قازاق ءتىلى قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرا الا ما؟

/uploads/thumbnail/20170708200026634_small.jpg

قازاقستاندىق جۋرناليست، بلوگگەر، قوعام بەلسەندىلەرى «امانات» ينتەللەكتۋالدى پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ «نۇر وتان» پارتياسى قولداۋىمەن وتكىزگەن كەزەكتى وتىرىسىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردى تالداۋ ارقىلى قازاق ءتىلىنىڭ قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋداعى ىقپالىن انىقتاۋعا تىرىستى. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

سونىمەن، ازىرگە ەلدەگى تەك مەملەكەتتىك ءتىل­دەگى اقپارات قۇرالدارى بارلىق بۇقا­را­لىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تورتتەن بىرىنە جەتپەيدى. 2014 جىلعى ەسەپ بويىنشا، قا­زاقستاندا 2234 ب ا ق تىركەلسە، ونىڭ ىشىندە مەم­لەكەتتىك تىلدە – 521، ورىس تىلىندە – 772، ارا­لاس تىلدەردە – 972 اقپارات قۇرالى شى­عاتىنىن ايتتى ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنە قاراستى بايلانىس، اقپارات جانە اقپاراتتاندىرۋ كوميتەتى ەلەكتروندى ب ا ق  دەپارتامەنتى باس ساراپشىسى مەرۋەرت قۇماروۆا. 
دەگەنمەن بيىلعى جىلى تەلەار­نا­لار­دا­عى قازاق تىلىندەگى كونتەنتتىڭ ۇلەسى ارت­قان. 13 قىركۇيەكتەگى مالىمەتتەرگە سايكەس، 31 ارنا – 71،1 پايىز، ءبىرىنشى ەۋرازيا ار­ن­ا­سى – 51،8 پايىز، نتك – 53،1 پايىز، كتك – 51،4 پايىز قازاقشا حابار تاراتا باستاعان. بىل­تىر ءدال وسى ۋاقىتتا قازاق ءتىلدى حابار­لار 31 ارنادا – 44،6 پايىز، ءبىرىنشى ەۋرازيا ار­ناسىندا – 36،6 پايىز عانا بولعان.
ءبىراق وسى قازاقشا حابارلاردىڭ سا­پا­سىن كىم باقىلاپ وتىر؟ ەگەر تەلەباع­دار­لا­مالار كورەرمەندەردى قىزىقتىرماسا، قازاق ءتى­لىندەگى كونتەنت 99 پايىزعا وسسە دە، ولار­دى ەشكىم كورمەيتىنى انىق. مۇنداي جاع­دايدا كوپشىلىك رەسەيلىك ارنالارعا قاراي ىعىسپاي ما؟ بۇل رەتتە «ايقىن» گازەتى ساۋالىنا  مەرۋەرت قۇماروۆا جاۋاپ بەرە وتى­رىپ، تەلە جانە راديو حابارلاردىڭ سا­پاسىنا قاتىستى مونيتورينگ جاسالىنىپ، قاداعالاناتىنىن ەسكەرتتى. «قازاق تىلىندە ساپالى ءتول سەريالدار، شەتەلدىك ەمەس، ءوزى­ءمىزدىڭ جۋرناليستەر، پروديۋسەرلەردىڭ ءسالت-داستۇر، پاتريوتيزم، مەملەكەتتىك يدەولو­گيا­نى ناسيحاتتايتىن باعدارلامالارى جا­سالىنىپ جاتىر» دەپ اتاپ ءوتتى مي­نيستر­لىك وكىلى. سونىمەن قاتار ول بىلتىر تە­لەارنالاردا قازاقستاندىق اۆتورلار نە­مەسە ورىنداۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق شى­عار­مالارى 30 پايىزدان اسپاۋى ءتيىس، ءوز كۇ­شىمەن تۇسىرىلەتىن قازاق تىلىندەگى جوبالار كوپ بولۋى كەرەك دەگەن تالاپ تەلەحابارلار تاراتۋ جونىندەگى زاڭمەن بەكىتىلگەنىن ەسكە سال­دى. 
دەسەك تە، ماسەلەن، قازاق راديوسىندا ورىس­شا حابارلاردىڭ سوڭعى كەزدە كوبەيىپ كەت­كەندىگىنە توقتالدى ساياساتتانۋشى، بلوگ­گەر ەرلان سايروۆ. «قازاق راديوسى كەيىنگى ۋاقىتتا ورىس راديوسىنا اينالىپ بارادى. كەرى پروسەسس بايقالادى. كوميتەت قايدا قاراپ وتىر؟!» دەدى ساراپشى. وسى ورايدا جيىن­عا قاتىسقان قازاق راديوسى جۋر­نا­ليستەرى ورىس تىلىندە پاتريوتتىق، ۇلتتىق جو­بالارعا ارنالعان باعدارلامالاردىڭ ارنايى بەرىلىپ وتىرعانىن العا تارتتى. 
وتىرىستا قازاق ينتەرنەتىنىڭ قازىرگى مۇمكىندىكتەرى، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قا­زاق ءتىلىنىڭ ورنى سياقتى ماسەلەلەر دە قوز­عالدى. قازىرگى تاڭدا، zero.kz رەيتينگىسى بويىن­شا، ءقازاقتىلدى بىردە-بىر ينتەرنەت رە­سۋرس وزىق سايتتاردىڭ وندىعىنا كىرمەي­ءدى. جيىنعا قاتىسشۋىلار الەۋمەتتىك جەلى­لەر­دە دە ورىس ءتىلدى بلوگەرلەردىڭ ىقپالى با­سىم ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى. سوندىقتان  قا­زاق ءتىلدى سايتتارعا قولداۋ كورسەتۋ، قازاق­شا كونتەنتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى جان-جاقتى تالقىلانىپ، ءقازاقتىلدى مەديا ترەنەرلەردى ۆۆس ۇلگىسىندە مەديا ورتالىق­تان دايارلاۋ بويىنشا ۇسىنىستار ايتىلدى.    
تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باع­دارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا مەملە­كەتتىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى قازاق تىلىندەگى كونتەنتتىڭ ۇلەسى 2017 جىلى – 60 پايىزعا، 2020 – 70 پايىزعا وسەدى دەپ جوس­پارلانعانىن ايتتى مينيسترلىك وكىلى قۇماروۆا. سونداي-اق ول كلۋب وتىرىسىندا ايتىلعان ۇسىنىستار  مەن ماسەلەلەر بەل­گىلى ءبىر دەڭگەيدە شەشىمىن تاباتىن­دى­عىنا سەنىم بىلدىرە وتىرىپ، مىسالى، پارتيا دە­لەگاسياسىنىڭ قىتايعا بارعان كەزدە قازاق تىلىندە عانا سويلەگەنى كوپشىلىككە مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر ۇلگىسى بولعانىن جەتكىزدى.
يدەولوگيالىق تەتىك – بۇقارالىق اقپا­رات قۇرالدارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردىڭ ەل بىرلىگى مەن قوعام تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءجا­نە ودان ءارى نىعايتۋ ماسەلەسىندەگى ورنى ەرەكشە ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى «نۇر وتان» پار­تياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسا­رى­نىڭ كەڭەسشىسى بەرىك ءۋالي. ول «نۇر وتان» پارتياسى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قول­دانىس اياسىن كەڭەيتۋ ماسەلەسىن ءاردايىم نا­زاردا ۇستاپ، وسى سالاداعى ولقىلىق­تار­دىڭ ورنىن تولتىرۋ شارالارىن ىسكە اسى­رىپ كەلە جاتقاندىعىنا توقتالدى. ساياسي دوكتريناسىنا ساي پارتيانىڭ بۇگىندە ۇلت­­تىق ونەر مەن مادەنيەتتى ۇلىقتاۋعا ار­نال­عان شارالارعا جۇيەلى تۇردە قولداۋ كور­­سەتىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتتى. سون­داي-اق پارتيا وكىلى بۇقارالىق اقپارات قۇ­رال­دارىنداعى تىلدىك قاتىناستاردىڭ ەل ءبىر­ل­ىگىن نىعايتۋداعى ءرولى جانە قوعامدىق ءپى­كىر قالىپتاستىرۋداعى قازاق ءتىلىنىڭ ىق­پالى جايلى بايانداي وتىرىپ، الدا ەلدىك، ۇلتتىق ماڭىزى بار جوبالارعا قولداۋ كور­سەتەتىندىكتەرىن جەتكىزدى.
«نۇر وتان» پارتياسى وكىلى جۋرناليس­تەر، قوعام بەلسەندىلەرى، ساياساتتانۋشىلار، بلوگەرلەر تاراپىنان قوعامنىڭ دامۋىنا پايدالى ۇسىنىس، تىلەكتەر ايتىلسا، ولاردى بىرلەسە تالقىلاۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن دە حابارلادى.    
«امانات» ينتەللەكتۋالدى پىكىرتالاس كلۋ­­بى ۇلت جاناشىرلارى، قوعام بەلسەن­ءدى­لەرى، ساراپشىلاردىڭ باسىن قوساتىن تۇ­راقتى الاڭعا اينالىپ وتىر. ءارى بۇل كلۋب قازاق تىلىندە قوعامدىق اشىق پىكىر الماسۋ مادەنيەتىن، ساياسي، مادەني، ەكونوميكالىق تا­قىرىپتا تىلدىك قورىن قالىپتاستىرۋعا ۇلەس قوسۋدا. 

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار