نەشە مارتە ءسوز بولسا دا ادامزات عۇمىرىنىڭ ەڭ ءماندى ءبولشەگىنە اينالعان كىتاپ تۋرالى ءاڭگىمە ەسكىرەر ەمەس.
ەڭ ۇلى وسيەتتەردىڭ بارلىعى كوكتەن كىتاپ بولىپ تۇسكەنىنە قاراعاندا قاسيەتتى قاعازدا ءبىر حيكمەت بار. قازاق بالاسى بىلىمگە دەن قويىپ، ىجداھات جولىنا ءتۇسكەلى بەرى ەڭ اسىل دۇنيەسىن كىتاپقا باسىپ قالدىرىپتى. ءحاكىم اۋزىنان «ارتىق ءبىلىم – كىتاپتا» دەگەن ءسوز ايتىلعالى ادامزات عۇمىرىمەن ولشەگەندە سونشالىقتى كوپ ۋاقىت وتپەسە دە سۇلەيمەننىڭ قازىناسىنان كەم كورىنبەيتىن اياۋلى ءدۇنيەءمىزدىڭ باعاسىن بۇگىنگى قازاق تولىق ءبىءلىپ ءجۇر مە؟ اتالارىمىزدىڭ زامانىندا ءاربىر اۋىل كىسىسىنىڭ ۇيىندە گازەت-جۋرنال، كىتاپ قاتتالىپ تۇراتىنىن ويلاعان سايىن ءوز كۇيىڭ، اۋىلىڭداعى زامانداستارىڭنىڭ ءحالى، اينالاڭداعى دوستارىڭنىڭ بەيعامدىعى كوڭىلىڭدى ءبىرشاما تۇسىرەدى. جيىرماسىنشى عاسىر باسىنداعى ارداقتىلارىمىز اقىندىق، جازۋشىلىق جولىنان وزگە قازاق پەداگوگيكاسىن، پسيحولوگياسىن، تاريحىن، ادەبيەتىن، عىلىمىن كىتاپ ەتىپ جازۋعا جانتالاسقانى بەكەر بولعانى ما؟! ءتىپتى قاءزىر ەكىنىڭ ءبىرى كىتاپ باسۋمەن اينالىسىپ، ءمانسىز، مازمۇنسىز قاعازداردىڭ ءبىرشاما مولايىپ كەتكەنى كىتاپ قۇنىن ءوز قولىمىزبەن قۇلدىراتىپ جاتقان جوقپىز با دەگەن ويعا جەتەلەيدى. كىتاپ وقىماي، ينتەرنەت اڭدىپ، تەلەسەريال باعىپ كەتكەندىگىمىزدەن ءبىزدىڭ ويلاۋ جۇيەءمىز وزگەرىپ كەتكەندەي. ەندى ءبىز كىتاپتاعى بىلىممەن ەمەس، سەريالدارداعى وقيعالارمەن ساراپ جاساپ، ينتەرنەتتىك وڭاي «ولجاعا» سۇيەنەتىن بولدىق. كىتاپ كۋلتكە اينالعان ۋاقىتتى كۇتۋ، اڭساۋ قانشالىقتى دۇرىس ەكەنىن بىلمەيمىن. ءبىراق ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ساناسى جاڭعىرىپ، تالعامى ءوسىپ، بايىپتى بولا ءتۇسۋى ءۇشىن كىتاپ وقۋ، ادەبيەتتى ىزدەۋ – ەڭ ماڭىزدى تەتىكتەردىڭ ءبىرى. پەتراركا: «كىتاپتاردى ءدال ءبىر تۇرمەدەگىدەي جابىق ۇستاۋعا بولمايدى، ولار كىتاپحانادان زەردەگە ءسوزسىز كوءشىپ وتىرۋعا ءتيىس»، دەپتى. ال قازاق زەردەسى قانشالىقتى باي، قانشالىقتى ءبىءلىمگە قانىپ ءجۇر؟ جاۋاپ تابۋ وتە قيىن. ءبالكىم، بار ماسەلە سونىڭ جاۋابىن تابۋعا تىرىسپاعاندىقتان شىعار. ماسكەۋدىڭ ءبىر بۋكينيسىنەن ۆ.