ءقازىر ايتىلىپ جۇرگەن شالا قازاق تىلى-وزبەك ءتىلى مەن قازاق ءتىلىنىڭ اراسىنان پايدا بولعان ءتىل ارالىق بۇزىلعان ءتىل. وزبەكستاندا جانە وزبەكستاننىڭ قۇرامىنداعى قاراقالپاقستاندا تۇراتىن قازاقتاردىڭ انا ءتىلىن ۇمىتىپ، وزبەك تىلىنە قاراي بەيىمدەلىپ وتە باستاعان ءتىل ارالىق وتپەلى كەزەڭىنىڭ ءتىلى. سوزدەرىنىڭ قۇرامى بۇزىلعان سوزدەردەن تۇرادى. ولار نەگىزىنەن التى توپقا بولىنەدى. («قازاق ءتىلىنىڭ ءقادىرىن كەتىرمەيىك!» اتتى ماقالالار جيناعىن قاراڭىز). قازاقشا سوزدەردى بۇزىپ ايتۋلارىنىڭ ءبىر سەبەبى، تىلدەرىنەن قازاق ءتىلىنىڭ دىبىس ۇندەستىگى جويىلىپ، ونىڭ ورىنىنا وزبەك ءتىلىنىڭ دىبىس ۇندەستىگى قالىپتاسقان. وسىعان بايلانىستى كەيبىر قازاقشا دىبىستار تىلدەرىنەن وشكەن. مىسالى: ڭ-دىبىسى. (كەلەسىن، جۇرەسىن، قۇلايسىن. دۇرىسى: كەلەسىڭ، جۇرەسىڭ، قۇلايسىڭ) وزبەكشە سوزدەردى بۇزىپ ايتۋلارىنىڭ سەبەبى، وزبەك تىلىنە ءالى تولىق كوشىپ ۇلگەرمەگەن. قازاق تىلىندەگى ەتىستىك سوزدەردىڭ ورىنىنا اتىر، اتقان دەپ وزبەكشە سوزدەردى بۇرمالاپ قولدانادى. مىسالى: كەلادۋر (وزب-ە) – كەلاتىر (شالا قاز-ا). بوراوتگان (وزبەكشە)-باراتقان (شالا قازاقشا). قازاق تىلىندەگى كۇردەلى ەتىستىك سوزدەر، بۇلاردىڭ تىلدەرىندە وزبەك تىلىندەگىدەي دارا ەتىستىكتەر تۇرىندە ايتىلا بەرەدى. مىسالى: باراپتىق، كەلاپتىق. دۇرىسى: بارا جاتىرمىز، كەلە جاتىرمىز. قابدەش ءجۇمادىل اعامىز ءوزىنىڭ دارابوز اتتى كىتابىندا، وزبەك جەرىندە تۇراتىن قازاقتاردىڭ تىلدەرىنىڭ بۇزىلىپ كەتكەنىن قابانباي باتىردىڭ اۋزىنان ايتقىزعانىنا قاراعاندا، بۇل شالا ءتىل، وزبەكتەنىپ كەتكەن قازاقتاردىڭ الدىڭعى تولقىندارىنان قالىپ، سودان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان ءتىل. («ءسوز ساپتاۋلارىنان دا وزبەك ءتىلىنىڭ مانەرى بايقالادى، ءبىراق باسقا جۇرتقا ءالى تولىق اينالىپ ۇلگەرمەگەن. نە ارى ەمەس، نە بەرى ەمەس،شورە-شورە جۇرت دەگەنىمىز وسى بولدى-اۋ شاماسى». قابدەش ءجۇمادىل. دارابوز كىتابىنىڭ 1ء-شى ءبولىمى.312-بەت).

كەڭەس وكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن وزبەكستاندىق قازاقتاردىڭ ءبىراز بولىگى ەلگە قايتىپ ورالعان. سول كەزدە جەرگىلىكتى ءتىل ماماندارى تاراپىنان (شالا قاز-ا: تىلشىلەر) بۇلاردىڭ تىلدەرىنە نازار اۋدارىلماعاندىقتان، شالا تىلدىك سوزدەرگە توقتاۋ سالىنباي، شالا قازاق ءتىلىنىڭ قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىنا تارالىپ، قازاق ءتىلىنىڭ وزىنە ءتان (شالا قاز-ا: وزىندىك) دىبىس ۇندەستىگىنىڭ جويىلۋىنا جول بەرىلگەن. قازاق جەرىندە ءتىل تازالىعىن ساقتاپ قالۋ ماسەلەسى كوتەرىلمەگەن. جەكەلەگەن ادامداردىڭ ايتقان سوزدەرى مەن جازعان ماقالالارى بولماسا، ءتىل تازالىعى عىلىمدىق تۇرعىدا (شالا قازاقشا: عىلىمي) قولعا الىنباعان. كەرىسىنشە (شالا قازاقشا: سايكەسىنشە) ۇلتتىق ءتىل مەكەمەسىنىڭ وزىنەن، كوپ تومدىق شالا تىلدىك سوزدىكتەر، ءار مەزگىلدە كوپ دانامەن شىعارىلىپ، تاراتىلىپ وتىرعان. شالا قازاقتاردىڭ ايتىپ جۇرگەن سوزدەرى (ديالەكتى سوزدەر دەپ) وقۋلىق كىتاپتارعا ەنگىزىلگەن. (جۇمىرتقا ( قازاقشا) – تۇقىم (شالا قازاقشا)، ناننىڭ ۇساعى-ۋالشىق ، قىراتتا-قىناردا، كىشكەنتاي جىرا، جىراحانا،شاڭىراق (ءۇي) – قۇتتىحانا، جاتاتىن بولمە – جاتىن بولمە، ساباقتىڭ ناتيجەسى – ناتيجە ساباق، كوڭىل – كەۋىل ت.ب.) ءتىپتى بالالار دەگەن ءسوزدى «بالدار» دەپ ايتاتىن شالا ءتىلدى ادامداردىڭ وقۋ ورىندارىندا ۇستازدىق ەتىپ، بالالارعا ءتىل ۇيرەتكەننىڭ ورىنىنا، ولاردىڭ تىلدەرىن وزدەرى بۇزىپ جۇرگەنىنە تاڭ قالماسقا شاراڭ جوق. وسى ارادا تاعى ءبىر تۇسىندىرە كەتەتىن نارسە، بۇعان دەيىن (كەڭەس وكىمەتى قۇلاعانعا دەيىن) ورىس ءتىلى مەن قازاق ءتىلىنىڭ اراسىندا ءتىل ارالىق شالا ءتىل قالاي قالىپتاسپاعان. وزبەكتەنىپ كەتكەن قازاقتار سەكىلدى ورىستانىپ كەتكەن قازاقتار دا بولدى عوي. 

ەركىن ومار