اي مەن كۇندى كورۋگە اسىعىپ جاتقان جوقپىن. ول ەكەۋىنەن بۇرىن انام مەن اكەمدى ساعىندىم. اكەمە دەگەن ساعىنىشتى بىلاي ىسىراعاندا، انامنىڭ جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلىن ەستىگىم كەلەتىنىن كىمگە ايتىپ جەتكىزسەم ەكەن. و، ۇلى جاپپار يە، سەن جالعىزسسىڭ! مەن نەگە جالعىزبىن؟ مەن سەنىڭ ماحابباتپەن جاتارقان تۋىندىڭ ەدىم عوي. تۋىندىڭدا سەنىڭ جالعىزدىققا ءتان مىنەزىڭ كورىنىس تاپقانى ما؟ وزگە سابيلەردەي انامنىڭ جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلىن تىڭداۋدى ماعان نەگە بۇيىرتا كورمەدىڭ؟ مەنىڭ انامنىڭ قايراتى ىستىق، اقىلى نۇرلى، جۇرەگى جىلى شىعار. ول اس كورىنگەندى اۋزىنا تىعىپ، ءسوز كورىنگەندى لەپىرە بەرمەيتىن بولار. مىنا قۇرساقتى ەركەلەپ، بار ەكەنىمدى ءبىلدىرىپ تەپكىلەگىم دە كەلمەيدى. بۇل مەنىڭ كەڭىستىگىم ەمەس، دەمەك مەنىڭ وتانىم ەمەس.  مۇنداعىنىڭ بارلىعى مەن ءۇشىن جات. مەنىڭ اتا-انام ءقازىر قايدا ءجۇر؟ مەنى قۇرساق الەمگە شىعارىپ سالىپ بارا جاتقاندا، اناۋ پەرىشتە: «سەنى اتا-اناڭ قۇدايدان كوزدەرىنىڭ جاسىن بۇرشاقتاتىپ ءجۇرىپ سۇراپ الدى. سەنىڭ اتىڭ تىلەۋبەردى بولاتىن شىعار »،- دەپ ەدى. مەن اپپاق پەرىشتەنىڭ سوزىنە قاتتى قۋانىپ ەدىم. ەسىمدى جيىپ، قان تامىرلارىمنىڭ سوعىسىنا قۇلاعىمدى توسسام، مۇلدەم بوتەن قۇرساقتا جاتقانىمدى ۇقتىم. سەلك ەتە ءتۇستىم. سىرتقا قاراي ىتقىپ شىققىم كەلدى. پەرىشتە قاناتتارىن قاعىپ، الىپ كەلە جاتقاندا جولدى انىقتاپ كورىپ الماپپىن. «تىلەپ العان بالا بولاسىڭ»- دەگەنىنە ءماز بولىپ كەلە بەرسەم كەرەك. العاش سەلك ەتە ءتۇسىپ قوزعالا قالعانىمدا مىناۋ ايەل قۋانعان دا جوق. «ويپىرماي، اياماستان تەبۋىن قاراشى، قۇرعىردىڭ» ،-دەپ شولاق ويىن شولتاڭ ەتكىزە سالدى. تۇككە تۇسىنسەم بۇيىرماسىن؟ مەن قالاي عانا بوتەن انانىڭ قۇرساعىندا جاتىرمىن؟ الگى پەرىشتە قاتەلەستى مە ەكەن؟ ولار قاتەلەسپەيدى عوي. قاتەلىكتى تەك قانا پەندەلەر جاسايدى. سوندا قالاي، مەنى انامنىڭ قۇرساعىنا الىپ كەلە جاتقاندا جول ورتادا پەندەلەر كيلىككەن بە؟ ولار بۇل ىسكە قالايشا  ارالاسادى؟ مۇمكىن ەمەس قوي، اسىلىندە پەندە اتاۋلىنىڭ كوزىنە پەرىشتە كورىنبەيتىن... ەندەشە مەنى شىعارىپ سالىپ كەلە جاتقان اق پەرىشتەدەن پەندەلەر مەنى تارتىپ الۋى مۇمكىن ەمەس قوي. باسىمنىڭ اۋىرىپ تۇرعانى-اي. بارىنە مىناۋ ايەلدىڭ وكپەسىنە كىرىپ-شىققان ءتۇتىن كىنالى. بۇل ايەل ماعان ۇنامايدى. قانىندا ءبىر ءتۇرلى كەرمەك ءدام بار. ىلعي كەرمەك تاتىمايدى. كەرمەك تاتىعان كۇنى ءوزى ايقايلاپ ءان سالعاندى ۇناتادى. «انالارىڭ ءان سالعاندا كەرەمەت ءبىر كۇي كەشەسىڭدەر»،- دەپ ەدى. مەن قاننان قىشقىل ءدام سەزىلە باستاعاننان-اق دارىنسىز ءانشىنىڭ ساراڭ سازىنا قۇلاق تۇرەتىنىمدى ءبىلىپ الدىم. بۇل كۇنى ءانشىسىماق ايەلدىڭ وكپەسىنە ءتۇتىن بۇرىنعىدان دا كوپ كىرەدى. مەن سوندىقتان بۇل جەردى جەك كورەمىن. قۇرساقتى عاجايىپقا تولى جۇمباق الەم دەپ ەلەستەتكەنمىن. جۇماقتان كەيىنگى جانعا جايلى مەكەن وسى بولار دەپ ويلاۋشى ەدىم.تۋىلماي جاتىپ انامنان ايرىلىپ قالدىم.