روزانوۆتىڭ پۋشكين تۋرالى كىتابىن تاۋىپ الدىم. ونىڭ الدىندا عانا لوتماننىڭ ەرتەرەك شىققان كىتابىن جاڭا كىتاپتارعا قاراعاندا قىمباتتاۋ باعاعا ساتىپ الىپ ەدىم. ەندى روزانوۆتىڭ كىتابىن الايىن دەپ ەدىم، بۋكينيست يەسى: «بۇل كىتاپ قايتا باسىلىپ شىقپاعان، بۇنىڭ باعاسىن انىقتاۋىم كەرەك»، دەپ ساتپاي قويدى. بايقاسام، كىتاپتى باعالاۋلارى باسقاشا ەكەن. مازمۇنىنا قاراپ، ساپاسىنا قاراپ ولشەيتىندەي. ال بىزدە ەسكى كىتاپ بولسا – ارزان، جاڭا بولسا – قىمبات. الماتىدا رايىمبەك-قونايەۆ كوشەلەءرىءنىڭ قيىلىسىنداعى ءبىر عيماراتتىڭ جەرتولەسىنەن بۋكينيست اشىلىپ، كوپ ۇزاماي جابىلعان. سەبەبى – كىتاپ الۋشىلار جوقتىڭ قاسى. ال ابىلايحان-گوگول كوشەلەرىنىڭ تۇسىنداعى جەر استى جولىنداعى ۇزاق جىلدار بويى جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ ازىعى بولعان بۋكينيست ءبىر كۇنى كىتاپتارىن ءجيىپ-تۇيىپ، كوشكەلى جاتىر ەكەن. «قايدا كوشەتىن بولدىڭىزدار؟» دەسەم: «بىلمەيمىن، مىنا جەرءدى بوساتىڭدار دەپ جاتىر»، دەگەن ەدى يەسى كوڭىلسىز جاۋاپ بەرىپ. ماركەتينگتىك زەرتتەۋلەردىڭ حالىقارالىق ينستيتۋتىنىڭ بيىلعى مالىمەتى بويىنشا جۇڭگو ەڭ كوپ وقيتىن مەملەكەت ەكەن. اپتاسىنا ءبىر كىتاپ بولسا دا وقيتىنداردى ەسەپكە العاندا قىتايدىڭ – 70 پايىزى، رەسەيدىڭ – 59 پايىزى، يسپانيانىڭ 57 پايىزى وقىرمان ەكەن. ال كۇندەلىكتى كىتاپ وقيتىن وقىرمانداردى ەسەپتەگەندە دە جۇڭگو العاشقى ورىندا (36 پايىز)، رەسەي مەن يسپانياعا بريتانيا قوسىلادى (32 پايىزدان). ال ءبىزدىڭ حالىقتىڭ قانشا پايىزى وقىرمان؟ الەۋمەتتانۋشىلاردىڭ بىلتىرعى ەسەبى بويىنشا ەڭ كوپ دەگەندە ءبىر ادام جىلىنا بەس كىتاپ قانا وقيدى ەكەن. ال كىتاپحاناشىلار بۇنىمەن كەلىسپەگەن. ارينە كىتاپحانادا وقىرمان كوپ. ولاردىڭ كوبى ۇستاز تاپسىرماسىن ورىنداپ جۇرگەن ستۋدەنتتەر ەكەنىن دە ەسكەرۋ كەرەك شىعار. شىنايى كوركەم ادەبيەتتى ءىزدەپ بارىپ وقيتىنداردىڭ ناقتى سانىن دا ايتۋ قيىن. ساۋالناماعا جاۋاپ بەرگەندەردىڭ كوبى ۋاقىت تاپشىلىعىنان كىتاپ وقىمايتىندارىن ايتىپتى. ...وقۋدا زورلىق جوق. ءبىراق پاراساتتى ۇلت بولۋدىڭ ءبىر جولى – وقۋ... ادەبيەتتى وقۋ.
باعاشار تۇرسىنباي ۇلى،
