«بۇگىنگى كۇنى قازاقستاندا ورالماندار ۇلكەن الەۋمەتتىك توپ بولىپ وتىر. ەتنيكالىق قازاقتار، تاريحي وتانىنا قايتىپ ورالىپ، الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋ جانە ازاماتتىق-قۇقىقتىق سيپاتتاعى پروبلەمالارعا تاپ بولۋدا.

قازاقتاردىڭ نەگىزگى بولىگى موڭعوليانىڭ، يراننىڭ، وزبەكستاننىڭ جانە قىتايدىڭ اگرارلىق اۋماقتارىنان كەلىپ جاتقاندىقتان،  ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا وڭ اسەرىن تيگىزەتىندىگىنە ءۇمىت ارتقان بولاتىنبىز.

مەملەكەت ءوز تاراپىنان يمميگراسيالىق كۆوتاعا ەنگىزىلگەن ورالماندارعا جەڭىلدىكتەر، وتەماقىلار، ءبىر جولعى جاردەماقىلار بەرىپ، بەيىمدەلۋ جانە ينتەگراسيالىق قىزمەتتەر، سونداي-اق الەۋمەتتىك كومەكتىڭ باسقا دا تۇرلەرىن كورسەتۋدە.

قازىرگى تاڭدا ورالمانداردىڭ قازاقستاندا جەرگىلىكتى ەلمەن ءبىر تۇتاس بولىپ سىڭۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن ءۇش ماسەلە بار.

ءبىرىنشى. اتالىپ وتىرعان مەملەكەتتىك قولداۋ، ماقساتى ەتنيكالىق يمميگرانتتاردى وڭتايلى تۇردە قونىس اۋدارۋ جانە ولاردى ورنالاستىرۋدا جاردەم كورسەتۋ بولىپ تابىلاتىن «نۇرلى كوش» باعدارلاماسىندا ءوز ورنىن تاپقان. الايدا، ەسەپ كوميتەتىنىڭ 2011 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەسەبىنەن باعدارلامانىڭ ءتيىمسىز بولعاندىعىن بايقاپ وتىرمىز. ونىڭ ۇستىنە، ورالمانداردى جەكەلەگەن كەنتتەر مەن ايماقتاردا ورنالاستىرۋ ساياساتى ولاردىڭ جەرگىلىكتى قوعاممەن كىرىگۋىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

ناقتى مىسال رەتىندە، جۋىرداعى وسكەمەن قالاسىنىڭ جانىنداعى شىعىس اۋىلىندا ورىن العان وقيعانى اتاۋعا بولادى.

ورالماندار اۋىلداعى 170 ءۇيدىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنان اجىراتىلۋ سالدارىنان رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى جولدى جاۋىپ تاستاعان. شىن مانىندە، جەرگىلىكتى تۇتىنۋشىلار ءوز ەركىنەن تىس ەلەكتر قۋاتى ءۇشىن 42 ملن. تەڭگەگە قارىزدانىپ قالعان. سەبەبى، «نۇرلى كوش» باعدارلاماسىمەن سالىنعان ۇيلەر تەك ەلەكتر قۋاتىمەن جىلىتىلادى.

وتكەن جىلى دا وسىنداي جاعداي بولعان جانە ماسەلە تەك وبلىس اكىمىنىڭ ارالاسۋىمەن شەشىلگەن. الايدا، ءبىز ورالمانداردى وقشاۋلاندىراتىن ەمەس، ولاردى ەلگە بەيىمدەۋدىڭ جۇيەلىك شارالارىن قابىلداۋ كەرەك تەپ ەسەپتەيمىز.

ەكىنشى ماسەلەگە توقتالساق، بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن ورالماندار (رەسەيدەن كەلگەن يمميگرانتتاردى قوسپاعاندا) ءتىپتى جوق دەۋگە بولادى. الايدا، ولاردىڭ بارلىعى دا رەسمي ءتىلدى قولدانۋعا قاتىستى ءتىل كەدەرگىلەرىنە تاپ بولىپ وتىر. حالىققا قىزمەت كورسەتۋدە مەملەكەتتىك ورگاندارداعى لاۋازىمدى تۇلعالار وزدەرىن قاي تىلدە ولارعا جۇگىنسە سول تىلدە قىزمەت كورسەتۋگە مىندەتتىمىز دەپ سانامايتىندىعى تۋرالى دابىلدار كەلىپ تۇسۋدە.

ارينە، مۇنداي جاعدايلاردا ورالماندارعا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اكىمشىلىك جۇيەسىنىڭ ءتارتىبىن ءتۇسىنۋ قيىنعا تۇسەدى. ياعني، جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ تورەشىلدىكپەن جانە تاكاپپارلىقپەن قاراۋى تۋرالى ورالمانداردىڭ نارازىلىعى ورىندى.

كوپتەگەن ەلگە ورالعان باۋىرلارىمىز انا تىلىندە ەركىن سويلەپ، انا تىلىندە قازاق ەلىندە ءومىر ءسۇرۋدىڭ قيىندىعىن سەزىنۋىنەن ارتىق قورلىق جوق دەپ سانايدى. مۇنى ماعان قوستاناي وبلىسىندا سايلاۋشىلارمەن كەزدەسكەندە ەلگە ورالعان وتانداستارىمىز كۇيىنىشپەن ايتقان بولاتىن. وسى اتالعان جايتتەردىڭ ءبارى قازاق حالقىنىڭ بىرىگۋىنە جانە سىڭىسۋىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

سونداي-اق، ورالماندار بوگدە ەلەمەنت، ءتىپتى قوعامنىڭ دارەجەسى تومەن مۇشەلەرى دەگەنگە ساياتىن ورالماندار تۋرالى كەزدەسىپ قالاتىن پىكىرلەردى وزگەرتۋ وتە ماڭىزدى. ەتنيكالىق قازاقتار قازاقستانىمىزدىڭ ەگەمەندىگىن ماقتان تۇتادى، وزدەرىنىڭ تاريحي وتانىن، وركەندەگەن ەل، ال قازاقتاردى انا ءتىلىن جانە ءداستۇرىن قۇرمەتتەيتىن رۋحى كۇشتى ۇلت رەتىندە كورگىسى كەلەدى. قازاقستاندا بولىپ جاتقان بارلىق جاعدايلاردى، قايعىلى وقيعالار مەن ساتسىزدىكتەر بولسىن، سونداي-اق ءسوزسىز جەتىستىكتەر بولسىن، ءبارىن ولار جۇرەكتەرىنە جاقىن قابىلدايدى.

رەسمي ستاتيستيكالىق دايەكتەرگە سايكەس، 2003 جىلدان باستاپ ورالماندار سانىنىڭ ورنىقتى تۇردەگى تومەندەۋ سەرپىنى بايقالادى (2003 جىلى – 65 مىڭ ادام، 2011 جىلى 38 مىڭ ادام).

ءۇشىنشى ماسەلە، قازاقستانعا كەلگەن كوپتەگەن ورالماندار ۇزاق ۋاقىت بويى ازاماتتىعىن الا الماي ءجۇر. مىسالى، تەك قانا قوستاناي وبلىسى رۋدنىي قالاسىندا شامالى 80 وتباسى ازاماتتىعىن الا الماي ءجۇر.

جوعارىدا باياندالعاندارعا بايلانىستى، قۇرمەتتى سەرىك نىعمەت ۇلى، سىزدەن ۇكىمەتپەن ورالمانداردى ەل تىنىس-تىرشىلىگىنە تەزىرەك بەيىمدەۋدىڭ قانداي جۇيەلىك شارالارىن قابىلدايتىنى تۋرالى  حاباردار ەتۋىڭىزدى سۇرايمىز».

بۇل ساۋالعا سونداي-اق، دەپۋتاتتار ا. پەرۋاشيەۆ، ە. نيكيتينسكايا، ا. ابىلدايەۆ، ت. ەرعالييەۆ، ا. تۇرتايەۆ قول قويعان.

(زامەش كەڭەس قىزى. اقپاراتتى ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسى اپپاراتىنىڭ  باسپا ءسوز قىزمەتى تاراتتى.)