الماتىداعى قوعامدىق كولىكتەر ەسەپ ايىرىسۋدىڭ جاڭا ەلەكتروندىق جۇيەسىنە كوشىرىلمەك. اتاۋى «وڭاي» بولعانىمەن بۇل جۇيەنى الىپ شاھارداعى جولاۋشىلار تاسىمالى سالاسىنا ەنگىزۋ قالا شەنەۋنىكتەرى مەن تاسىمالعا جاۋاپتى كاسىپورىندار ءۇشىن وڭايعا سوقپايتىن سياقتى. بۇل تۋرالى «قامشى» پورتالى حابارلايدى.

ولاي دەيتىنىمىز، 2008 جىلى الماتى اۆتوبۋستارىنا جولاقىسىن قابىلدايتىن ۆاليداتورلار قويىلعان تۇستا دا ەسەپ ايىرىسۋعا ارنالعان cash-كارتالارىن قولدانىسقا ەنگىزۋگە تالپىنىس جاسالعان بولاتىن. ءتىپتى، ۇيرەنشىكتى ادەتپەن جوعارى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرى مەن زەينەتكەرلەر اراسىندا وسى كارتالاردى تاراتۋ جۇمىستارى باستالىپ تا كەتىپ، كوپ ۇزاماي اياقسىز قالدى. بۇل جۇيەنىڭ ەكونوميكالىق تيىمسىزدىگى مەن قاراپايىم تۇرمىستاعى قولدانىسقا قولايسىزدىعى سول كەزدە دە ايتىلدى.

بيىل كۇزدە جولاۋشىلاردى بيلەتتەندىرۋدىڭ ەلەكتروندى جۇيەسى تۋرالى اڭگىمە قايتادان باس كوتەرگەندە تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى مۇنى قالاعا جاڭا اكىمنىڭ تاعايىندالۋىمەن بايلانىستىردى. الايدا، بۇل جۇيەگە كوشۋ الماتى قالاسى جولاۋشىلار مەن جۇك تاسىمالىن دامىتۋدىڭ 2012-2016 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىندا جوسپارلانىپ قويعانىن ايتىپ وتكەن ءجون.

بيلەتتەندىرۋدىڭ بۇل جۇيەسى سىناق تۇرىندە اعىمداعى جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ قولدانىسقا ەندى. ءبىرىنشى كەزەكتە، «وڭاي» كارتالارىن وقيتىن ارنايى قۇرىلعىلار كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى اۆتوپاركتەردىڭ اۆتوبۋستارىنا قويىلىپ، كەيىن جەكە مەنشىك تاسىمالداۋشىلاردىڭ كولىكتەرىن دە قامتىماق. اتالعان جۇيەنى جۇزەگە اسىرۋ «الماتى قالاسىنىڭ كولىك حولدينگى» جشس-گە جۇكتەلدى. جالپى قۇنى 12 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايتىن جوبا تولىقتاي وتاندىق ينۆەستورلاردىڭ ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلادى جانە جەتى جىل مەرزىم ىشىندە ءوزىن-وزى تولىق اقتايدى دەپ كۇتىلۋدە.

ەندى قالا باسشىلىعىنىڭ بۇل جۇيەنى ەنگىزۋدەگى كوزدەگەنى نە دەگەن سۇراققا كەلسەك. مۇنداعى ماقسات ەڭ الدىمەن وسى سالاداعى قارجى اينالىمىن كولەڭكەلى نارىقتان جارىققا شىعارۋ. ءسويتىپ، قالا بيۋدجەتىنە تۇسەتىن سالىق كولەمىن ارتتىرۋ. ەگەر بۇل جۇيە ويداعىداي جۇزەگە اساتىن بولسا، اكىمدىكتەگىلەر قالاداعى جولاۋشىلار لەگى مەن جولاۋشى تاسىمالىنان تۇسەتىن ناقتى تابىستىڭ شىنايى كولەمىن انىقتاۋعا دا مۇمكىندىك تۋاتىنىنا سەنىمدى.

قالا باسشىلىعى قانشا جەردەن يگى ماقساتپەن قولعا الىنىپ وتىرعان جۇيە رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسقانمەن، ءبىرشاما قيىندىقتىڭ تۋىنداپ وتىرعانى، ونداي قولايسىزدىقتار الداعى ۋاقىتتا دا كەزدەسە بەرەتىنىن ايتىپ كەتۋ كەرەك.

