قازاقستاننان شەتەلگە كوشىپ جاتقان قازاقستاندىقتار جىل سايىن كوبەيىپ جاتىر. بۇل – بۇگىنگى قوعامداعى كۇيىپ تۇرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى. اسىرەسە، قازىرگى جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى مۇمكىندىك تۋا قالسا، شەتەلگە قونىس اۋدارىپ كەتۋگە دايىن-اق تۇر. ارينە، جاس بۋىننىڭ جاڭاشىلدىققا، جاقسى ومىرگە دەگەن تالپىنىسى قۋانتادى، دەگەنمەن قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا ەكەنىن دە ەستەن شىعارماعان ابزال. شەكارا اسىپ كەتىپ، ءوز بولاشاعىن وزگە ەلدە قۇرىپ، ءومىر كەشۋ – بۇگىندە تالاي ادامنىڭ ارمانى. ال ونداي «ارمانشىل» جاستار قايتادان وتانىنا ورالىپ، ەل مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس ىستەي مە؟
قازاقستاننان كىمدەر كەتىپ جاتىر؟ نەگىزى شەتەلگە شىعۋ – قالتالى ادامداردىڭ عانا قولىنان كەلەتىن ءىس ەمەس، ەڭبەكقور، دارىندى ءھام تالابى مىقتى جاستار دا سىرتقا اعىلۋدا.
بەلگىلى رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆ Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا بۇعان قاتىستى بىلاي دەيدى:
«قازاقستاننان كەتىپ جاتقانداردىڭ كوپشىلىگى – وسى مەملەكەتتىڭ ساناسىنان ءوسىپ كەتكەندەر. بالىق سۇڭگىگەندە تەرەڭ جەردى ىزدەيدى دەيدى عوي، ادامدار دا سونداي، اسىرەسە، جاستار. ولار جاڭاشىلدىققا قاراي ۇمتىلادى، ىزدەنەدى. ەگەر وزگە ءبىر مەملەكەت ونىڭ تالانتىن ەسكەرىپ، وزىنە شاقىرىپ جاتسا، جۇمىس بەرىپ جاتسا، قالاي كەتپەيدى؟ ارينە، كەتەدى... ماسەلە وندا ەمەس، ماسەلە – ول جاستار قايتىپ كەلە مە؟ بۇل – وتە كۇماندى سۇراق.
جاستاردىڭ ءبىلىپ قۋىپ، كاسىبيلىكتەرىن شىڭداۋ ءۇشىن شەتەل اسۋىنا قارسى ەمەسپىن، ول – دۇرىس. تەك سول جاس ماماندار كەيىن وتانىنا ورالىپ، ءوز ەلىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت ەتسە ەكەن دەيمىن. مەن ءوزىم دە ون جىلداي شەتەلدە تۇردىم، كەيىن ءبارىبىر قايتىپ كەلدىم. بوتەن ەل ءوز وتانىڭداي بولمايدى، ساعىناسىڭ، تىلدەرى، مەنتاليتەتتەرى بولەك. شەتەلدە جۇرگەندە باياعىدا سول جاققا كوشىپ كەتكەن، سول ەلدە ۇرپاقتارىن تاراتىپ جانە سول ۇرپاقتارى قازاق ءتىلىن مۇلدە بىلمەيتىن كوپتەگەن قازاقتى كەزدەستىردىم. ءقازىر دە شەتەلدەرگە كوپ شىعامىن، سوندا قازاق جاستارىن كورىپ، سولارمەن اڭگىمەلەسىپ، سىرلارىن تىڭدايمىن. ولار دا وزدەرىنىڭ وتانىن ساعىنادى. دەگەنمەن كوبى وزگە ەلدە وقىپ، ءومىر ءسۇرىپ، سول ەلگە ۇيرەنىپ قالعاننان كەيىن قايتا ورالعىسى كەلمەيدى»، – دەيدى ەرمەك تۇرسىنوۆ.
ءيا، شەتتە ءجۇرىپ وتانىن ساعىناتىن، ءبىراق جايلى ءومىرىن قيمايتىندار بارشىلىق.
ونىڭ باستى سەبەبى نەدە؟ ءقازىر كەز كەلگەن ادامبۇل سۇراققا: «مەملەكەت ءوز دارىندىلارىنىڭ ءقادىرىن بىلمەيدى، ولارعا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ جاسالمايدى»، – دەپ جاۋاپ قاتادى، وعان قوسا وزگە ەلدە تانىلىپ، مەرەيى ۇستەم بولعان وتانداستارىمىزدى – قىتايعا بارىپ تانىلعان ديماش قۇدايبەرگەندى، كانن فەستيۆالىندە ماراپاتتالعان سامال ەسلياموۆانى، ت.ب. – مىسالعا كەلتىرە وتىرىپ ايتادى.
ەميگراسيانىڭ وسۋىنە ەلدەگى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى، تومەن جالاقى، جوعارى ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋى، جەمقورلىق جانە بيۋدجەتتىك قاراجاتتى ءتيىمسىز پايدالانۋ، زەينەتكە شىعۋ جاسىنىڭ ۇلعايۋى اسەر ەتۋدە. وكىنىشتىسى، بۇل – تەك بىر-ەكى ادامنىڭ عانا ويى ەمەس، قوعامدا قالىپتاسقان پىكىر. بۇل – بۇگىنگى كەزەڭنىڭ شىندىعى.
«بۇگىندە ءبىزدىڭ قوعامدا وتىرىك كوپ. مىسالى، ءبىر نارسەنىڭ ءتۇپنۇسقاسى جانە كوشىرمەسى بولادى. اقيقات ەشقاشان ەكىجۇزدى بولمايدى، ول تەك بىرەۋ. سول اقيقاتقا ون پايىز وتىرىك قوسىلسا، ول شىندىق ەمەس. ال بىزدە ون پايىز ەمەس، وتىرىك ەلۋ پايىزدان اسىپ كەتكەن.
مىسالى، «حاباردى» قاراڭىز، 24 ساعات وتىرىك. تەلەديداردان كورسەتىپ جاتقان قازاقستان – باسقا قازاقستان. ال جۋرناليستيكانى قاراڭىز، بىزدە ءقازىر جۋرناليستيكا قالعان جوق، بىزدە تەك ۇگىت-ناسيحات بار، ىزدەنىس جوق. سونىمەن قاتار، مىسالى، ءابليازوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەن شىندىعىن الىپ قارايىق – ونىڭ دا شىندىعىنا مەن سەنبەيمىن، ول بارىنە قارا بوياۋدى باتتاستىرىپ جاعادى. وپپوزيسيونەرلەر دە ءبارىن قارالايدى. سوندا شىندىق وسى ەكەۋىنىڭ ورتاسىندا جاتىر. مىسالى، استانادان 100 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان اۋدانداردى الىپ قارايىق: قيراعان ۇيلەر، حالىقتىڭ تۇرمىسى ناشار. مەن ءۇشىن ناعىز شىندىق – وسى»، - دەيدى رەجيسسەر.
ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە شىندىققا قاراعاندا وتىرىك كوپ.
راس. ەلىمىز دامىپ جاتىر دەيمىز، ءبىراق حالىقتىڭ الۋەتى، الەۋمەتتىك جاعدايى – باياعى جارتاس ءبىر جارتاستىڭ كەبىن كيىپ تۇر. شاماسى جەتكەندەر شەتەل اسىپ كەتىپ، ءتىپتى سول ەلدىڭ ازاماتتاعىن الىپ جاتسا، قالعان قالىڭ بۇقارانىڭ ءوز جىرتىعىن جاماۋعا شاماسى ارەڭ جەتۋدە.
«ەر تۋعان جەرىنە، يت تويعان جەرىنە» دەپ نامىستارىن نايزالاساق تا، «وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەپ قامشىلاساق تا، ونداي ازاماتتاردىڭ سانى ارتپاسا، كەميتىن ءتۇرى جوق.
نازەركە لابيحان
