قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-مينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ الماتى وبلىسىنا جۇمىس ساپارى كەزىندە كاسىپكەرلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا باردى. اتالمىش كەزدەسۋدە وبلىستى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامىتۋدىڭ، وڭىردەگى ەلباسىنىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى مەن مەلەكەتتىك ءارى سالالىق باعدارلامالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋ قورىتىندىسى قارالدى.

ورتالىقتى ارالاپ جۇرگەن پرەمەر-مينيسترگە سوڭعى ءتورت جىلداعى ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمى 4،2 پايىزدى قۇراعانى ايتىلعان بولاتىن. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، الماتى وبلىسىنىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىمى العاشقى جارتىجىلدىقتا 1،09 ترلن تەڭگەنى قۇراعان. قازىرگى ۋاقىتتا وبلىستاعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىمنىڭ جالپى رەسپۋبليكالىق كولەمى 17 پايىزدى قۇراپ وتىر.

وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تۇرلاشوۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، وڭىردەگى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ءوندىرىسى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى ەكەن.

«اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم كولەمى بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار-قىركۇيەك ايىندا 488 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل 2017 جىلمەن سالىستىرعاندا ءوسىم 3،5 پايىزدى قۇراپ وتىر. 2022 جىلعا قاراي ءوسىم 5 پايىزدى قۇرايدى. وڭىردەگى جوعارى سۇرانىستاعى داقىلداردىڭ ياعني قانت قىزىلشاسى، جۇگەرى القاپتارىن ۇلعايتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، قانت ءوندىرۋ مەن جۇگەرىنى تەرەڭ وڭدەۋ جۇمىستارى رەتكە كەلتىرىلگەن»، دەيدى تۇرلاشوۆ.

بۇل سالىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن اسا ماڭىزدى فاكتور اۋىل شارۋاشىلىعىنا سالىناتىن ينۆەستيسيالاردىڭ ءوسىمى. 2017 جىلى اوك-كە 42،7 ملرد تەڭگەنى قۇراسا، 2018 جىلى 53،8 ملرد تەڭگە تارتىلدى. ال 4 جىلدان كەيىن، ياعني 2022 جىلعا قاراي وبلىس اكىمدىگى 99 ملرد تەڭگەگە دەيىن قاراجات ءبولۋدى جوسپارلاپ وتىر.

وبلىستا ەكونوميكا سەكتورلارى تۇرعىسىنان وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ەكسپورتى باسىم (ءوڭىردىڭ جالپى ەكسپورتىنىڭ 90%). بۇل نەگىزىنەن — ازىق-تۇلىك، جەڭىل، حيميا جانە فارماسيەۆتيكا، قۇرىلىس جانە ماشينا جاساۋ سالالارى.

تۇرلاشوۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا اكىمدىك ەكسپورتقا باعدارلانعان كاسىپورىندارعا كەشەندى قارجىلىق جانە قارجىلاي ەمەس قولداۋ كورسەتۋ قۇرالدارىن كەڭەيتەتىن بولادى. وسى باعىت بويىنشا الداعى ءۇش جىلدا 500 ملرد تەڭگە بولىنەدى. بۇل قارادات جەڭىلدىكتى نەسيە بەرۋگە جانە ەكسپورتالدى قارجىلاندىرۋعا، مەملەكەتتىك كەپىلدىك بەرۋگە، ەكسپورتشىلاردىڭ كولىك شىعىندارىن وتەۋگە باعىتتالادى.

وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى تۇياقوۆ وڭىردەگى كاسىپكەرلەردى دامىتۋدى بايانداۋ بارىسىندا، ءونىمدى جۇمىسپەن قامتۋ جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» جانە «دامۋ» مەملەكەتتىك باعدارلامالارى بويىنشا بيزنەستى قولداۋعا 11،1 ملرد تەڭگە بولىنگەنىن مالىمدەدى.

تۇياقوۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، بيىلعى جىلدىڭ 9 ايىندا 1،5 مىڭنان استام جۇمىس ورنى اشىلىپ، 14 ملرد تەڭگە ينۆەستيسيالار تارتىلعان.

«جالپى، وسى جىلدىڭ ءۇشىنشى توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا شاعىن جانە ورتا بيزنەس سالاسىنداعى بەلسەندى سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 113،7 مىڭ بىرلىكتى نەمەسە وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 102،5%-دى قۇرادى. قازىرگى ۋاقىتتا ءوڭىردىڭ جوو-دەگى شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك ۇلەسى 28%-دى قۇرايدى، 2030 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىشتى 40%-عا دەيىن ارتتىرۋ جوسپارلانعان»، — دەدى ج. تۇياقوۆ

سونىمەن قاتار، وڭىردە ونەركاسىپ ءونىمى ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 640،3 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. تاۋ-كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىندە كومىر مەن ليگنيت كولەمى 1،6 ەسە، مەتالل كەندەرىن ءوندىرۋ 2،7 ەسە ءوستى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ازىق-تۇلىك ءونىمى ءوندىرىسى 6،8%-عا، ماشينا جاساۋ — 25،2% -عا، تەمەكى ونىمدەرىن شىعارۋ — 4،8%-عا، دايىن مەتالل بۇيىمدارى — 18،8%-عا ءوستى.

الماتى وبلىسىنا جۇمىس ساپارى بارىسىندا ق ر پرەمەر-مينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ ءوӊءىر اكىمى ا. باتالوۆتىӊ قاراساي اۋدانىنىӊ قىرعاۋىلدى اۋىلىنداعى سۋ تاسقىنى جاعدايى تۋرالى اقپاراتىن تىӊدادى.

پرەمەر-مينيستر ب. ساعىنتايەۆ وبلىس اكىمى ا. باتالوۆقا ق ر ىىم-مەن بىرلەسىپ، وقيعا سالدارىن جويۋدىӊ قاجەتتى شارالارىن قابىلداپ، اتالعان ماسەلەنى ەرەكشە باقىلاۋعا الۋدى تاپسىردى.

ەسكە سالا كەتەيىك، 27 ساۋىردە الماتى وبلىسىنىӊ قاراساي اۋدانىنىӊ قىرعاۋىلدى اۋىلىندا ورنالاسقان، وسى اتتاس وزەنى جاۋىن-شاشىننىӊ مول جاۋۋىنىӊ سالدارىنان ارناسىنان تاسىپ، سۋ دەӊگەيىنىӊ كوتەرىلۋ ماسەلەسى ورىن العان بولاتىن. سونىӊ ناتيجەسىندە قىرعاۋىلدى اۋىلىنىӊ ءبىرقاتار ۋچاسكەسىندە، سونداي-اق وبلىستىق ماӊىزعا يە "الماتى - جاندوسوۆا" تراسساسىندا سۋ تاسقىنى ورىن الدى.

باقىتجان ساعىنتايەۆ قازاقستاننىӊ ءۇشىنشى جاӊعىرۋىن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا الماتى وبلىسىنىӊ كاسىپكەرلەرىمەن كەزدەستى

ق ر پرەمەر-مينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ الماتى وبلىسىنا جۇمىس ساپارى بارىسىندا ايماقتىق كاسىپكەرلەر كەӊەسىنىӊ مۇشەلەرىمەن كەزدەسىپ، ولارمەن جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، بيزنەس-ورتانى تۇبەگەيلى جاقسارتۋ، ەكونوميكانى قايتا رەتتەۋ جانە ىرىقتاندىرۋ، ەكونوميكانىӊ جاӊا سالالارىن، جاӊا يندۋستريالاردى، سەرۆيستىك ەكونوميكا مەن "قاراپايىم زاتتار" ەكونوميكاسىن ەندىرۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى.

ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىӊ قازاقستاننىӊ ءۇشىنشى جاӊعىرۋىن جاريالاپ، ءۇش ماӊىزدى جاӊارتۋ پروسەسىنە - ساياسي رەفورماعا، ەكونوميكانى جاӊعىرتۋعا جانە سانانى جاӊعىرتۋعا باستاماشى بولعانىن اتاپ ءوتتى، مۇنىӊ ءبارى ەلىمىزدىӊ الدىӊعى قاتارلى 30 ەلدىӊ قاتارىنا ەنۋى جولىندا ساپالى دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى، دەپ اتاپ ءوتتى پرەمەر-مينيستر ب. ساعىنتايەۆ.

ەل ۇكىمەتى "اتامەكەن" ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرلەسىپ مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورلارداعى ساتىپ الۋلاردا جەرگىلىكتى مازمۇننىӊ ۇلەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ودان ءارى جۇمىس ىستەي بەرەدى. اتاپ ايتقاندا، وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر ءۇشىن يندۋستريالىق سەرتيفيكات ەنگىزىلەدى، ونى يەلەنگەندەر "سامۇرىق-قازىنا" اق ۇك كومپانيالارى ءۇشىن ونىمدەردى جەتكىزۋگە قاتىسا الادى.

