جەمقورلىقتىڭ، كەيبىر قۇزىرلى ورگاندارداعى قاتەلىكتەن حالىق الدىندا زاڭ جۇمىس ىستەمەيتىن، ونىڭ كەيبىر ادامدارعا قاتىسى جوق سياقتى يلليۋزيا پايدا بولادى. بۇل جايىندا ساياساتتانۋشى قازبەك مايگەلدينوۆ «جەلمايا» جوباسىندا ايتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، اتا زاڭ كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ باستى پوستۋلاتى. ياعني وسى زاڭعا بەت بۇرامىز، سوعان باعىنامىز. اتا زاڭ ءبىزدىڭ ەڭ بەتكە ۇستار زاڭ.
"كونستيتۋسيا ۇعىمى العاش 1789 جىلى امەريكا قۇراما شتاتتارىندا ەنگىزىلدى. ودان كەيىن ەۋروپانىڭ فرانسيا، پولشا ەلدەرىندە تاراي باستادى. بۇگىنگى تاڭدا كونستيتۋسياسى بار مەملەكەتتەر كوپشىلىك، دەگەنمەن ەرۋوپانىڭ دامىعان مەملەكەتتەرى ىشىندە كونستيتۋسياسى جوق ەلدەر دە بار. مىسال رەتىندە ۇلىبريتانيانى الۋعا بولادى، ولاردىڭ ءوز بيلىك زاڭى بار. ياعني ەركىندىك نەگىزدەرى دەگەن زاڭ جوباسى بار. ولار سوناۋ انگلو-ساكسوندىق زاماننان كەلە جاتقان سول زاڭعا سۇيەنەدى. يزرايلدە ۇكىمەت، پرەزيدەنت، حالىق تۋرالى زاڭدارى بار، ءبىراق كونستيتۋسيا دەگەن مۇعىم جوق. بۇدان كەز كەلگەن ەل ءوزىڭنىڭ باستى زاڭى بار ەكەنىن كورەمىز. ونى كونستيتۋسيا نەمەسە نەگىزگى زاڭ دەپ اتايما ول ءوز تاڭداۋلارى"،-دەيدى ساياساتتانۋشى.
سونىمەن قاتار، ول ق ر كونستيتۋسياسى وسى ۋاقىتقا دەيىن نەلىكتەن ءتورت رەت وزگەرگەنىن ايتىپ بەردى.
"ءبىزدىڭ ءقازىر قولدانىپ جۇرگەن كونستيتۋسيامىز 1995 جىلى قابىلدانعان. ونىڭ ەرەكشەلىگى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سارقىنشاقتارىنان ارىلۋ بولدى. مىسالى، 1995 جىلعا دەيىن بىزدە پارلامەنت دەگەن ۇعىم مۇلدەم بولعان جوق. ونىڭ ورنىنا جوعارعى كەڭەس دەگەن بولدى، ول سوناۋ كەڭەس زامانىنان قالعان قۇرىلىم. مىنە، وسى جاڭا كونستيتۋسيا بويىنشا بىزدە پارلامەنت قۇرىلدى، جوعارعى جانە تومەنگى پالاتا جانە باسقا دا وزگەشششەلىكتەر ەنگىزىلدى. وسى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ كونستيتۋسيا ءتورت رەت وزگەردى. ەگەر الەمدەگى كونستيتۋسيالارعا اناليز جاساساق ول 10-15 جىلدا وزگەرىپ تۇرادى. مىسالى، 1994 جىلى بەلگيا جاڭا كونستيتۋسيا قابىلدادى، ولار بۇرىننان تاۋەلسىز ەل، سولندا دا وزگەرتتى. 1999 جىلى شۆەساريا جاڭا كونستيتۋسيا قابىلداپ، وسى كۇنگە دەيىن وننان استام وزگەرىس ەنگىزدى. بۇل الەمدىك تەندەنسيا. ول زامان تالابىنا، قوعامداعى بەلگىلى ءبىر فورماسيانىڭ وزگەرۋ اسەرىنەن بولىپ وتىرادى. ال، ءبىز كەڭەستىك فورماسيادان نارىقتىق جاعدايعا كوشتىك. مىنە وسىنداي جاعدايدىڭ سالدارىنان وزگەرىستەر ەڭگىزۋگە ءماجبۇر بولدىق"،-دەيدى ول.
سونىمەن قاتار، ول زاڭ دۇرىس بولعانىمەن ونىڭ ورىندالۋ جاعى ناشار بولۋى مۇمكىن دەگەن ويىن ءبىلدىردى.
"زاڭعا باعىناتىن جانە ونى ەسكەرمەيتىندەر بولادى. مىسالى، جول ءتارتىبىن بۇزعان ماقسات ۇسەنوۆكە قاتىستى قوعامدا ۇلكەن رەزونانستى وقيعا بولدى. ول كولىگىمەن ءبىر رەت ادام قاقتى، ەكىنشى رەت تاعى سوققان كەزدە ادام ولىمىمەن اياقتالدى. ناتيجەسىندە ول ءوزىنىڭ ناقتى جازاسىن العان جوق. سوندا حالىقتا «زاڭ بىرەۋگە جازىلعان، جازىلماعان با؟» دەگەن سۇراق پايدا بولدى. مۇنىڭ بارلىعى سايىپ كەلگەندە جەمقورلىق، ءىىم مەن سوت وتىرىسىندا جىبەرىلگەن قاتەلىكتەر. سونىڭ ناتيجەسىندە بۇل زاڭ جۇمىس ىستەمەي تۇرعان سياقتى يلليۋزيا پايدا بولدى"،-دەدى قازبەك مايگەلدينوۆ.
پىكىر قالدىرۋ