سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا، كونستيتۋسيالىق قۇرىلىمىنا قارسى ارەكەتتەردى ناسيحاتتاعان، ءتىپتى، باتىل قيمىلدارعا شاقىرعان ۇندەۋ، مالىمدەمەلەر قايتادان قىلاڭ بەرۋدە. كەزىندە 90-جىلداردىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ ءبىراز اۋماعىن رەسەيگە قوسۋ كەرەك دەگەن پىكىرلەر قازىرگى تاڭدا زامانعا ساي ءادىس-امالدارعا كوشىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە كوپتەپ كورىنىس تابۋدا. ونداي پيعىلداعى جاندار قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى بۇگىنگى دوستىق ءھام ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستاردى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىنداعى ينتەگراسيانى وزدەرىنىڭ يدەيالارىنىڭ قولداۋ تابۋى، قازاق ەلىن رەسەيگە قوسۋعا باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىس دەپ تۇسىنەتىن سياقتى.

فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ەرلان ەسەنالييەۆ، امير كاسەنوۆ سياقتى كەي قولدانۋشىلاردىڭ جازبالارىنا قاراپ وتىرساڭىز، ولار بۇگىندە قازاقستانداعى ءاربىر وقيعالاردى ءجىتى قاداعالاپ، ولارعا وزدەرىنىڭ ۇستانىمدارى تۇرعىسىنان باعا بەرىپ وتىراتىنىن بايقايسىز. ولاردىڭ وتان تاريحىنا قاتىستى دا ءوز ۇستانىمدارى بار. ماسەلەن، ەرلان ەسەنالييەۆ «قازاقستان بيلىگى 1991 جىلى بۇرىنعى قازاق كسر-ىنىڭ اۋماعىن زاڭسىز، رەيدەرلىك جولمەن باسىپ الدى» دەگەن پىكىردە.

سونداي-اق، ولار قازاق جەرى قاشاننان ورىس ەلىنىڭ اۋماعى، ءحۇ عاسىردا ورىس پاتشالىعىنىڭ قۋاتى باسەڭدەگەندە قازاق رۋلارى جوڭعارلاردىڭ قۇرامىنا ەندى، كەيىن قايتادان رەسەيگە قوسىلعان. قازاقتاردى رەسەي وركەنيەتكە جەتەلەپ كەلدى دەگەن ويدى ەش قىسىلماي جاريالاپ ءجۇر.

تاعى ءبىر نازار اۋداراتىن جايت، وسىنداي پىكىردەگىلەر قازاقستاندا ءتۇرلى قىلمىستىق ىستەر جاساپ، جاۋاپقا تارتىلعان ورىس دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرىن «ورىس الەمى» ءۇشىن كۇرەسۋشىلەر، قازاقستانداعى ورىستارعا قارسى باعىتتالعان ساياساتتىڭ قۇرباندارى دەپ سانايدى. ولاردى قولداپ قوعامدىق پىكىر تۋدىرۋعا تىرىسادى. ءتىپتى، ولاردىڭ وسىنداي جاعدايعا تۇسۋىنە قازاق ۇلتشىلدارىن اشىق ايىپتايدى.

سەپاراتيزم رۋحى ەسەتىن جازبالارىندا ولار رەسەيدىڭ بۇل يدەيالارعا قولداۋ كورسەتەتىنىن، ءتىپتى ءوز مۇددەسىنە قارسى قازاقستاندىق ساياساتقا ارالاسىپ، «رەتتەپ» وتىراتىنىن ايتادى. مىسالى، «ءقازاقاتوموندىرىس» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ قايتىس بولعان باسشىسى نۇرلان قاپپاروۆ رەسەيگە قارسى جۇمىس ىستەگەنى ءۇشىن و دۇنيەلىك بوپ كەتتى دەگەن شەشىم شىعارعان.

وسىلاي قازاقستانداعى احۋالعا كوڭىلى تولماعان ولار رەسەي فەدەراسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆ. پۋتينگە حات جولداپ، مۇنداعى «كەلەڭسىزدىكتەردى» تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرىپ، دەرەۋ ماسەلەگە ارالاسۋدى، قازاقستان بيلىگىن «ورنىنا قويۋدى» سۇرايدى.

رەسەيدى قازاقستانداعى سەپاراتيزمدى قولدايدى دەپ ارقا سۇيەيتىن ولار الدەبىر تۇسىنىكسىز ۇيىمدارعا مۇشە ەكەندىكتەرىن، سول ۇيىمداردىڭ قۇرامىندا «ۇيلەستىرۋ» جۇمىستارىنا ات سالىسىپ جۇرگەندەرىن جاسىرمايدى.

وسىنداي تەرىس پيعىلدى پىكىرلەر، اسىرەسە، ءقازىر سوت پروسەسى ءجۇرىپ جاتقان ەرمەك تايشىبەكوۆ پەن الەكساندر كۋزنەسوۆ ىسىنە قاتىستى جازبالاردا ءورىپ ءجۇر. ءتيىستى ورىندار بۇل ماسەلەمەن زاڭ شەڭبەرىندە اينالىسىپ، ءوز وكىلەتتىكتەرى شەگىندە شەشىم شىعارادى دەپ سەنەمىز. ايتپەسە، سەپاراتيزمدى تەك الەۋمەتتىك جەلىدە ناسيحاتتاپ جۇرگەندەر، ەرتەڭ قولىنا قارۋ الىپ، ناقتى ارەكەتتەرگە كوشپەسىنە كىم كەپىل؟!

دارحان مۇقان

«قامشى» سىلتەيدى