اۋرۋ ايتىپ كەلمەيدى. ءتۇرلى وقىس جاعدايعا تاپ بولىپ، اياق استى اۋىرىپ قالاتىن كەزدەر بولادى. ونىڭ ۇستىنە، جاڭا وقۋ جىلى باستالىپ، كۇن سۋىتىپ، تۇماۋ مەن جوتەل دە بالالاردى اينالىپ وتپەيدى. سول سەبەپتى بۇگىن قانداي جاعدايدا دارىگەردى ۇيگە شاقىرتا الامىز؟ جالپى دارىگەردىڭ ۇيگە كەلگەندەگى ماقسات-مىندەتتەرى قانداي؟ دارىگەر شاقىرتقان تۇرعىن قانداي ەرەجەلەردى جادىندا ۇستاۋى ءتيىس؟ اڭگىمە وسى جايىندا وربىمەك.
-«تۇرعىندار ءوزىن ناشار سەزىنسە، بىردەن 03-كە قوڭىراۋ شالىپ، جەدەل-جاردەم شاقىرۋدى ويلايدى»، - دەيدى «مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى» ماڭعىستاۋ فيليالىنىڭ ءبولىم باسشىسى باسپايەۆا مادينا. ال شىن مانىندە جەدەل-جاردەم 2 جاعدايدا كەلەدى، ءبىرى شۇعىل كومەك، ەكىنشىسى جەدەل كومەك. شۇعىل كومەك ەگەر ناۋقاستىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتونىپ جاتسا كورسەتىلەدى، ال جەدەل كومەك ناۋقاستىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ تونبەگەنىمەن، اۋرۋى اسقىنىپ تۇرسا، ياعني جەدەل كومەك كورسەتۋدى قاجەت دەپ تاپسا كورسەتىلەدى. دەگەنمەن، كەي جاعدايدا «جەدەل جاردەمگە» جۇگىرمەي-اق، ۋچاسكەلىك دارىگەردى ۇيگە شاقىرتۋعا بولادى.
«جەدەل جاردەمدى» تومەندەگىدەي جاعدايدا ۇيگە شاقىرعان ابزال:
- ەگەر ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا ءقاۋىپ ءتوندى دەپ كۇدىكتەنسەڭىز؛
- ەسىنەن تانعان ادامدى كورىپ قالعاندا؛
- ەگەر ناۋقاستىڭ وقىستان تىنىس الۋى ناشارلاسا؛
- ادام ەسىنەن تانىپ، السىزدىكتى سەزىنسە، قوزعالا الماسا؛
- ناۋقاس پسيحيكالىق اۋىتقۋدى سەزىنىپ، وزىنە جانە جانىنداعىلارعا ءقاۋىپ توندىرسە.
- ءتۇرلى جاراقات ءتۇرىن العان كەزدە.
- وقىس قان كەتكەندە؛
- ايەلدەردە تولعاق قىسقان كەزدە
- اۋرۋ بىردەن اسقىنىپ كەتكەندە ت.ب.
جەدەل جاردەمنىڭ نەگىزگى ماقساتى – اسقىنعان اۋرۋدى باسىپ، نەمەسە اۋرۋدى ۋاقىتشا جەڭىلدەتۋ، اۋرۋحاناعا جەتكىزگەنشە شۇعىل كومەك كورسەتۋ، دەگەنمەن الداعى ۋاقىتتا قالاي ەمدەلۋ قاجەتتىگى تۋرالى كەڭەس بەرە المايدى.
ال جالپى پراكتيكالىق دارىگەردى ۇيگە شاقىرتقاندا مۇلدە باسقا كومەك ءتۇرىن الاسىز. شۇعىل كومەكتەن بولەك، ولار ءسىزدىڭ دياگنوزىڭىزدى انىقتاپ، ساۋىققانعا دەيىن ناۋقاستى باقىلاۋدا ۇستايدى. ەگەر قاجەت بولسا، دارىگەر بىردەن اناليز الىپ، اۋرۋحاناعا جاتقىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداي الادى. سوزىلمالى اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستىڭ دارىگەر شاقىرتقان ۋاقىتتا بارلىق اناليز ناتيجەلەرى مەن ەم-دوم تاريحى قولىندا بولۋى ءتيىس.
قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بەكىتكەن زاڭ بويىنشا، ناۋقاستار دارىگەردى بەلگىلى ءبىر جاعدايلاردا ۇيگە شاقىرا الادى.
«الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى» ماڭعىستاۋ فيليالىنىڭ باس ساراپشىسى جارمايەۆا سالتانات بوقاي قىزىنىڭ ايتۋىنشا، ناۋقاس وزدىگىنەن ەمحاناعا كەلە الماسا نەمەسە ناۋقاستى اكەلەتىن ادام بولماعان جاعدايدا، ءوزى تىركەلگەن ەمحانانىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى.
سونداي-اق،
- ناۋقاستىڭدەنە قىزۋى 38 س گرادۋستان جوعارى بولسا.
2.حال-جاعدايدىڭ بۇزىلۋ بەلگىلەرىمەن كۇرە تامىر قان قىسىمىنىڭ جوعارىلاۋى
- بىرنەشە مارتە ءىش ءوتۋى.
- ءجۇرىپ-تۇرۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن تومەنگى اياق بۋىندارى مەن ومىرتقانىڭ قاتتى اۋرۋى؛
5.باس اينالۋ، قاتتى لوقسۋ، قۇسۋ.
- ەمحاناعا وزىندىك كەلۋگە مۇمكىندىك بەرمەيتىن سوزىلمالى اۋرۋ قالىپتارى (ىسىك اۋرۋلارىنىڭ ءقاۋىپتى اعىمى، مۇگەدەكتىك (I –II توپ)،سال اۋرۋى، اياق-قولداردىڭ شالا سالدانۋى)؛
7.قورشاعان ورتاعا ءقاۋىپ توندىرەتىن، جۇقپالى اۋرۋ تۇرلەرى.
- تاسىمالداۋعا كەلمەيتىن ناۋقاستار، ناۋقاستىڭ كولىگى بولماعان جاعدايدا.
ەسكەرتە كەتەتىن جايت، تۇرعىنداردان كەلگەن شاقىرتۋلار ەمحانانىڭ جۇمىس ۋاقىتىندا جۇزەگە اسادى.دارىگەردىڭ مىندەتىنە ساراپتاماعا باعىتتاۋ قاعازى نەمەسە انىقتاما بەرۋ كىرمەيدى.
ەندى دارىگەردى قالاي شاقىرتۋعا بولادى دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيىك. مۇنىڭ 2 ءادىسى بار. ءوزىڭىز تىركەلگەن ەمحاناعا بارىپ، تىركەۋ بولىمىنە شاقىرتۋ قالدىرا الاسىز نەمەسە ۇيدە وتىرىپ تىركەۋ بولىمىنە قوڭىراۋ شالاسىز.
قوڭىراۋ شالعاندا مىندەتتى تۇردە ناۋقاستىڭ ءاتى-جونى مەن مەكەن-جاي، جسن ءنومىرى مەن اۋرۋ سەبەبىن قىسقاشا ايتۋ كەرەك.
تۇرعىندار دارىگەردىڭ ۇيگە وڭاي كەلىپ-كەتۋىنە جاعداي جاساعانى دۇرىس. سول سەبەپتى تومەندەگىدەي مۇمكىندىكتەرگە كوڭىل بولگەى ءجون:
- ەگەر ءسىزدىڭ ءۇيىڭىزدىڭ دوموفون قۇرىلعىسى سىنىپ قالعان نەمەسە ساندىق كوتتى قۇلىپ ورناتىلعان بولسا، دارىگەردىڭ ءسىزدىڭ پاتەرىڭىزگە كەدەرگىز كىرۋىن قامتاماسىز ەتىڭىز. ەسىكتىڭ شاقىرۋ تۇيمەسى جۇمىس ىستەپ تۇرعان بولۋى قاجەت.
- دارىگەردى ۇيگە شاقىرتىپ قويعاننان كەيىن، ۇيدەن كەتىپ قالماڭىز. دارىگەر نەمەسە مەدبيكە ۇيگە شاقىرتۋلارعا جىلجىمالى كەستە بويىنشا قىزمەت كورسەتەدى. ءسىزدىڭ شاقىرتۋىلار اراسىنان ءبىرىنشى بولۋىڭىز مىندەتتى ەمەس.
- دارىگەردى دالىزدە قارسى الىپ، كيىمىن قابىلداپ، ءۇي اياقكيىمىن ەمەس باحيلا ۇسىنۋ قاجەت.
- دارىگەرگە قول جۋۋدى ۇسىنىڭىز جانە تازا ورامال ۇسىنىڭىز.
- الدىن-الا دەنە قىزۋىن ولشەگىشتى جانە تازا قاسىق دايىنداڭىز.بولماسا قىزىل قالاق.
- بولمەدە جارىقتىڭ دۇرىس ءتۇسۋىن قاداعالاڭىز؛
- دارىگەرگە سومكەسىن قويۋعا ورىندىق ۇسىنىڭىز.
- تازا كيىنىڭىز.
ءسىزدىڭ تاراپىڭىزدان بولعان تەحنيكالىق كەدەرگىلەردىڭ سەبەبىنەن (پوەزدىڭ ەسىگىنىڭ جابىق، دوموفون قۇرىلعىسىنىڭ ىستەن شىعۋى، ەسىك شاقىرتۋ باسپاسىنىڭ ىستەن شىعۋ جاعدايلارى ت.ب) كومەك كورسەتۋ جاعدايى بولماسا، دارىگەر نەمەسە مەدبيكە ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىزعا جاۋاپ بەرمەيدى. ەگەر سىزگە ۋاقىتشا ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراعى قاجەت بولعان جاعدايدا ءسىز دارىگەرگە نەمەسە مەدبيكەگە حابارلاۋىڭىز قاجەت.
پىكىر قالدىرۋ