ءوسيحيرو فرە́نسيس فۋكۋيا́ما – ءتۇپ اتاسى جاپوندىق، امەريكالىق فيلوسوف-عالىم. ونىڭ اتاعى «تاريحتىڭ اقىرى جانە سوڭعى ادام» اتتى كىتابىنان كەيىن الەمگە ايگىلى بولدى. الەمنىڭ 20 -دان استام تىلىنە اۋدارىلعان

فۋكۋيامانىڭ بۇل كىتابى عىلىمي ورتا مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ۇلكەن قوعامدىق پىكىر تۋعىزدى. ءبىراق ول «تاريحتىڭ سوڭى بولۋى مۇمكىن» دەگەن پىكىرىنەن قايتپاق ەمەس. فۋكۋيامانىڭ رەسەيدىڭ قازىرگى ساياسي جاعدايى مەن بولاشاعى تۋرالى دا ويلارى قىزعىلىقتى. سونىمەن، تانىمال عالىم، ساياساتتانۋشى، فيلوسوف نە دەيدى؟!

–ءقازىر وركەنيەتتەر سوعىسىنا جول جوق. مەنىڭ ويىمشا، بۇل – قۇندىلىقتاردىڭ قاقتىعىسى. ال  رەسەيگە كەلەر بولساق، بۇگىنگى كۇنى ول قانداي دا ءبىر باسقا الەۋمەتتىك جۇيەدەگى مەملەكەت ەمەس. بۇل پرەزيدەنت ءپۋتينىڭ قورشاعان ەليتانىڭ جەكە مۇددەلەرىنە نەگىزدەلگەن كلەپتوكراتيانىڭ ءبىر ءتۇرى.

ءيا، بۇل –  قۇندىلىقتاردىڭ قاقتىعىسى. ءبىراق ءپۋتيننىڭ رەجيمى ماركسيزم مەن لەنينيزمنىڭ جاقسى دامىعان يدەولوگياسىنا نەگىزدەلگەن كەڭەس وداعى سياقتى باتىستىڭ ماڭىزدى بالاماسى ەمەس دەپ ايتۋ كەرەك. پۋتين ءوزىنىڭ بالاماسىن باتىستىڭ نارسەلەرىنەن باس تارتۋعا نەگىز رەتىندە قۇردى، ءبىراق ول وركەنيەتتىك بالاما ەمەس.

رەسەيدە ۋكراينا، گرۋزيا، بالتىق  جاعالاۋى ەلدەرى سەكىلدى، بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنىڭ باسىمدىقتارىنان اجىرامايتىن رەسەيدىڭ ۇلىلىعى تۋرالى يدەيا بار. بۇل – ناقتى ماسەلە. رەسەي ەكونوميكالىق وسىمگە، باي جانە تەرەڭ مادەنيەتكە نەمەسە رەسەيلىك ۇلتتىق داستۇرلەرگە نەگىزدەلگەن ەل رەتىندە ەلەۋلى بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ونىڭ يدەياسى –كورشىلەرىنە ۇستەمدىككە قول جەتكىزۋ بولىپ قالا بەرەدى.

ءپۋتيننىڭ جۇيەسى ۇزاق ۋاقىت جۇمىس ىستەيدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ورىس حالقى گۇلدەنۋدى قالايدى. ءبىراق پۋتين مۇناي جانە ەنەرگيا باعاسىنا قاراماي وسەتىن وتاندىق ەكونوميكانى جەتكىلىكتى قۇرا العان جوق. بۇل – ونىڭ رەجيمىندەگى ۇلكەن السىزدىك. ءيا، ورىس ادامدارى ماسكەۋدىڭ قىرىمدى اننەكسياسيالاۋىن ۇناتادى. بۇل وقيعادان كەيىن پۋتين ەلدە وتە تانىمالدىققا يە  بولدى. دەگەنمەن،  بۇل ونىڭ رەجيمىن ۇزاق زاڭداستىرۋعا نەگىز بولا المايدى.

ءپۋتيننىڭ كورشى ەلدەرگە ۇستەمدىككە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋى - رەسەيدە ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ساقتاي الاتىن ءارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكاداعى زاماناۋي مەملەكەت بولۋدىڭ جولى ەمەس. ەگەر ۆاشينگتوننىڭ سىرتقى ساياساتىن رەسەيگە قاتىستى قارايتىن بولساڭىز، وندا دونالد ترامتىڭ پرەزيدەنت بولۋى، اقش ساياساتى ءۇشىن وتە ەرەكشە بولدى. ويتكەنى، امەريكا قۇراما شتاتتارى ماسكەۋگە قارسى  جاڭا سانكسيالاردى تۇراقتى تۇردە ەنگىزىپ كەلە جاتىر.  بىرىنشىدەن، رەسەيدى مۇنشاما  بۇعاۋلاۋ تاريحتا ەشقاشان بولعان ەمەس. ەكىنشى جاعىنان، اقش پرەزيدەنتىنىڭ پۋتينمەن جەكە قارىم-قاتىناسى جاقسى دەڭگەيدە دەۋگە بولادى.

ال ۋكراينادا ورىن الىپ جاتقان وقيعالار – بۇل ۋكرايندىقتارعا  تاۋەلدى نارسە. سەبەبى، سىرتقى قارىم-قاتىناس پەن ساياسي جاعداي تەك رەسەيگە عانا ەمەس، ول ەلدەگى سىبايلاس جەمقورلىق پەن ءالسىز باسقارۋعا دا بايلانىستى بولىپ وتىر. تەك وسى ماسەلەلەردى شەشە العاندا، ۋكراينا تولىققاندى مەملەكەتكە اينالا الادى. اقش، گەرمانيا نەمەسە باسقا ەلدەر كييەۆكە سىرتتان ىقپال ەتە المايدى، بۇل تەك ۋكرايندىقتاردىڭ وزدەرىنە قاتىستى. ۋكراينادا سىبايلاس جەمقورلىقتان قۇتىلۋدى قالايتىن رەفورماتورلاردىڭ جاس ۇرپاعى ءوسىپ كەلەدى. ال رەسەيدە مۇلدە باسقا جاعداي. ۋكرايناعا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراۋعا بولادى. ال رەسەي ءقازىر ەشكىمگە ۇلگى بولمايدى. ەشكىم رەسەيگە جاقىنداعىسى كەلمەيدى. نەگىزى پۋتين دۇرىس مەملەكەتتىك  ينستيتۋتتاردى قۇرا المادى. بۇل – ونىڭ بيلىگىنىڭ ناقتى قايعىسى. پۋتين كەتكەن سوڭ، بيلىك ءۇشىن كۇرەس باستالادى، ونىڭ ناتيجەسىن بولجاۋ وتە قيىن.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمنىڭ كانديداتى، قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوسەنتى.