تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاپ ەلىمىزدىڭ رۋحاني قۇندىلىعى، ءسالت-داستۇرى، ءدىنى مەن ءتىلى قايتا جاڭعىرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. سونىڭ ىشىندە جىل باسى، كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەن كۇنى، جاڭارۋ مەن جاسارۋدىڭ، بەرەكە-بىرلىكتىڭ مەيرامى، مۇسىلمان قازاق ۇلتىنىڭ رۋحاني قۇندىلىققا تولى قاستەرلى مەرەكەسى ءاز-ناۋرىز، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى قمدب شاريعات جانە ءپاتۋا بولىمىنە سىلتەمە جاساپ.
قازاق حالقى ەرتە زاماننان بەرى وسىناۋ كۇندى ەرەكشە سەزىممەن قارسى العان. قىستان كۇيزەلىپ شىققان، اۋزى اققا تيگەن ەل قۇدايعا شۇكىرلىك ايتىپ، مەرەكە قىلعان. اعاش وتىرعىزۋ، ۇلتتىق تاعامداردى ازىرلەۋ، ءتۇرلى سپورت ويىندارىن وتكىزۋ ارقىلى حالقىمىز بۇل كۇننىڭ قۇرمەتىنە ءبىر-بىرىن قۇشاعىنا الىپ، ءتوس قاعىستىرىپ، قايتا جاراسىپ جاتقان، ادامدار بىر-بىرىنە دەگەن رەنىشىن ۇمىتىپ وزىنە دە، وزگەگە دە جاقسىلىق تىلەگەن. داستارقاننىڭ باستى اسى ناۋرىز كوجە بولعان. كوجە ءىشۋ جىل بويى توقشىلىق بولۋدىڭ بەلگىسى سانالعان. داستارقان باسىندا جاستار ۇلكەندەردىڭ باتاسىن العان. اتام قازاق ءاز-ناۋرىز مەرەكەسىندە «اق مول بولسىن!»، «جاراتۋشىمىز جارىلقاسىن!» دەپ، ىزگى تىلەكتەرىن ايتقان.
ناۋرىزعا قاتىستى ەل ىشىندە ءار الۋان وي تۋدىرىپ، قيسىنسىز پىكىر تاراتۋشىلار دا جوق ەمەس. ولار بۇل مەيرامنىڭ ەجەلگى وتقا تابىنۋشىلاردىڭ ءدىني ءراسىمى ەكەندىگىن، يسلامعا قارسى تۇستارىن قامتيتىندىعىن العا تارتقان. ەرتەدە شىعىس حالىقتارى ناۋرىزدىڭ 21ء-شى جۇلدىزىندا تۇندە وتتى الاۋلاتىپ جاعىپ، جاڭا جىلدى جارىقپەن قارسى الاتىن بولعان. ناۋرىز مەرەكەسىندە ولار وت جاعىپ، ۇستىنەن سەكىرگەن، سولاي وزدەرىن پالە-جالادان تازارتقان. الايدا، وتقا تابىنۋ يسلام سەنىمى بويىنشا ۇلى جاراتۋشىعا سەرىك قوسقاندىق (شىرك) بولىپ سانالادى. حانافي ءمازھابىنىڭ فيقھ جانە ءپاتۋا كىتاپتارىندا كەزدەسەتىن عۇلامالارىمىزدىڭ ناۋرىزعا قاتىستى «تويلاۋ حارام، تويلاۋ كۇپىرلىك» سەكىلدى ۇكىمدەرى تىكەلەي وتقا تابىنۋشىلىق دىنىنە قاتىستى ايتىلعان. ياعني، وتقا تابىنۋشىلىق ءدىنىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا ازعىندىق قىلىقتار جاساۋ، ريتۋالدارىن جۇزەگە اسىرۋ حاق سەنىمگە قايشى بولعاندىقتان بۇل مەرەكەنى تويلاعان كىسى «كۇپىرلىككە تۇسەدى، حارام ءىس جاساعانداردىڭ قاتارىنا جاتادى» دەپ ۇكىم بەرگەن. ال قازىرگى ۋاقىتتا مەرەكەنىڭ اتى قالعانىمەن، ونىڭ بۇرىنعى مازمۇنى مەن ماڭىزى، وتكىزۋ ءتارتىبى تۇبەگەيلى وزگەردى، جويىلدى. كەيىنگى داۋىرلەردە مۇسىلمان باسشىلارىنىڭ دا ناۋرىزدىڭ تويلانۋىنا قارسىلىق بىلدىرمەگەنى سوندىقتان شىعار.
حازىرەتى ءالي جانە مۋعاۋيا سىندى ساحابالاردىڭ ناۋرىز مەرەكەسىنە قارسى بولماعاندىعى تاريح كىتاپتارىنان ءمالىم. تاريحشى ءال-حاتىب ءال-باعداديدىڭ ايتۋىنشا، يمام ءابۋ حانيفانىڭ اتاسى نۇعمان يبن مارزۋبان ساحابا ءالي يبن ءابي تاليبكە (ر.ا.) ناۋرىز كۇنى «ءفالۋزاج» دەپ اتالاتىن ءبىر ءتاتتى تاعام ۇسىنعان. حازىرەتى ءالي (ر.ا.): «بۇل نە؟» – دەپ، سۇراعاندا نۇعمان يبن ءمارزۋبان: «ناۋرىز كۇنىنە وراي پىسىرىلگەن ءتاتتى تاعام»، – دەپ جاۋاپ بەرگەن. سوندا ساحابا ءالي (ر.ا.): «بىزگە كۇنىگە وسىنداي ناۋرىز تاعامىن اكەلىپ تۇرىڭدار»، – دەگەن ەكەن.
ءال-ياقۋبي ءوزىنىڭ تاريح كىتابىندا: «ساحابا مۋعاۋيا (حاليفا بولىپ تۇرعان تۇستا) باسرانىڭ اكىمى ابدۋرراحمان يبن ءابي باكراعا حات جولداپ، وزىنە ناۋرىز سىيلىقتارىن اكەلۋگە بۇيرىق بەرگەن» دەگەن دەرەك كەلتىرەدى. ەگەر ناۋرىز مەرەكەسى ءوز الدىنا حارام بولسا، وندا وعان وراي جاسالعان سىيلىق تا حارام بولۋى كەرەك ەدى.
كەز كەلگەن سالت نەمەسە ءداستۇر حالىقتىڭ ءدىني ۇستانىمدارىنا قاراي بەيىمدەلەدى. ناۋرىزدىڭ قازىرگى بەت-بەينەسى ءبىزدىڭ سالتىمىز بەن ءدىني قۇندىلىقتارىمىزعا ابدەن سىڭىسكەن دەۋگە بولادى. بۇگىندە ناۋرىز مەيرامى ءدىني ەرەكشەلىكتەرىن جوعالتىپ، وتقا تابىنۋشىلىق ءدىنىنىڭ ەلەمەنتتەرىنەن ادا، حالىق اراسىندا تەك ءداستۇر رەتىندە قالىپتاسقان. وعان دالەل مۇسىلمان تىرشىلىگىنە قاتىستى سان الۋان سالالارداعى ىس-ارەكەتتەردىڭ زاڭدىلىق سيپاتىن انىقتايتىن فيقھ ءىلىمىنىڭ نەگىزدەرىندە «ادەت-عۇرىپ – تورەشى»، ياعني ناقتىلى دالەلدەر كەلمەگەن كەيبىر ماسەلەلەردە ادامدار اراسىندا قالىپتاسقان ادەت-عۇرىپقا جۇگىنىپ، سولاردىڭ نەگىزىندە ۇكىم شىعارىلادى دەگەن زاڭنامالىق قاعيدا.
ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ شاريعاتقا قايشى ەمەس، ونى بۇزىلعان ءدىني سەنىمدەرگە بايلانىستىرۋعا دا ەشقانداي نەگىز جوق، كەرىسىنشە وسىنداي سالت-داستۇرلەرىمىز ارقىلى حالقىمىزدىڭ ىنتىماق-بىرلىگى كۇشەيەدى، تۋىستىق، دوستىق قارىم-قاتىناستار نىعايادى، سۇيىسپەنشىلىكتەرى ارتادى. ەندەشە، ءاز-ناۋرىزدى جاتسىنۋ، حالىق اراسىندا داۋ تۋدىرۋ، سالت-ساناعا شابۋىل جاساۋ – اعاتتىق. ءدىنى مەن دۇنيەسىن قاتار ۇستاعان حالقىمىزدىڭ بۇرىن بولمەگەنىن بۇگىن ءبولۋدىڭ ەشقانداي ءمانى جوق.
پىكىر قالدىرۋ