جاقىندا «احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ورىنبورداعى جولى» اتتى دەرەكتى كىتاپ جارىق كوردى. اتالمىش ەڭبەك ورىنبورلىق تاتيانا تۋگايدىڭ كوپ جىلدىق زەرتەۋىنىڭ ناتيجەسىندە جازىلعان. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى اۆتورمەن قىسقا-قايىرىم سۇحبات جۇرگىزگەن بولاتىن.
– وسى كىتاپتى جازۋداعى باستى ماقساتىڭىز قانداي بولدى؟
– احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلىعى ورىنبور ولكەسىمەن تىعىز بايلانىستى. سونىڭ تاسادا قالىپ، زەرتتەلمەگەن تۇستارىن اشقىم كەلدى. ورىنبور ولكەسى، ناقتىراق ايتقاندا، تورعاي وبلىسى – ونىڭ تۋىپ-وسكەن، وقىعان جەرى.
كىتاپتا ۇلتارالىق تاتۋلىق ماسەلەسىنە، بايتۇرسىنوۆتىڭ ورىستارمەن دوستىق قارىم-قاتىناسىنا كەڭىنەن توقتالدىم. ورىس اعارتۋشىلارىنىڭ بايتۇرسىنوۆقا ىقپالىن، بايتۇرسىنوۆتىڭ «ناركومپروستاعى» ورىس ارىپتەستەرى مەن اكادەميالىق ورتالىقتا جۇمىس ىستەگەن عالىمدارعا قولداۋ كورسەتكەنىن ەگجەي-تەگجەيلى جازدىم.
– نەگە باسقا عالىمداردى ەمەس، ءدال وسى احمەت بايتۇرسىنوۆتى زەرتتەۋگە قىزىقتىڭىز؟
– تاريحتا قۇرمەتتەۋگە، ءتىپتى، تاعزىم ەتۋگە تۇرارلىق تۇلعالار بولادى. ول – ءدال وسىنداي ادامنىڭ ءبىرى. جالپى مەنى ينتەلەگەنسيا وكىلدەرىنىڭ تاعدىرى مەن شىعارماشىلىعى قىزىقتىرادى. احمەت بايتۇرسىنوۆتى ۇلگى تۇتۋعا لايىق دەپ ەسەپتەيمىن. ول كەز كەلگەن جاعدايدا قاراپايىمدىعىن ساقتاي بىلگەن. مەنىڭ وسى قاسيەتىنە ءتانتى بولدىم. سونىمەن بىرگە، ارينە، ونىڭ تالانتىن دا ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. سوندىقتان احمەت بايتۇرسىنوۆتى زەرتتەگىم كەلدى.
بايتۇرسىنوۆپەن «كەزدەسۋىم» اياق استىنان بولدى. XIX عاسىردىڭ سوڭى مەن XX عاسىردىڭ باسىنداعى ورىنبور ينتەللەگەنسياسىن زەرتتەگەن كەزىمدە احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ اتى كوزىمە وتتاي باسىلدى. مەن سوۆەت اعارتۋشىلارى مەن قوعام قايراتكەرلەرىن ىزدەپ جۇرگەندە ورىنبور وقۋ ارحيۆتىك كوميسسياسىنىڭ قۇرامىندا بايتۇرسىنوۆتىڭ دا اتى ءجۇردى. وسى كەزدە «بايتۇرسىنوۆ دەگەن كىم ەكەن؟» دەگەن سۇراق تۋىنادى. وسىدان باستاپ بۇل تۇلعانى زەرتتەۋمەن اينالىسىپ، ارى قاراي وسى باعىتتا جۇمىس ىستەدىم.
– قازاقستان تاراپى ءسىزدىڭ زەرتتەۋىڭىزگە قاشاننان باستاپ قىزىعۋشىلىق تانىتتى؟
– «بايتەرەك» قايىرىمدىلىق قورى ماعان وسى كىتاپتى جارىققا شىعارۋدى ۇسىندى. بۇل قور قازاقتاردىكى بولسا دا، بارىنە كومەتەسۋگە دايىن تۇرادى. قور ءوز تاراپىنان قازاق مادەنيەتىن دامىتۋعا ۇلەس قوسپاق بولدى. ماعان ۇسىنىس جاساعاندا احمەت بايتۇرسىنوۆ تاقىرىبى قازاق قوعامى ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنىن ءتۇسىندىم.
– بۇل تاقىرىپتى زەرتتەۋگە قانشا ۋاقىت كەتتى؟
– جالپى مەن وسى باعىتتا 10 جىلدان استام جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. الايدا وسى كىتاپتى جازۋعا ءبىر جىلداي ۋاقىت جۇمسادىم.
– بۇل ءسىزدىڭ قازاقستان تۋرالى، قازاق مادەنيەتى پەن تاريحىن زەرتتەۋگە ارنالعان العاشقى ەڭبەگىڭىز بە؟
– مەنىڭ بۇل باعىتتا جازىلعان ماقالام وتە كوپ، الايدا كىتاپتى ءبىرىنشى رەت شىعارىپ جاتىرمىن. ورىنبور كوپۇلتتى قالا بولعاندىقتان، بىزدە ۇلتارالىق ماسەلەمەن اينالىساتىن عالىمدار بار. ال مەن نەگىزىنەن ورىس ۇلتتىق ينتەلليگەنسياسىنىڭ تاريحىن زەرتتەيمىن.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
پىكىر قالدىرۋ