاجەتتى جاعداي جاساۋ. مەديسينا قانشا جەردەن جوعارى دامىپ، قانشا جەردەن قىمبات تەحنيكامەن جابدىقتالعانىمەن، ول انامنەز (سىرقاتپەن سۇحباتتاسۋ ارقىلى دياگنوز ءۇشىن كەرەك مالىمەت) جيناۋدىڭ ورنىن اۋىستىرا المايدى. سوندىقتان، مەنىڭ بۇل پىكىرىم-ۇسىنىسىم كوكەيلەرىڭىزگە قونىپ جاتسا بەلسەندى تۇردە قولداپ، ماسەلە شەشىمىن تابۋ ءۇشىن ءتيىستى ورىن-ورگانداردىڭ الدىندا كوتەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.

ءسادىر نۇرلان قۋانىش ۇلى