ايتولقىن اكەسى مەن شەشەسىنىڭ ۇكىلەپ وسىرگەن ءۇمىتى بولاتىن. ادامزاتتىڭ بىرنەشە عاسىر بۇرىن توپشىلاپ، سىزباسىن جاساپ قويعان ەرەجەسى بويىنشا ول دا تۇرمىسقا شىقتى. اياۋلى جارعا، ارداقتى كەلىنگە اينالدى. كەلىن بولۋدىڭ ءجونى بولەك تە، انا اتانۋدىڭ جولى ءبىر باسقا ەكەن. العاشقى جىلدارى «كەلىن، نە جاڭالىعىڭ بار» دەگەن ءسوز بۇعان ونشا اۋىر تيمەيتىن. ءبىراق ۋاقىت وتكەن سايىن بۇل سۇراق شىڭىراۋلانا بەردى. «ۇلىمىز جالعىز ەدى، تۇگە. قۇرساعىڭ قۋراپ قالماسا، ءبىر شيكى وكپەنى شىڭعىرتىپ قوياتىن ءجونىڭ بار ەدى عوي» دەگەن ءزىلدى سوزدەر بۇنىڭ اپپاق جامالىن ءمولدىر تامشىمەن تىلگىلەپ وتەتىن. «ەلىگىم-اۋ، ەلدىڭ ءسوزىن ەلەگەنىڭ نە؟» دەپ ەلجىرەپ تۇراتىن ەرىنىڭ دە كوڭىلىن ءسوز بۇزا باستادى ما ەكەن، اپتالاپ ۇيگە قونبايتىندى شىعاردى. جانارىنان ىتقىلاعان ىستىق جاستى قۇس جاستىققا تامىزۋدان تۇك شىقپايتىنىن تۇسىنگەن كەلىنشەك توركىنىنە بارۋدى ۇيعاردى. اناۋ ءبىر جىلى اكەسى مەن شەشەسى كەلىپ، «ۇلدارىڭىزدىڭ جالعىز ەكەنىن بىلەمىز، بالانىڭ باعىن بايلامايىق دەگەن شەشىممەن قىزىمىزدى الىپ كەتۋگە كەلدىك» دەگەن ءسوزىن قايىن اتاسى تويتارىپ تاستاعان. «بالام جالعىز بولسا، جاراتۋشى جار بولار، كەلىنىم جامان دەدىم بە؟ اللانىڭ الدىندا قيىلعان اق نەكەنى بالاسىزدىققا بولا بۇزعاندى قۇپ كومەيمىن. ولگەلى تۇرعان ەشكىم جوق قوي، نەگە سونشا اسىعاسىڭدار. بۇيىرتقان كۇنى مەن دە قالجا سويارمىن»،- دەگەن اتاسى. بۇل ءسوز ايتولقىننىڭ ەنەسىنە ۇناماعانىمەن ەرجاندى تاعى ءبىر سەرپىلتىپ تاستاعان. ءبىراق ودان بەرى دە كۇن ۇياسىنا تالاي رەت قوناقتادى. ەندىگى رەتتە كەلىنشەك اكەسىنەن اقشا سۇراپ، بالالى بولۋدىڭ باسقا دا جولدارىن قاراستىرماقشى. ويىن ايتىپ كورىپ ەدى ەرجان توتەدەن جول تاپقانىنا قۋانعان سەكىلدى. ايتولقىن اكەسىنىڭ دە جيەن بولسا دا، ءبىر نەمەرەنى يىسكەگىسى كەلەتىنىن بىلەدى. اناسى دا قىزىن وتە جاقسى تۇسىنەدى. ىزعارلى جەلتوقساننىڭ سويىلىنان كەيىن قۇرساق كوتەرە الماي قالعان انا ايتولقىندى سول سەكسەن التىنشى جىلعا دەيىن ومىرگە الىپ كەلىپ ۇلگەرگەنىنە تاڭىرىنە تاۋبە ايتۋمەن بولاتىن. بالاعا زار بولۋدىڭ قاندايلىق ەكەنىن ءبىر كىسىدەي ۇعاتىن.

**

بۇرىنعىداي ەمەس، ايتولقىننىڭ تالپىنىسىنا ەرجان ەنجارلىق تانىتۋدى قويدى. دارىگەرلىك تەكسەرۋدىڭ بارلىعىنان ءوتىپ، اتاۋلى كۇنى ەكەۋى جاتىرىن توعىز ايعا جالعا بەرەتىن ادامدى تاپتى. بۇلاردىڭ بالالارى جالدامالى جاتىردا ءوسىپ-داميتىن بولادى. باستىسى بالا وزدەرىنىكى. جاتىرىن جالعا بەرۋشى جيىرما جاستاعى عانا كەلىنشەك. بۇرىن كۇيەۋدە بولعان. بالا دا تاۋىپ كورگەن. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا اۋىلدا جۇرگەن كەزىندە بەيتانىس بىرەۋ الىپ قاشىپ كەتىپتى-مىس.  بارا سالىپ ءبىر جىلدان كەيىن بالالى بولىپتى، كۇيەۋىمەن پىكىرى مەن كوزقاراسى سايكەس كەلمەي اجىراسىپ كەتىپتى. بالاسىن قايىن جۇرتى بەرمەي قويىپتى. ءوزىنىڭ بالاسىن ساعىنىپ جۇرگەن كەلىنشەك بۇنداي ۇسىنىستى قابىلداۋدى مارتەبە سانايتىنىن جەتكىزدى. ءبىراق ايتولقىن ءسوزىن ۇزىن-سونار سوزباقتاپ جونەلەتىن كەلىنشەكتى تويتارىپ تاستادى: «مارتەبە ساناماي-اق قوي. سەن تەك توعىز ايعا قۇرساعىڭدى جالعا بەرۋشى عاناسىڭ. بۇل مەنىڭ بالام. كۇيەۋىم ەكەۋمىزدىڭ كلەتكامىزدان جارالعان، ۇقتىڭ با؟» جالدانۋشى ءسوزىن ساپ تىيدى. راسىندا الىپ شاھاردىڭ قاق تورىندەگى «التىن تەكشەدەن» ءبىر بولمەلى ءۇي الىپ بەرۋگە كەلىسكەن مىنا مۇڭلىققا قارسى شىعۋدىڭ قاجەتى شامالى ەدى.

جاس جاتىر يەسىن ۋاقىتىندا دارىگەرلىك تەكسەرۋدەن وتكىزىپ، قاجەت دەگەن دارۋمەندى دارىگەردىڭ اۋزىنان قاعىپ الىپ، قايمانا بىرەۋدىڭ اۋزىنا توسا قويۋدى ايتولقىن قيىنىسىنبادى. ومىرگە دەنى ساۋ بالا كەلگەنىن تىلەپ ءجۇر. عىلىمنىڭ وسىنشالىقتى مۇمكىندىك تۋدىرا الاتىن داۋىردە عۇمىر كەشۋ- قانداي عانيبەت. ەندى سالدەن كەيىن ول دا باۋىرىنا بالا قىسادى، جۇماقتىڭ جۇپارىن يىسكەيتىن بولادى. قىزىعى باسقا ايەلدەردىڭ بالالارى سەكىلدى ەمەس، «ەكى انانىڭ» بالاسى جىنىسىن بىلدىرمەي تەرىس قاراپ جاتقاندى جاقسى كورەدى. جالدامالى اناسىن ارى سەكىرتىپ، ۇزاق جۇرگىزىپ شارشاتىپ بارىپ بالا بەرى قارايدى. وسىلايشا دارىگەرگە دۇرىس دامىپ كەلە جاتقاندىعى جايىندا اقپار بەرەدى دە، تەرىس اينالا قويادى. كەيدە جاتىر يەسى ونىڭ كوپ قوزعالمايتىندىعى، ءتىپتى  تەپپەيتىندىگى تۋرالى دا شاعىمدانادى. جۇرەگىنىڭ سوعىسىن تىڭداعان اق حالاتتىلار ايتولقىندى ساباسىنا تۇسىرگەندەي بولادى. ءبىراق ارمانشىل كەلىنشەك جاتىرىن جالعا بەرگەن ايەلدىڭ، كەرمەك سۋ مەن كوك تۇتىنگە قۇمارلىعىن بىلمەيتىن. ارنايى انكەتا تولتىرعاندا جامان ادەتتەن ادامىن دەگەن سوزگە سەنىپ ەدى... ءتۇتىنقۇمار ونىسىن جاسىرماي ءقايتسىن، مۇمكىندىكتى ءمۇلت جىبەرمەۋ كەرەك ەمەس پە؟ ونىڭ ۇستىنە سونشالىقتى قىلمىس جاسادىم دەپ ەسەپتەمەيدى. جات انا «قۇداي-اي، تاياق تاستاساڭ مەن سەكىلدىلەرگە تيەدى عوي. سونداي دا ساۋال قوسادى ەكەن ، انكەتاسىماعىنا...» دەپ ويلاعان.

**

سول ايدى دا، كۇندى دە كورمەي-اق قويسام قايتەدى؟ انامدى كورۋ باقىتى ماڭدايىما جازىلماعان مەنىڭ اي نە تەڭىم؟ اۋالى كەڭىستىكتە اي سونداي اجارلى كەيىپكە ەنەدى، سۇتتەي اپپاق، عارشىداي تارتىمدى دەپ ەستىگەنمىن. ءبىراق قولقانى قاۋىپ، وكپەنى قارايتقان ءتۇتىن-اۋا ايعا اناۋ ايتقانداي اجار سىيلايدى دەگەنگە كۇماندانايىن دەدىم. قۇرساق الەمگە اداسپاي ءتۇسۋىم كەرەك ەدى، كەڭ دۇنيەدە ءتىپتى ەسەڭگىرەيتىن شىعارمىن. جوق! مەن كەڭ دۇنيەگە بارا المايمىن. مەن مىنا ايەلدىڭ بالاسى بولعىم كەلمەيدى. «پەرىشتە، پەرىشتە، مەنى سۋلى كەڭىستىكتەن الىپ كەتشى، وتىنەمىن!»

**

ءولى تۋىلعان بالانى قۇشاقتاپ اعىل دا تەگىل جىلاعان ايتولقىن وكسىگىن باسا الماي ەڭكىلدەپ جاتىر. «ايتولقىن، ساعان نە بولدى، ءپىسىمىللا دەشى»،- دەپ ەرجان يىعىنان جۇلقىپ قالعاندا، جۇرەگىنىڭ تۇبىنە ىپ-ىستىق قان توگىلگەندەي شىم ەتە قالدى دا، ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا قالعانىن ءتۇسىندى. ءبىراز جاتتى دا، قۇرساق الەمدە قان جۇتىپ ءوزىن ىزدەگەن بالاسىنىڭ ويىن ساراپقا سالا باستادى. «قۇداي-اۋ، نارەستەلى بولۋعا ءبىر قادام قالعاندا ادامنىڭ ساناسى سانسىراي باستايدى ەكەن-اۋ.» دەپ ويلادى.  ءوزى توعىز اي بويى كوتەرىپ، ءىشىن سىيپاپ ەركەلەتە الماعانىنا كەيىپ ءجۇر ەدى، سونىسى تۇسىندە مازالاعان بولۋى كەرەك. «قۇدايىم-اۋ، بارلىعىنىڭ ءوڭىم ەمەس، ءتۇسىم بولىپ شىققانى قانداي جاقسى بولدى»،-دەپ كىرپىگىنە ىلىنگەن ىستىق جاستى سۇق ساۋساعىمەن ءتۇرىپ تاستادى. وسى كەزدە ەرجاننىڭ قارا تەلەفونى بەزەك قاعا جونەلدى. ەكەۋى دە ايى- كۇنى جەتىپ وتىرعان جاتقۇرساقتىڭ پەرزەنتحاناعا تۇسكەنىن تۇسىنە قويدى.

اينۇر تولەۋ