قازىرگى كەزدەگى جاسوسپىرىمدەردىڭ قىلمىس جاساۋلارىنىڭ پسيحولوگيالىق اسپەكتىسى

قازىرگى كەزدەگى جاسوسپىرىمدەردىڭ مىنەز-قۇلىق ەرەكشەلىكتەرى مەن ىس-ارەكەتتەرىنە الاڭداۋ جوعارىلادى. قۇقىقتىق مەملەكەتكە قادام باسقان شاقتا قوعامعا سانالى ادام قالىپتاستىرۋ مەملەكەتىمىزدىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولاتىن بولسا، ول مىندەتتى ىسكە اسىرۋعا باستى ماقسات ءجاسوسپىرىمدى جاڭا رۋح تا، جاڭا كوزقاراستا تاربيەلەۋدەن ايقىن كورىنەدى. كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار، قاداعالاۋسىز، پاناسىز قالۋدىڭ جانە قوعامعا جات iس-ارەكەتتەردiڭ الدىن الۋعا، ولارعا ىقپال ەتەتiن سەبەپتەر مەن جاعدايلاردى انىقتاۋعا جانە جويۋعا باعىتتالعان، كامەلەتكە تولماعاندارمەن، سونداي-اق ولاردى تاربيەلەۋ، وقىتۋ جانە باعىپ-كۇتۋ ءجونiندەگi مiندەتتەرiن ورىندامايتىن نە ولاردىڭ مiنەز-قۇلقىنا تەرiس اسەر ەتەتiن اتا-انالارمەن نەمەسە باسقا دا زاڭدى وكiلدەرمەن جەكە پروفيلاكتيكالىق جۇمىستاردى قوسا جۇزەگە اسىراتىن قۇقىقتىق، پەداگوگيكالىق، مەديسينالىق جانە وزگە دە شارالار جۇيەسiن كۇشەيتۋ قاجەت.

جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ ورىن الۋىنا بىرنەشە سەبەپتەر بار. بىرىنشىدەن، بالالاردىڭ اتا-انامەن اراداعى قارىم-قاتىناستارى قانداي دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن تابۋىمىز كەرەك. اتا-انا پەرزەنتىنە قانشالىقتى ۇلگى بولا ءبىلدى؟ مۇندايدا «بالا وتباسىندا قاۋىپسىزدىكتى سەزىندى مە؟

اتا-اناسىنىڭ ماحابباتىنا بولەندى مە؟ اتا-انا بالاسى قانداي بولسا، ءدال سولاي قابىلداي الدى ما؟ ونىڭ شالىس باسۋىنا سەبەپكەر بولعان جوق پا؟ اتا-انادان اقىل-كەڭەس تىڭداپ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىندى مە؟» دەگەن سۇراقتار قويىلادى.

الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار وتباسىندا تاربيەلەنگەن بالا پسيحولوگ، پەداگوگ جانە باسقا دا مامانداردىڭ كومەگىن قاجەت ەتەدى.

سونىمەن قاتار، وتپەلى كەزەڭدە جاسوسپىرىمدەر ويلاماعان ىس-ارەكەتتەر جاساپ، كۇتپەگەن شەشىمدەر قابىلدايدى. ەگەر اتا-انا بالانى ۇيالتاتىن ارەكەتتەرگە بارىپ، كىنالاي بەرەتىن بولسا، بالاعا قول كوتەرىپ، كۇش جۇمساۋ ارقىلى ايتقانىن جاساتىپ وتىرسا جانە وتباسىنداعى تاربيەنى بالا وسكەندە بەيسانالى تۇردە ونىڭ بارلىعىن ءوز تاجىريبەسىندە جۇزەگە اسىرادى.

دەمەك، اتا-انانىڭ مەيىرىمىن تولىق سەزىنبەگەن ءجاسوسپىرىمنىڭ پسيحولوگياسىندا اۋىتقۋ پايدا بولادى. بالاعا قاتىگەزدىكپەن قاراۋ، ونى پسيحولوگيالىق جانە فيزيكالىق جاعىنان قورلاۋدىڭ اسەرىنەن جاسوسپىرىمدە تەرەڭ ىشكى تۇلعالىق كونفليكت پايدا بولادى. ال ونى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ءار بالانىڭ جاعدايىنىڭ ەرەكشەلىگىنە نەگىزدەلگەن پسيحوكوررەكسيالىق جۇمىستار قاجەت.

ديەۆيانتتى مىنەز-قۇلىقتى جاسوسپىرىمدەردى تۇزەتۋ كۇردەلى، ءارى قيىن، ءارى ۇزاق پروسەسس. ونى ىسكە اسىرۋدا كوپ شىدامدىلىق پەن بەلسەندىلىك قاجەت. قازىرگى، وسى سالاداعى الەۋمەتتىك، پەداگوگيكالىق تالاپتار مەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان تاجىريبەلەر نەگىزىندە، بۇل سالاداعى تاربيە مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋدا مىناداي شارتتاردى ورىنداۋ قاجەتتىگى تۋادى:

• بالاعا ىلتيپاتپەن، ىزگى تىلەكتەستىكپەن قاراۋ؛
• ونىڭ جاعىمدى قاسيەتتەرىنە سۇيەنۋ؛
• ونىڭ ادامگەرشىلىك كۇشىنە، پوتەنسيالدىق مۇمكىندىكتەرىنە سەنۋ؛
• وقۋشىلاردى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاسالعان جالپى ءبىلىم بەرەتىن باعدارلامالاردى ءتيىمدى پايدالانۋ؛

جاسوسپىرىمدەردىڭ مىنەز-قۇلقىن تۇزەتۋدە ءتيىمدى ناتيجەلەرگە جەتۋ ءۇشىن، بالا ءوسىپ جاتقان وتباسىمەن كومپلەكستى، ياعني كەشەندى تۇردە جۇمىس ىستەۋ قاجەت. ول ءۇشىن وتباسىلىق ءوزارا ارەكەتتەسۋ ءستيلىن وزگەرتىپ، تاربيەلىك اسەر ەتۋ ادىستەرىن ءتيىمدى بولاتىنداي تاڭداۋ كەرەك.

اگرەسسيۆتى بالالارمەن جۇمىس جاساۋدىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرى:
1. بالانىڭ سۇرانىسى مەن قاجەتتىلىگىنە مۇقيات بولۋ؛
2. اگرەسسيۆتى ەمەس مىنەز-قۇلىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتۋ؛
3. بالانى جازالاۋدا ءبىرىزدى بولۋ، تەك ناقتى ءىس- ارەكەتى ءۇشىن جازالاۋ كەرەك؛
4. جازالاۋ بالانىڭ ابىرويىنا نۇقسان كەلتىرمەۋى كەرەك؛
5. اشۋ-ىزا كەزىندە ونى تارقاتا ءبىلۋ تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ؛
6. بەلگىلى ءبىر سەبەپتى جاعدايدان كەيىن بالاعا ءوز اشۋ-ىزاسىن بىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرۋ؛
7.اينالاسىنداعى ادامداردىڭ جانە ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ ەموسيونالدىلىق جاعدايىن تانىپ بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
8. ەمپاتياعا دەگەن قابىلەتتىلىگىن دامىتۋ؛
9. بالانىڭ مىنەز-قۇلقى اياسىن كەڭەيتۋ؛
10. داۋ-جانجالدى جاعدايلاردا ءوزىن ۇستاي ءبىلۋ داعدىلارىن پىسىقتاۋ؛
11. وزىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.

جۇبانازاروۆا نازيراش سۋلەيمەنوۆنا

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، جالپى جانە قولدانبالى پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسور م.ا.،  پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

لياسوۆا ايگۋل امانگەلدييەۆنا

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، جالپى جانە قولدانبالى پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى.