بۇكىل تىرشىلىكتىڭ كۇرەتامىرى جول ەكەندىگى ءسوزسىز. سوندىقتان دا كەز كەلگەن ەل جول ساپاسىنا قاتتى كوڭىل بولگەن. قازاقستان دا بۇل ورايدا جولدىڭ ساپالى سالىنۋى مەن ونىڭ قاۋىپسىزدىگىنە زور ماڭىز بەرىپ كەلەدى. اقيقاتىن ايتۋ كەرەك، بۇل ورايدا ەلىمىزدىڭ گەوگرافيالىق جاعىنان ازيا مەن ەۋروپا قۇرلىعى ارالىعىندا ورنالاسۋىنىڭ ءوزى قازاقستانعا تيىمدىلىگىن كورسەتىپ وتىر. ويتكەنى، ەلىمىزدىڭ بارعان سايىن ترانزيتتىك الەۋەتى ارتىپ كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە تەڭىز ارقىلى ساۋدا جاساعاننان گورى قازاقستان تەرريتورياسى ارقىلى ءترانزيتتىڭ الەۋەتتى جۇزەگە اسىرۋ باسقا ەلدەرگە دە ءتيىمدى بولىپ تۇر. ويتكەنى مىسالى، قىتايدان شىققان جۇك كولىگىنىڭ قازاقستان ارقىلى ەۋروپاعا جەتۋى ىڭعايلى. جول دا، ۋاقىت تا، كەتەتىن شىعىن دا قىسقارادى.
راسىندا 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىندا اتاپ وتىلگەندەي، قازاقستان ترانزيتتىك الەۋەتىنىڭ ارتۋىنا وراي وعان بولىنەتىن قارجى كولەمى دە ۇنەمى ارتىپ وتىراتىن بولادى. ويتكەنى جولداردىڭ ساپاسىنا باستى ءمان بەرۋىمىز كەرەك. ۇلت جوسپارىنىڭ 65- قادامىندا دا «قازاقستاندى حالىقارالىق كولىك-كوممۋنيكاسيالىق اعىمدارعا ينتەگراسيالاۋ. «ەۋرازيالىق ترانسكونتينەنتالدىق ءدالىز» مۋلتيمودەلدىك كولىك ءدالىزىن قۇرۋ جونىندەگى جوبانى ىسكە قوسۋ. ول ازيادان ەۋروپاعا جۇك ءترانزيتىن كەدەرگىسىز جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن.
بۇل ماسەلە جونىندە ەلباسى «ۇلت جوسپارى – قازاقستاندىق ارمانعا باستايتىن جول» اتتى حالىققا ارناعان جولداۋىندا جول ءترانزيتىنىڭ الەۋەتى تۋرالى باسا ايتتى. «كولىك تاسىمالدارى جۇيەسى مەن ءترانزيتتى دامىتۋ ماقساتىندا، «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا قارالعانداي، رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى 7 مىڭ شاقىرىمنان استام اۆتوموبيل جولدارى قايتا جاڭعىرتىلاتىن بولادى»–دەدى ەلباسى ءوز جولداۋىندا.
راسىندا دا 2022 جىلعا قاراي جولدان تۇسەتىن الىمداردىڭ ۇلەسى كوبەيەدى. شامامەن الىمدار 41 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى دەگەن بولجام بار. ال ونىڭ قانداي پايداسى بار؟
بىرىنشىدەن، بۇل الىمدار رەسپۋبليكا ىشىندەگى جولداردى ساقتاۋعا جۇمسالاتىن بولادى.
ەكىنشىدەن، جۇكتەر ازيادان ەۋروپا قۇرلىعىنا كەدەرگىسىز ءارى ءقاۋىپسىز كۇيدە ساپالى جاعدايدا جەتەدى.
ۇشىنشىدەن جۇكتىڭ جەتكىزىلۋ قۇنى ەكى ەسەگە تومەندەيتىن بولادى.
تورتىنشىدەن، كولىكتىڭ بارلىق ءتۇرى ارقىلى ترانزيتتىك تاسىمال ۇلعايادى. 2020 جىلى 33 ميلليون توننا، ال 2030 جىلى بۇل كورسەتكىش 50 ميلليون تونناعا جەتەتىن بولادى.
يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى ب. اتامقۇلوۆتىڭ دەرەگىنە سەنسەك، سوڭعى بەس جىلدا كولىك سالاسىن دامىتۋعا شامامەن 5،8 ترلن تەڭگە جۇمسالعان. بۇل «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە جۇزەگە استى. ءبىر عانا مىسال، وسى باعدارلامانىڭ ارقاسىندا 400 مىڭنان اسا جۇمىس ورنى قۇرىلدى. بۇل ارينە، ۇلكەن ناتيجە. جول سالاسىن دامىتۋ مەن ترانزيتتىك الەۋەتتىڭ ناتيجەسىندەگى كورسەتكىش.
ءبىز بۇعان دەيىن قازاقستان ارقىلى وتەتىن حالىقارالىق جولداردى نەگىزىنەن پايدالانۋعا بەردىك. ءقازىر وسى ءدالىز ارقىلى ازيادان ەۋروپا قۇرلىعىنا قاراي جۇك تاسىمالى تولاسسىز اعىلىپ جاتىر. ەندى نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ەندى بار جولداردى ساپالى ۇستاۋ كەرەك، قاجەت جاعدايدا قايتادان جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ قاجەت. جوعارىدا ەلباسى اتاپ كورسەتكەندەي، بولاشاقتا قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى ارتاتىن بولادى. سوندىقتان جاڭا جوبا قاجەت. وسىعان وراي يندۋستيا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى «نۇرلى جول» باعدارلاماسىن دايىندادى. ول – جاڭا جوبا. 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان بۇل باعدارلامانىڭ قارجىلىق قۋاتى قوماقتى. 2025 جىلعا دەيىن جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلامانى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن جالپى كولەمى 6 تريلليون 598 ميلليون قاراستىرىلىپ وتىر. اتالعان قارجىلار رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن، ۇلتتىق كومپانيالار جەكە جەكە مەنشىك ارىپتەستىگى بويىنشا، سونداي-اق جەكە ينۆەستيسيادان اقشا بولىنەدى. اتالعان اقشاعا رەسپۋبليكالىق، جەرگىلىكتى ماڭىزى بار جولدار مەن ينفراقۇرىلىم قايتا جاڭارتىلىپ، جوندەلىپ، سالىناتىن بولادى.
ۇكىمەتتە قابىلدانعان جاڭا باعدارلاما قازاقستانعا نە بەرەدى؟ اتاپ ايتار بولساق،
- 551 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلادى.
- ەڭبەك ونىمدىلىگى 20 پايىزعا ۇلعايادى.
- ترانزيتتىك تابىس 2،4 ميلليارد تەڭگەدەن، 4،2 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن ارتادى.
جالپى ەلىمىزدەگى جولداردىڭ ساپاسىنا ءتيىستى مينيسترلىك پەن جەرگىلىكتى اكىمشىلىك بارىنشا كوڭىل ءبولىپ، نازار اۋدارىپ كەلەدى. جاقىندا دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋم ماماندارى قازاقستانداعى جول ينفراقۇرىلىمىنىڭ رەيتينگىن شىعاردى. ەلىمىز جول جەلىسىنىڭ ساپاسى بويىنشا دا 3 ساتىعا جوعارىلاعان. ءقازىر رەيتينگ بويىنشا 56 ورىندا تۇر. ارينە، بۇل بارىنشا جانە جىل سايىن جاقسارىپ كەلە جاتقان كورسەتكىش.
دانا حالقىمىز «جول مۇراتى –جەتۋ» دەپ بەكەر ايتپاعان. ال ءتيىستى جەرگە جەدەل ءارى ءقاۋىپسىز جەتۋ ءۇشىن جولداردىڭ حالىقارالىق ستاندارتقا ساي ساپالى بولعانى ءجون. بۇل ورايدا قازاقستان اتالعان سالاعا قوماقتى قارجى ءبولىپ وتىر.
ەركىن قالدان
پىكىر قالدىرۋ