كەشە پالاتا سپيكەرى قابيبوللا جاقىپوۆتىڭ ءتورا­عا­لىعىمەن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى ءوتتى. پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆ باستاعان ۇكىمەت مۇشەلەرى قاتىسقان بۇل جيىندا كۇن تارتىبىنە سەگىز ماسەلە شىعارىلدى.

ءبىرىنشى كەزەكتە وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبىن بەكىتىپ العان دەپۋتاتتار الدىمەن مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى زاڭعا قاتىس­تى پرە­زي­­دەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ­تىڭ قار­سىلىقتى ۇسىنىسىن قارا­دى.

تۇسىندىرە كەتەر بولساق، بيىلعى جىلدىڭ 22 قازانىندا پارلا­مەنت قابىلداعان زاڭ پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جولدانعان-دى. ءوز كەزە­گىندە مەملەكەت باسشىسى بۇل قۇ­جات­تىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ كور­سەتە وتىرىپ، ەسكەرىلۋى ءتيىس جايتتاردى دا العا تارتقان. دەپۋتاتتار ال­دىندا وسىعان قاتىستى ارنايى حابارلاما جاساعان پرەزيدەنت اكىم­شىلىگىنىڭ باسشىسى نۇرلان نىعماتۋلين:

– نەگىزىندە ەلباسى بۇل زاڭ­عا جوعارى باعا بەردى. ءبىراق پرە­زي­دەنت وسى زاڭنىڭ كەيبىر تالاپ­تارى مەملەكەتتىك اپپاراتتى جاڭار­تۋدىڭ مىندەتتەرىنە سايكەس كەل­مەيتىنىن اتاپ ءوتتى. ول – مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتتە بولۋ جانە ونى توقتاتۋ نورماسىنا بايلانىستى. جالپى، پرەزيدەنت مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتكەرلەر مەملەكەتتىك اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرمەن ءبىر­دەي زەينەت جاسىنا جەتكەندە مەملەكەتتىك قىزمەتتى توقتاتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. بۇل جەردەگى ماسەلە وكىلەتتىك مەرزىم كونستيتۋسيادا، زاڭداردا بەكىتىلگەن تۇلعالارعا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ شەشىمى بويىنشا وكىلەتتىگىن بەس جىلعا ۇزارتاتىن پرەزيدەنت تاعايىنداعان مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەرگە قاتىستى. سوندىقتان، ەلباسى اتالعان زاڭدى پارلامەنتكە قايتا تالقىلاۋعا جولداپ وتىر، – دەدى.

ناقتىلاي ايتقاندا، پرەزيدەنت زاڭنىڭ 16-بابى 1-تارماعىن جاڭا رەداكسيادا جازۋدى، 59-باپتى تولىقتىرۋدى ۇسىنعان. ءناتي­جە­سىندە، دەپۋتاتتار ەلباسى ۇسىنى­سىن تولىق قولداپ، زاڭ مەملەكەت باسشىسى ۇسىنعان نورمالار بو­يىنشا قابىلداناتىن بولدى.

بۇدان كەيىن «2015-2017 جىل­دار­­عا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋد­­جەت تۋرالى» زاڭعا وزگەرىستەر ەنگى­زۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى بويىن­شا قورىتىندى ازىرلەۋ ماسەلەسى تال­قى­عا ءتۇستى. بۇل جونىندە قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ ءتورايى­مى، دەپۋتات گۇلجان قارا­قۇسوۆا بايان­داما جاسادى. ونىڭ ايتۋىن­شا، قارجى جانە بيۋدجەت كومي­تەتى اتالعان زاڭ جوباسىن قاراپ، قو­رى­تىندىسى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 18 جەل­توقسانىنا دەيىن دايىن بولادى.

كۇن ءتارتىبى بويىنشا ءۇشىن­ءشى بولىپ «قازاقستان رەسپۋب­ليكاسىنىڭ ۇلتتىق قورىنان 2016-2018 جىلدارعا ارنالعان كەپىل­دەندىرىلگەن ترانسفەرت تۋرالى» زاڭ جوباسى قارالدى. وسى­عان وراي بايانداما جاساعان ۇلت­تىق ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوسايەۆ ءۇش جىلدىق جوسپار­دىڭ پارامەترلەرىن قايتا قاراۋ­دا ۇلتتىق قوردان بەرىلەتىن كەپىل­دەندىرىلگەن ترانسفەرتتىڭ جىل سايىنعى مولشەرى، ورتاشا جىل­دىق ەسەپتىك ايىرباس باعامى ايقىن­دالعانىن جەتكىزدى.

