قازاقستاندىق جۋرناليست، بلوگگەر، قوعام بەلسەندىلەرى «امانات» ينتەللەكتۋالدى پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ «نۇر وتان» پارتياسى قولداۋىمەن وتكىزگەن كەزەكتى وتىرىسىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردى تالداۋ ارقىلى قازاق ءتىلىنىڭ قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋداعى ىقپالىن انىقتاۋعا تىرىستى. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
سونىمەن، ازىرگە ەلدەگى تەك مەملەكەتتىك ءتىلدەگى اقپارات قۇرالدارى بارلىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تورتتەن بىرىنە جەتپەيدى. 2014 جىلعى ەسەپ بويىنشا، قازاقستاندا 2234 ب ا ق تىركەلسە، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك تىلدە – 521، ورىس تىلىندە – 772، ارالاس تىلدەردە – 972 اقپارات قۇرالى شىعاتىنىن ايتتى ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنە قاراستى بايلانىس، اقپارات جانە اقپاراتتاندىرۋ كوميتەتى ەلەكتروندى ب ا ق دەپارتامەنتى باس ساراپشىسى مەرۋەرت قۇماروۆا.
دەگەنمەن بيىلعى جىلى تەلەارنالارداعى قازاق تىلىندەگى كونتەنتتىڭ ۇلەسى ارتقان. 13 قىركۇيەكتەگى مالىمەتتەرگە سايكەس، 31 ارنا – 71،1 پايىز، ءبىرىنشى ەۋرازيا ارناسى – 51،8 پايىز، نتك – 53،1 پايىز، كتك – 51،4 پايىز قازاقشا حابار تاراتا باستاعان. بىلتىر ءدال وسى ۋاقىتتا قازاق ءتىلدى حابارلار 31 ارنادا – 44،6 پايىز، ءبىرىنشى ەۋرازيا ارناسىندا – 36،6 پايىز عانا بولعان.
ءبىراق وسى قازاقشا حابارلاردىڭ ساپاسىن كىم باقىلاپ وتىر؟ ەگەر تەلەباعدارلامالار كورەرمەندەردى قىزىقتىرماسا، قازاق ءتىلىندەگى كونتەنت 99 پايىزعا وسسە دە، ولاردى ەشكىم كورمەيتىنى انىق. مۇنداي جاعدايدا كوپشىلىك رەسەيلىك ارنالارعا قاراي ىعىسپاي ما؟ بۇل رەتتە «ايقىن» گازەتى ساۋالىنا مەرۋەرت قۇماروۆا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، تەلە جانە راديو حابارلاردىڭ ساپاسىنا قاتىستى مونيتورينگ جاسالىنىپ، قاداعالاناتىنىن ەسكەرتتى. «قازاق تىلىندە ساپالى ءتول سەريالدار، شەتەلدىك ەمەس، ءوزىءمىزدىڭ جۋرناليستەر، پروديۋسەرلەردىڭ ءسالت-داستۇر، پاتريوتيزم، مەملەكەتتىك يدەولوگيانى ناسيحاتتايتىن باعدارلامالارى جاسالىنىپ جاتىر» دەپ اتاپ ءوتتى مينيسترلىك وكىلى. سونىمەن قاتار ول بىلتىر تەلەارنالاردا قازاقستاندىق اۆتورلار نەمەسە ورىنداۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق شىعارمالارى 30 پايىزدان اسپاۋى ءتيىس، ءوز كۇشىمەن تۇسىرىلەتىن قازاق تىلىندەگى جوبالار كوپ بولۋى كەرەك دەگەن تالاپ تەلەحابارلار تاراتۋ جونىندەگى زاڭمەن بەكىتىلگەنىن ەسكە سالدى.
دەسەك تە، ماسەلەن، قازاق راديوسىندا ورىسشا حابارلاردىڭ سوڭعى كەزدە كوبەيىپ كەتكەندىگىنە توقتالدى ساياساتتانۋشى، بلوگگەر ەرلان سايروۆ. «قازاق راديوسى كەيىنگى ۋاقىتتا ورىس راديوسىنا اينالىپ بارادى. كەرى پروسەسس بايقالادى. كوميتەت قايدا قاراپ وتىر؟!» دەدى ساراپشى. وسى ورايدا جيىنعا قاتىسقان قازاق راديوسى جۋرناليستەرى ورىس تىلىندە پاتريوتتىق، ۇلتتىق جوبالارعا ارنالعان باعدارلامالاردىڭ ارنايى بەرىلىپ وتىرعانىن العا تارتتى.
وتىرىستا قازاق ينتەرنەتىنىڭ قازىرگى مۇمكىندىكتەرى، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قازاق ءتىلىنىڭ ورنى سياقتى ماسەلەلەر دە قوزعالدى. قازىرگى تاڭدا، zero.kz رەيتينگىسى بويىنشا، ءقازاقتىلدى بىردە-بىر ينتەرنەت رەسۋرس وزىق سايتتاردىڭ وندىعىنا كىرمەيءدى. جيىنعا قاتىسشۋىلار الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە ورىس ءتىلدى بلوگەرلەردىڭ ىقپالى باسىم ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى. سوندىقتان قازاق ءتىلدى سايتتارعا قولداۋ كورسەتۋ، قازاقشا كونتەنتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى جان-جاقتى تالقىلانىپ، ءقازاقتىلدى مەديا ترەنەرلەردى ۆۆس ۇلگىسىندە مەديا ورتالىقتان دايارلاۋ بويىنشا ۇسىنىستار ايتىلدى.
تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا مەملەكەتتىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى قازاق تىلىندەگى كونتەنتتىڭ ۇلەسى 2017 جىلى – 60 پايىزعا، 2020 – 70 پايىزعا وسەدى دەپ جوسپارلانعانىن ايتتى مينيسترلىك وكىلى قۇماروۆا. سونداي-اق ول كلۋب وتىرىسىندا ايتىلعان ۇسىنىستار مەن ماسەلەلەر بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە شەشىمىن تاباتىندىعىنا سەنىم بىلدىرە وتىرىپ، مىسالى، پارتيا دەلەگاسياسىنىڭ قىتايعا بارعان كەزدە قازاق تىلىندە عانا سويلەگەنى كوپشىلىككە مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر ۇلگىسى بولعانىن جەتكىزدى.
يدەولوگيالىق تەتىك – بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردىڭ ەل بىرلىگى مەن قوعام تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءجانە ودان ءارى نىعايتۋ ماسەلەسىندەگى ورنى ەرەكشە ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ كەڭەسشىسى بەرىك ءۋالي. ول «نۇر وتان» پارتياسى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋ ماسەلەسىن ءاردايىم نازاردا ۇستاپ، وسى سالاداعى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ شارالارىن ىسكە اسىرىپ كەلە جاتقاندىعىنا توقتالدى. ساياسي دوكتريناسىنا ساي پارتيانىڭ بۇگىندە ۇلتتىق ونەر مەن مادەنيەتتى ۇلىقتاۋعا ارنالعان شارالارعا جۇيەلى تۇردە قولداۋ كورسەتىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتتى. سونداي-اق پارتيا وكىلى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردىڭ ەل ءبىرلىگىن نىعايتۋداعى ءرولى جانە قوعامدىق ءپىكىر قالىپتاستىرۋداعى قازاق ءتىلىنىڭ ىقپالى جايلى بايانداي وتىرىپ، الدا ەلدىك، ۇلتتىق ماڭىزى بار جوبالارعا قولداۋ كورسەتەتىندىكتەرىن جەتكىزدى.
«نۇر وتان» پارتياسى وكىلى جۋرناليستەر، قوعام بەلسەندىلەرى، ساياساتتانۋشىلار، بلوگەرلەر تاراپىنان قوعامنىڭ دامۋىنا پايدالى ۇسىنىس، تىلەكتەر ايتىلسا، ولاردى بىرلەسە تالقىلاۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن دە حابارلادى.
«امانات» ينتەللەكتۋالدى پىكىرتالاس كلۋبى ۇلت جاناشىرلارى، قوعام بەلسەنءدىلەرى، ساراپشىلاردىڭ باسىن قوساتىن تۇراقتى الاڭعا اينالىپ وتىر. ءارى بۇل كلۋب قازاق تىلىندە قوعامدىق اشىق پىكىر الماسۋ مادەنيەتىن، ساياسي، مادەني، ەكونوميكالىق تاقىرىپتا تىلدىك قورىن قالىپتاستىرۋعا ۇلەس قوسۋدا.
پىكىر قالدىرۋ