بىرىنشىدەن، «وڭاي» كارتاسىنا كوشۋ بۇعان دەيىن ءبىر ايلىق جول ءجۇرۋ بيلەتىن قولدانىپ كەلگەندەر ءۇشىن وتە  ءتيىمسىز. سەبەبى، قوعامدىق كولىككە ءار مىنگەن سايىن قالتاڭىزداعى كارتادان تەڭگە شەگەرىلىپ وتىرادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جول ءجۇرۋ بيلەتىن پايدالانۋشىلاردى ايدالادان تانيتىن جەكە تاسىمالداۋشىلاردىڭ اتالعان «ماسىلداردان» وڭاي قۇتىلۋىنا كەرەمەت مۇمكىندىك تۋماق.

ەكىنشىدەن، قوعامدىق كولىكتى تۇراقتى پايدالانبايتىنداردىڭ اتالعان كارتانى وڭايلىقپەن الا قويماسى انىق. ال، تاسىمالداۋشىلار قوعامدىق كولىكتەگى قولما-قول تولەم جاساۋ مۇمكىندىگىن جوققا شىعارىپ وتىر.

ۇشىنشىدەن، قوعامدىق كولىكتەگى كولەڭكەلى قارجى اينالىمىمەن كۇرەسەمىز دەيتىندەر كەرىسىنشە كوندۋكتورى جوق اۆتوبۋسپەن تەگىن قىدىراتىن «قوياندارمەن» الىسىپ كەتۋى مۇمكىن. ولاي دەيتىنىمىز «وڭايدىڭ» اۆتوبۋستارعا ورناتىلىپ جاتقان كارتا وقيتىن قۇرىلعىلارى نە بيلەت، نە چەك باسىپ شىعاراتىن مۇمكىندىكتەرگە يە ەمەس. ال، ءار ايالدامادان ءبىر كورىنەتىن جەلىلىك باقىلاۋشىلاردىڭ جولاۋشىلاردىڭ قولىنداعى كارتانىڭ پايدالىلعان، پايدالانىلماعانىن تەكسەرىپ شىعۋى ءبىزدىڭ بۇگىنگى جاعدايىمىزدا تاعى دا مۇمكىن ەمەس.

تورتىنشىدەن، ارينە، جاڭا جۇيەنىڭ جولاۋشىلار ءۇشىن دە، جۇيەنى جارنامالاۋعا قىزۋ كىرىسىپ كەتكەن جەرگىلىكتى بيلىك ءۇشىن دە قارجىلىق تۇرعىدان تيىمسىزدىگى الدىمىزدان شىعادى. تيىندى تەڭگەگە جالعاپ جۇرگەن جۇرتقا ءتورت ءجۇز تەڭگە دە از اقشا ەمەس. ءبىر ۇيدەن بىرنەشە ادام وسىنداي كارتا الاتىن بولسا، وتباسىلىق بيۋدجەتكە از شىعىن كەلمەس. ودان كەيىن، كورىپ جۇرگەنىمىزدەي وسى جۇيەنى ناسيحاتتاۋ جۇمىستارى قىزۋ جۇرۋدە. ايالدامالار مەن قوعامدىق كولىك ىشىندە ارنايى پروموۋتەرلەر ءۇنپاراقتار تاراتىپ، جاڭا جۇيەنىڭ قىر-سىرىن جولاۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ ءجۇر. كوشە بويىنداعى الىپ بيلبوردتتارعا تانىمال ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ اتىنان «وڭاي» كارتاسىن پايدالانۋعا شاقىرعان ۇگىت ماتەريالدارى ورنالاستىرىلۋدا. ونىڭ بارلىعى تەگىن جۇزەگە اسىپ جاتقانى تۋرالى بالاباقشاداعى ءسابيدى دە يلاندىرا المايسىز.

كەز-كەلگەن جاڭا جۇيە قوعام سۇرانىسىنان تۋىنداپ، كوپتىڭ تىلەگىن قاناعاتتاندىرا السا عانا ومىرشەڭ بولاتىنى امبەگە ايان. ءتيىمدى-تيىمسىز تۇستارى جان-جاقتى ساراپتالماعان، كوپتىڭ تالقىسىنان وتپەگەن «وڭاي» تولەم كارتالارىن از ۋاقىت ىشىندە اپىل-عۇپىل قولدانىسقا ەنگىزۋ يدەيا اۆتورلارىنا شىن مانىندە وڭايعا تۇسپەيدى دەيتىنىمىز دە سودان.

دارحان مۇقان