قارالعان ماسەلەگە قاتىستى ءسوز العان قارجى جانە بيۋدجەت كو­ميتەتىنىڭ مۇشەسى قوجاحان جا­باعييەۆ اتالعان زاڭ جوباسىنىڭ زامان تالابىنا ساي تۇزىلگەنىن اتاپ ءوتتى. ناتيجەسىندە، دەپۋتاتتار زاڭ جوباسىن ماقۇلدادى.

دەپۋتاتتار بۇدان كەيىن «2016-2018 جىلدارعا ارنالعان رەس­پۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭ جوباسىن تالقىلاۋعا كىرىستى. بۇل تالقىلاۋ بويىنشا ءسوز العان ۇلت­تىق ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوسايەۆ:

– ءبىز مىناداي بولجامداردى بە­كىتۋدى كوزدەپ وتىرمىز: 2014 جىلعى بازانى 982،1 ملرد. تەڭگە­گە ۇلعايتۋ ەسەبىنەن 2015 جىلعى ءىجو كولەمىنىڭ تۇزەتىلۋىن؛ 1 اقش دوللارىنىڭ ەسەپ ايىرىسۋ باعامىنىڭ 250 تەڭگەدەن 300 تەڭ­گەگە دەيىن وزگەرۋىن، مۇناي باعا­سى 2016-2017 جىلدارى ءبىر بار­رەلىنە 40 اقش دوللارى ءجا­نە 2018-2020 جىلدارى ءبىر بار­رەلىنە 50 اقش دوللارى دەڭگەي­ءىن­دە ساقتالاتىن الەمدىك تاۋار نا­رىق­تارىنداعى ۇدەرىستەردى ەسكەرە وتى­رىپ، ناقتىلاندى. ال مەتال­داردىڭ الەمدىك باعاسىنىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسۋ قارقىنى بەس جىلدىق كەزەڭدە 2،4% دەڭگەيىندە بولجانادى، – دەدى.

سونداي-اق، مينيستر 2016 جىلى نومينالدى ءىجو-نىڭ ءوسۋى 45 530،5 ملرد. تەڭگە كولەمىندە بولجاناتىنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل – تامىزدا ماقۇلدانعان كور­سەت­كىشتەن 1 525،3 ملرد. تەڭگەگە ارتىق. ال بۇدان كەيىنگى ءوسۋ 2020 جىلعا قاراي 63 991،5 ملرد. تەڭ­گەگە دەيىن (2 470،4 ملرد. تەڭگە ارتىق) جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە، دەدى. ءمينيستردىڭ دەرەگىنشە، جان باسىنا شاققانداعى ءىجو كولەمى 2016 جى­لى 8،6 مىڭ اقش دوللارىنا، ال 2020 جىلى 11،5 مىڭ اقش دوللارىنا دەيىن وسپەك.

– 2020 جىلى تاۋ-كەن ونەر­كا­ءسىبىنىڭ 6،8 پايىزعا ءوسۋى ەسەبىنەن 2020 جىلى 4،0%-عا دەيىن، ال كەلەر جىلى 0،4%-عا دەيىن وسەدى دەپ بولجانۋدا. مۇناي ءوندىرۋ كولەمى دە بۇعان دەيىن ماقۇلدانعان دەڭگەيدە ساقتالىپ، 2016 جىلى – 77،0 ملن. توننانى، 2017 جىلى – 79،0 ملن. توننانى، 2018 جىلى – 82،0 ملن. توننانى، 2019 جىلى – 84،0 ملن. توننانى جانە 2020 جىلى 92،0 ملن. توننانى قۇرايتىن بولادى، – دەدى ە.دوسايەۆ. سونداي-اق، ول 2016 – 2020 جىلدارى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم كولەمىنىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسىمى 2،8% دەڭگەيىندە وزگەرىسسىز قا­لا­تى­نىن جەتكىزدى. سونىمەن قاتار، مينيستر جىلدىق ينفلياسيا دەڭگەيى 2016-2017 جىلى – 6-8%، 2018 – جىلى 5-7%، ال 2019 جىلى 4-6% شاماسىندا بولجانىپ وتىرعانىن مالىمدەدى.

وتىرىس بارىسىندا قارجى مي­ءنيسترى باقىت سۇلتانوۆ، ۇلت­تىق بانك ءتوراعاسى دانيار اقى­شيەۆ بايانداما جاساپ، وزدەرى باسقارىپ وتىرعان سالالار بويىن­شا تۇشىمدى مالىمەتتەر بەردى. ۇلتتىق بانكتىڭ جاڭا ءتور­اعاسى ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەي­نەت­اقى قورىنىڭ اكتيۆتەرىن ينۆەستيسيالاۋعا نازار اۋداردى.

– قازىرگى ەكونوميكالىق جاع­داي­لاردى ەسكەرە وتىرىپ، اعىمداعى ينۆەستيسيالاۋ قۇرىلىمىن وزگەرتۋ قاجەتتىگى تۋىنداۋدا. دەگەنمەن، نەگىزگى مىندەتىمىز – حالىقتىڭ جي­ناعان زەينەتاقىلارىن ءقاۋىپ­سىزدىكتە ساقتاۋ. وزگە ماسەلە­لەردىڭ بارلىعى ەكىنشى ساتىدا. سوندىقتان زەينەتاقى قورى قا­راجاتىن پايدالانۋ جونىندەگى بارلىق ۇسىنىستار تەك ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلگەن جاعدايدا قارالۋى ءتيىس، – دەدى ول. وسى ورايدا، د.اقىشيەۆ ۇلتتىق بانك ۇكىمەتپەن بىرلەسە وتىرىپ، زەينەتاقى قورى قاراجاتىن ۇلەس­ءتىرۋدىڭ اشىق تەتىكتەرىن جاساۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.

ال باقىت سۇلتانوۆ دەپۋتات­تاردىڭ ۇسىنىسىن ەسكەرە وتىرىپ، 2016-2018 جىلدارى ءبىلىم مەن عىلىمعا 1 ترلن. 165،4 ملرد. تەڭگە باعىتتاۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن، ونىڭ ىشىندە 399،3 ملرد. تەڭگەسىن 2016 جىلى ءبولۋ قاراستىرىلعانىن ايتتى. سونىمەن قاتار، ول ەكونوميكا سالاسىنداعى تەحنيكالىق-كاسىبي جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنان كەيىنگى ءبىلىمى بار بىلىكتى مامانداردى دايىنداۋعا مينيسترلىك ءۇش جىلدا 456،8 ملرد. تەڭگەنى شىعىنداۋدى جوسپارلاعانىن، 2016 جىلى وسى ماقساتقا 152،3 ملرد. تەڭگە بولىنگەلى وتىرعانىن جەتكىزدى.

دەپۋتاتتار تاراپىنان قوي­ىلعان ساۋالدارعا بايلانىستى ءسوز العان ۇكىمەت باسشىسى ك.ءماسىموۆ ەلباسىنىڭ بەس ينستيتۋتتىق رەفورماسى توڭىرەگىندەگى ۇلكەن زاڭناما توپتامالارىن قابىلداعانى ءۇشىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنا العىسىن ايتا وتىرىپ: «جالپى، نەگىزگى ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ وزەگىنە كەلسەك، بۇل رەتتە، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە 2007-2009 جىلدارداعى داعدارىستان قازىرگى قالىپتاسقان داعدارىستىڭ ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارۋعا ءتيىسپىز» ، – دەدى. ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان وزگەرمەلى ەكونوميكالىق احۋالعا بەيىمدەلۋى كەرەك.

مينيسترلەردىڭ بايانداماسىنان كەيىن دەپۋتاتتار ۇكىمەت مۇشەلەرىنە سۇراق قويىپ، ولاردان ناقتى جاۋاپتار الدى. وسىدان كەيىن، دەپۋتاتتار زاڭ جوباسىن داۋىسقا سالىپ، ونى ماقۇلدادى.

جالپى، بۇل كۇنى وتىرىستا جوعارىداعى ماسەلەلەرمەن قاتار، «ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا تاۋارلاردى اكەلۋ مەن ولاردىڭ اينالىسىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى، «اتوم ەنەرگياسىن پايدالانۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى (ەكىنشى وقىلىم)، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە اتوم ەنەرگياسىن پايدالانۋ ماسە­لەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى (ەكىنشى وقىلىم)، سونداي-اق، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ءامىرحان راحىمجانوۆتىڭ وكى­لەتتىگىن مەرزىمىنەن بۇرىن توقتاتۋ تۋرالى ماسەلەلەر قاراستىرىلدى. ءوز كەزەگىندە اتالعان زاڭ جوبالارى دەپۋتاتتار تاراپىنان ماقۇلداندى. ال ءامىرحان مۇراتبەك ۇلى را­حىم­جانوۆ ءبىلىم جانە عىلىم مينيستر­لىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى قىز­مەتى­نە تاعايىندالعاندىقتان، ونىڭ دەپۋتاتتىق وكىلەتتىلىگى توقتا­تىل­دى.

جالپى وتىرىس بارىسىندا دەپۋتاتتار ۇكىمەت نازارىنا ال­داعى ۋاقىتتا ەسكەرىلۋى ءتيىس ءبىر­قاتار وزەكتى ماسەلەلەردى اتاپ كور­سەتتى. ولاردىڭ باسىم بولىگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا، الەۋمەتتىك سالاعا، قارجى ۇنەمدەۋ ىسىنە قا­تىستى بولدى.

"قامشى"سىلتەيدى

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان