مەنى جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ رەسپۋبليكالىق جيىنىنا شاقىردى. جاس پروزايكتەردىڭ سەكسياسىن تاكەن ءالىمقۇلوۆ پەن ورالحان بوكەيەۆ باسقاردى. ەكەۋى ءبارىمىزدىڭ جازىپ اكەلگەن شىعارمالارىمىزدى جيناپ، قولتىقتاپ الىپ كەتتى. ەرتەسىنە تاكەن ءالىمقۇلوۆ اعا: – ناعاشىبەك، «كوڭىل» دەگەن اڭگىمەڭ ادەمى ەكەن! سەن جازۋشى بولاسىڭ. دۋلات يسابەكوۆكە تاپسىردىم. «جالىن» جۋرنالىنا جارىق كورەتىن بولدى! – دەدى. ءالى ءبىر دۇنيەسى رەسپۋبليكادا جارىق كورمەگەن اۋىلداعى ماعان بۇل عاجاپ جاڭالىق بولدى! سودان كەيىن تاكەن اعامەن ءجيى حابارلاسىپ، قالاعا كەلگەن سايىن جولىعىپ، ۇيىندە دە بولىپ، ءشاي ءىشىپ، كەڭىنەن اڭگىمەلەسىپ، پىكىرلەسىپ جۇردىك. ول كىسى مىنا تۇرعان ۇزىناعاشتاعى ماعان حات جازاتىن. ادەبيەت جايلى، ادەبيەتتىڭ قىرى-سىرى، جازۋ ونەرى تۋرالى جازعان حاتتارى قانداي!.. ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەندە سىنشى تولەگەن توقبەرگەنوۆ شىعارمالارى نەگىزىندە تاكەن ءالىمقۇلوۆتىڭ پروزاسى جايلى ءوز پىكىر-پايىمىمدى ءبىلدىرىپ، ديپلومىمدى بەسكە قورعادىم.

تاكەڭدەي كلاسسيك جازۋشى زەرتتەۋشىسىن جەتە تابا الماي ءجۇر-اۋ دەۋشى ەدىم. وسى كەزەڭدە قانسەيىت ابدەز ۇلى تاكەنتانۋ الەمىنە دەن قويدى، تەرەڭ زەرتتەپ، زەردەلەپ، كەستەلەپ جازدى. ت.ءالىمقۇلوۆ ب.مايليننەن كەيىنگى قازاقتىڭ قارا ءسوزىن قۇلپىرتىپ، مايەگىن ۇسىنعان اسا تالانتتى پروزايك ەكەنىن ايقىنداپ بەردى. تاكەن شىعارمالارى عاسىردان عاسىرعا جاساي بەرەتىن كوركەمدىگى جوعارى، قازاق پروزاسىنا ەتالون بولاتىنىن، ادەبيەت الەمىندەگى ورنىن قاداپ كورسەتتى. مىنە، قانسەيىت ابدەز ۇلى – تاكەنتانۋ عىلىمىن كەڭەيتىپ، جاڭا ارناعا بۇرىپ، بيىككە كوتەرگەن تالانتتى ادەبيەتتانۋشى. قانسەيىت قاي تاقىرىپتا جازسا دا تەرەڭنەن زەرتتەيدى، بۇگىنگى الەم، زاماناۋي ادەبي ورتا، تاريح جانە كەلەشەك باعدار ءبارىن سارالاپ، جاڭاشا وي تۇيەدى. بۇل عالىمنىڭ بىلگىرلىگى مەن تالعام بيىگى. سودان بەرى ق.ابدەز ۇلى قالامىنان شىققان دۇنيەلەردى ۇزبەي ىزدەپ وقيتىن، وقىعاندى زەردەلەپ، وزىمەن پىكىر بولىسەتىن سىرلاس دوسىما اينالدى. قانسەيىت ابدەز ۇلى تاكەن ءالىمقۇلوۆتاي تالعامپاز قالامگەردىڭ شىعارمالارىن، كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن، تىلدىك قۇنارىن تەرەڭ تالدادى. تاكەن شىعارماشىلىعى جايىندا بۇرىن دا، كەيىن دە جازعاندار از بولعان جوق. قازاق سىنىنىڭ اتاقتى وكىلدەرى اسقار سۇلەيمەنوۆ، تولەگەن توقبەرگەنوۆ، سايلاۋبەك جۇمابەك توگىلتە تالداعان. قانەكەڭ دە تاكەن الەمىنە تىڭنان جول سالىپ، تالانت كۋاتىن تانىتا ءبىلدى. ول جالعىز تاكەن ەمەس، قازاق ادەبيەتىندەگى تالاي شىعارمالاردى