ييدمب مەن يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى بويىنشا بيىلعى جىلى 650-دەن استام جۇمىس ورنى قۇرىلعان. سونىمەن بىرگە 19،3 ملرد تەڭگەگە 5 جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. اتالمىش جوبالاردىڭ قاتارىنا «يمپەريا فۋد» ج ش س ەت كومبيناتىنىڭ قۇرىلىسى، «مارافەن فۋد تيان-شان» ج ش س ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن شىعارۋ زاۋىتى جانە تاعى باسقا ءىرى جوبالاپ بار. بۇل جوبالاردى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا نەگىزگى كاپيتالعا  سالىنعا ينۆەستيسيالار كولەمى وسكەن بولاتىن. سونىمەن قاتار، قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى ارتىپ، 181 ملرد تەڭگەنى نەمەسە 2017 جىلدىڭ ناتيجەسىمەن سالىستىرعاندا 102،8 پايىزدى قۇرادى.

كەيىن پرەمەر-مينيستر تالدىقورعان قالاسىنىڭ جاڭا الەۋمەتتىك-مادەني نىساندارىن ارالادى. اتاپ ايتقاندا، بيىل قاراشا ايىندا پايدالانۋعا بەرىلەتىن دراما تەاترىنىڭ قۇرىلىسى بارىسىمەن تانىسىپ، «سالتانات سارايى» نەكە سارايىنا باردى.

وڭىرگە كەلگەن بويدا ب. ساعىنتايەۆ بيىل كوكتەمدە پايدالانۋعا بەرىلگەن تالدىقورعان اۋەجايىنىڭ جاڭا تەرمينالىن كوردى. بۇل نىسان ىشكى جانە حالىقارالىق اۋە قاتىناستارىنا ۇشاتىن جولاۋشىلارعا، سونداي-اق، شىعارىپ سالۋشىلار مەن كۇتىپ الۋشىلارعا جىل بويى ۇشار الدىنداعى جانە قونعاننان كەيىن كەشەندى قىزمەتتى كورسەتۋگە ارنالعان.

بۇدان وزگە، الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى ا. باتالوۆ ءۇشارال قالاسىنىڭ اۋەجايىن دامىتۋ جانە الاكول كولىنىڭ جاعالاۋىن بەكىتۋ جوبالارىمەن تانىستىردى.

وتكەن جىلى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى ءۇشارال قالاسى اۋەجايىنىڭ اەروۆوكزال عيماراتىن سالۋدى اياقتادى. وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىنان باستاپ ءۇشارال اۋەجايىنان اپتاسىنا ءۇش رەت «استانا — ءۇشارال» جانە «تالدىقورعان — ءۇشارال»، اپتاسىنا بەس رەت «الماتى — ءۇشارال» باعىتىندا اۋە رەيستەرى ورىندالۋدا. سونىمەن قاتار، قازىرگى تاڭدا ۇشۋ-قونۋ جولاعىن رەكونسترۋكسيالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر، بۇل اۋەجايدىڭ Boeing ساناتىنىڭ اۋە كەمەلەرىنە قىزمەت كورسەتۋىنە جول اشادى.

بيىل ءبىر ميلليوننان استام تۋريست كەلگەن الاكول كولىنىڭ جاعالاۋىن دامىتۋ ماقساتىندا كەشەندى ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتىر. 2019 جىلى الاكول كولىنىڭ جاعالاۋىندا سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ تارتۋ جۇيەلەرىن – ۇزىندىعى 72،9 شاقىرىم بولاتىن تازارتۋ نىساندارى، سونداي-اق، 50 شاقىرىمعا ارنالعان سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىن سالۋ كوزدەلگەن. بۇدان وزگە، جاعالاۋدى بەكىتۋ مەن كەمە ايالدايتىن ايلاقتاردى سالۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جوسپاردا بار. وبلىس اكىمىنىڭ ايتۋىنشا، قورشالعان بوگەت كوكتۇما مەن اقشي اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارىن — 2،5 مىڭنان استام ادامدى الاكول كولىنىڭ قاتتى تولقىندارىنىڭ زالال كەلتىرۋىنەن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، وبلىس اكىمدىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، تۋريستىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالار 2016 جىلدان باستاپ (452 مىڭ ادام) الاكول اۋدانىندا قىزمەت كورسەتىلگەن تۋريستەر سانىن ەكى ەسەدەن استام ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەردى. جالپى، وبلىس بويىنشا ءبىر جىلدا كەلەتىن تۋريستەر سانى 1،96 ملن قۇرايدى.

حاديشا حان قىزى