تالداپ، تالاي قالامگەرلەردىڭ ادەبي پورترەتتەرىن سومدادى. كوركەم پروزا تالداۋىندا مۇحتار اۋەزوۆتەن باستاپ، شىعارمالارىن اتاماعاننىڭ وزىندە اۆتورلاردىڭ ەسىمدەرىنىڭ ءوزى ءبىرازعا سوزىلارى انىق. قاشاندا قاراپايىم قالپىنان تانبايتىن قانەكەڭ ءوزىنىڭ سىنشىلىق، ادەبيەتتانۋشىلىق جولى وتىز جىلدان استى. تاكەن تۋرالى ەكى مونوگرافيا، جەكەلەگەن بەس كىتاپ جازىپتى. فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارى  مەكتەبى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى قانسەيىت ابدەز ۇلى بىرنەشە جىلدان بەرى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە فيلولوگيا، ادەبيەتتانۋ جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا ارنالعان بىرنەشە وقۋلىقتار مەن وقۋ كۇرالدارىنىڭ اۆتورى. ت.ءالىمقۇلوۆ  شىعارماشىلىعى جايىندا «ەل مەن جەر» اتتى تۇڭعىش زەرتتەۋ ەڭبەگىن جاريالادى.1995 جىلى «راۋان» باسپاسىنان «كەيىپكەر جانە تارتىس»، «سانات» باسپاسىنان «ت.ءالىمقۇلوۆ جانە قازاق پروزاسى»، 2001 جىلى «عىلىم» باسپاسىنان «ت.ءالىمقۇلوۆ جانە 60-80 جج. قازاق ادەبيەتى» اتتى كىتاپتارى، 2002-2003 جج. «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى» باسپاسىنان «ادەبيەت جانە ونەر» اتتى زەرتتەۋى، «جازۋشى جانە زامان شىندىعى» اتتى سىن ماقالالار جيناعى جارىق كوردى. 2004-2008 جىلدارى «قازىعۇرت» باسپاسىنان «تاريح جانە تاعدىر» اتتى كىتابى، «ارىس» باس­پاسىنان «ت.ءالىمقۇلوۆ جانە قازاق پروزاسى» اتتى زەرتتەۋى، «قازىعۇرت» باسپاسىنان «تانىم كوكجيەگى» اتتى پۋبليسيستيكالىق جانە سىن ماقالالارىنىڭ تاڭدامالىسى شىقتى. «ەڭ شاكىرتى كوپ ۇستاز» اتانعان اعادان ءدارىس العان كەشەگى ۇل-قىزداردىڭ وزدەرى بۇگىن ەلگە سىيلى، عىلىمعا، بىلىمگە، ادەبيەتكە، جالپى رۋحاني كەڭىستىككە ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ جۇرگەن تانىمال تالانت يەلەرىنە اينالعان. «بەينەتتىڭ زەينەتى» دەگەن وسى شىعار، بالكىم. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىن، قازاق پروزاسىن، ونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ سۋرەتكەر قالامگەرلەرىنىڭ كورنەكتىسى تاكەن ءالىمقۇلوۆ شىعارماشىلىعىن ۇزبەي زەرتتەپ كەلەدى. «تاكەن ءالىمقۇلوۆ شىعارماشىلىعى جانە 60-80 جىلدارداعى قازاق پروزاسى» اتتى مونوگرافيالىق زەرتتەۋلەرىندە وزىق ويلى ت.ءالىمقۇلوۆ تۋىندىلارىنىڭ تۇلپار تىنىسى جان-جاقتى زەردەلەگەن. تاكەڭدەي تالعامپاز قالامگەردىڭ سۋرەتكەرلىك فەنومەنىن وي ەلەگىنەن وتكىزسەك ارتىق ەمەس. تۋعان ادەبيەتىنە تۇپ-تۋرا جارتى عاسىر ادال قىزمەت ەتكەن، قالامى قولىنان تۇسكەنشە تەك قانا جاقسى شىعارمالار جازعان تاكەن ءالىمقۇلوۆ شىن مانىندە سوڭىنا قىمبات مۇرا قالدىردى. ال قازىردە ق.ابدەز ۇلىنىڭ قازاقتىڭ سىنشىلارى جايلى سەريالى ماقالالارى جارىق كورىپ جاتىر. ولاردىڭ ىشىندە اسقار سۇلەيمەنوۆ، تولەگەن توقبەرگەنوۆ، ساعات اشىمبايەۆ، زەينوللا سەرىكقالييەۆ، رىمعالي نۇرعالي تاعى باسقالاردىڭ شىعارمالارىن جان-جاقتى تالداپ جازعان زەرتتەۋلەرىنىڭ قۇنى جوعارى. قازاق ادەبيەتىندە، ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا ءوزىنىڭ قايتالانباس قولتاڭباسىن قالدىرعان نار تۇلعا زەينوللا قابدولوۆ جايلى ونىڭ شاكىرتى ق.ابدەز ۇلى بىلاي دەيدى: «جالپى ز.قابدولوۆتىڭ قالامىنان شىققان كوركەم تۋىندىلاردىڭ (رومان، پوۆەست، اڭگىمە، پۋبليسيستيكا، ەسسەلەرى، ت.ب. ) التىن ارقاۋى، تەمىرقازىق يدەياسى – بىرەۋ. ول – ادامنىڭ ار-وجدانى، يماندىلىعى، كىسىلىگى، كەيىپكەردىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ تازالىعى، رۋحاني بولمىسى». قانسەيىت ابدەز ۇلىنىڭ «سەمسەر» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەگىندە قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ، ادەبي سىننىڭ وسىپ-وركەندەۋىنە ايرىقشا ۇلەس قوسقان ءىرى-ىرى قايراتكەرلەردىڭ رۋحاني مۇراسى جايلى ماقالالارى توپتاستىرىلعان. «عاريفوللا ەسىم جانە قازاق فيلوسوفياسى» تاراۋىندا ءوز ەلىنىڭ رۋحاني قازىناسىنا دەگەن عارەكەڭنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى، پەرزەنتتىك ماحابباتى ءاربىر سوزىنەن سامالداي ەسىپ، سەزىلىپ تۇرعانىن ايتادى. عارەكەڭمەن العاش سۇحباتتاسۋىنان العان اسەرى، سەزىم-كۇيى قانشاما جىلدار وتسە دە جۇرەگىندە تەرەڭ ءىز قالدىرعانىن ەسكە الادى. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىمەن شىققان 10 تومدىققا قاتىسىپ، ونىنشى تومىن جازۋعا اتسالىسىپ، «قازاق ادەبي سىنى» دەگەن ەڭبەگى جارىققا شىعىپتى. ۇلكەن اقىندارىمىز، دانالارىمىز، ونەر يەلەرىنىڭ وبرازدارى سومدالعان «قازاق ادەبيەتى جانە قازاق ادەبيەتىندەگى ونەر تاقىرىبىن» زەرتتەدى. «قازاق پروزاسىنىڭ تاريحى» اتتى ەڭبەگى جارىق كوردى. قازاق ادەبي سىنىن جاڭا بيىككە كوتەرگەن الەمدىك ادەبيەتتىڭ جاڭالىقتارىن يگەرگەن، جان-جاقتى كوپ قىرلى سىنشىلار جايلى ماقالالارى ويشىلدىعىمەن تامسانتادى. «ابايتانۋدىڭ جانە شاكارىمتانۋدىڭ» جاڭا عىلىمي باعىتتارى» دەگەن تاقىرىپتا ۇلكەن عىلىمي جوبا بويىنشا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. قازاق پروزاسىنىڭ تاريحىن تولىققاندى زەرتتەۋ­دە قانەكەڭ دە، شاكىرتتەرى دە ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە. قانسەيىت نەگىزىنەن قازاق پروزاسىنىڭ زەرتتەۋشىسى رەتىندە تانىلدى. ق.ابدەز ۇلىنىڭ 2009 جىلى الماتىدا «ارىس» باسپاسىنان باسىلعان «تانىم كوكجيەگى» اتتى عىلىمي ەڭبەگىندە عاسىرلار بويىندا جاساپ كەلە جاتقان كيەلى ادەبيەتىمىز بەن قاسيەتتى ونەرىمىزدىڭ ماڭگىلىك قۇنىن جويمايتىن كوركەمدىك بولمىسى، الەمدىك رۋحانياتتىڭ قازىناسىنا ولجا سالعان ۇلتىمىزدىڭ ساڭلاق ونەرپازدارى مەن ولاردىڭ قالامىنان قالعان ونەر تۋىندىلارى، تاريحي تۇلعالار تاعىلىمى، تاريحي شىندىق، بۇگىنگى ادەبيەتىمىزدىڭ تىنىس-تىرشىلىگى اڭگىمە ارقاۋىنا اينالعان. عالىمنىڭ ىرىكتەپ، تاڭداپ، تالعاعان تۇلعالار، سول تۇلعالار تۋرالى ايتىلعان-جازىلعان وي-پىكىرلەر، ەڭبەكتەر لايىقتى سارالانىپ باعالانعان. ادەبيەتىمىزدىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىن، تاقىرىپتىق-يدەيالىق ىزدەنىستەرىن وسى كىتاپتان تاباسىز. تاريحي تۇلعالار تاعدىرىن ارقاۋ ەتكەن تۋىندىلار قازاق ادەبيەتىنىڭ كوركەمدىك دامۋىن­دا ايرىقشا ورىن الادى. قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەسكە تولى كۇردەلى تاريحىنىڭ ەلەۋلى بەلەستەرى دە «تاريح جانە تاعدىر» اتتى شىعارماسىندا كوركەم بەينەلەنەدى. كوركەمدىك قۇندىلىقتار بۇل ەڭبەكتە تاريحي كەزەڭ جانە تاريحي تاعدىر، سونىمەن بىرگە قالامگەرلەردىڭ سۋرەتكەرلىك شەبەرلىگى مەن پسيحولوگيالىق تالداۋ مانەرى تۇرعىسىنان ءسوز بولادى. وسى تۋىندىلارداعى قازاق تاريحىندا، قازاق قو­عامىندا ەلەۋلى ورىن العان، ءار عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ، ءار قيلى تاعدىر كەشكەن تاريحي تۇلعالار بەينەسى وقىرمان نازارىن وزىنە اۋدارادى. ولار: باتىرلار مەن بيلەر، كوسەمدەر مەن شەشەندەر، قوعام قايراتكەرلەرى، اقىن-جازۋشىلار، ونەر ادامدارى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ىسىمەن دە، ونەرىمەن دە قازاق رۋحانياتىنا ايتۋلى ۇلەس قوسقان قايتالانباس، ءبىرتۋار تۇلعالار شوعىرى. «ادەبيەت تاريحى – ۇلت تاعدىرى» اتتى كولەمدى ماقالاسىندا سوڭعى ون بەس جىل كولەمىندە جارىق كورگەن ادەبي-سىن، زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنە تانىمدىق تۇرعىدان تولىمدى شولۋ جاساعان. ونىڭ قالامىنان تۋعان دۇنيەلەر حالىقتىڭ رۋحاني قازىناسىنا اينالدى. قانەكەڭ ۋنيۆەرسيتەتتە ۇستازدىق ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، عىلىمي-زەرتتەۋ سالاسىنداعى ەڭبەگى دە وراسان زور. عالىمدىقتىڭ ءوزى – ومىرلىك جۇك. عالىمنىڭ كيەلى ادەبيەتىمىز بەن قاسيەتتى ونەرىمىز­ءدىڭ كوركەمدىك بولمىسىن تارازىلاعان تارتىمدى ەڭبەكتەرىنىڭ قۇنى ۋاقىت وزعان سايىن بيىكتەي بەرەدى. ادام بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر كوپ قوي. قانسەيىتتىڭ بويىنان قاراپايىمدىلىق پەن قايىرىمدىلىق، كىسىلىك پەن كىشىپەيىلدىلىكتى كورەمىن. قالام قارىمى قادىرلەنىپ، ونەرى باعالانىپ، 2006 جىلى رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ ادەبيەتتانۋ عىلىمى سالاسىنداعى م.شولوحوۆ اتىنداعى التىن مەدالىنىڭ يەگەرى اتاندى، 2008 جىلى «قازاقستان رەس­پۋبليكاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» اتاعىن يەلەندى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تولە بي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» توسبەلگىسىنىڭ يەگەرى.وسىنشا بيىككە ادال ەڭبەگىمەن، تىنىمسىز ەڭبەكقورلىعىمەن جەتكەن قانسەيىت ابدەز ۇلىنىڭ ۇزاق جىلعى ەڭبەك جولىن شولىپ شىققانىمىزدا، ونىڭ عالىم-زەرتتەۋشىلىگى، سىنشىلىعى، جەمىستى شىعارماشىلىق جولى، ەكىنشىسى –ۇستازدىعى، قايراتكەرلىگى، باسشىلىق قىزمەتى. وسىنداي سان-سالالى باسشىلىق، ۇيىمداستىرۋشىلىق قىزمەتتە ءجۇرىپ قانسەيىت ابدەز ۇلىنىڭ بۇل كۇنگە دەيىن جۇزگە جۋىق ادەبي-سىن، عىلىمي-زەرتتەۋ ماقالالارى مەن ادەبيەتتانۋعا ارنالعان جەتى كىتابى جارىققا شىقتى. بۇعان قانشاما مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرگە ارنالعان وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارىن قوسىڭىز. سانالى عۇمىرىن شاكىرت تاربيەلەۋمەن وتكىزىپ كەلە جاتقان ۇلاعاتتى ۇستازدىڭ ادەبيەتشى ماماندار دايىنداۋداعى ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز. ق.ابدەز ۇلىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن 17 عىلىم كانديداتى، 3 عىلىم دوكتورى دايارلانىپتى. قانشاما قوعامدىق جۇمىستاردىڭ باسى-قاسىندا جۇرەتىن، رەسپۋبليكالىق باسپا ءسوز ارقىلى پۋبليسيستيكالىق ماقالالار جازىپ تۇراتىن قانەكەڭنىڭ سونىڭ بارىنە قالاي ۋاقىت تاباتىنىنا، ۇلگەرەتىنىنە تاڭعالاسىز. حالقىمىزدا «جاقسى ادام – ەلدىڭ ىرىسى» دەگەن تاماشا ماقال بار. مەن ءوزىنىڭ ونەگەلى ومىرىمەن، قازاق پروزاسىنىڭ زەرتتەۋشىسى، تالانتتى شىعارمالارىمەن تانىلعان قارىمدى قالامگەر قانسەيىت ابدەزۇلىن ەلدىڭ ىرىسىنا اينالعان ەل اعاسى دەپ باعالاي الامىن. ول بۇل قۇرمەتكە سوزىمەن ەمەس، ىسىمەن لايىقتى ازامات. بەلگىلى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقار­ماسىنىڭ مۇشەسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جو­عارى مەكتەبى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكا­دەميگى، حالىقارالىق ش.ايتماتوۆ اكادەمياسىنىڭ اكا­دەميگى  بۇگىندە قاسيەتتى قارا شاڭىراق – ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە فيلولوگيا، ادەبيەتتانۋ جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى قانسەيىت ابدەز ۇلى الپىس اتتى اسقارالى اسۋعا وسىنداي جەتىستىكتەرىمەن جەتىپ وتىر.

ناعاشىبەك قاپالبەك ۇلى، جازۋشى، حالىقارالىق الاش ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

 "انا ءتىلى"