الماتى – شىمكەنت اراسىنداعى اۆتوموبيل جولى بىتۋگە تاياۋ. تەك جولدى تاعى 70 كم. كەلتە قايىراتىن شۋ ايرىعى – وتار جولىنىڭ بىتپەگەن. ازىرگە قاپتاعان كولىك تاسقىنى قورداي ارقىلى وتۋدە. ارينە، جۇيتكىگەن اۆتوكولىككە 70 شاقىرىم ءبىر ساعات قانا ۋاقىت. اڭگىمە قورداي ارقىلى قىرعىزستاندى جاعالاعان وسى ۋاقىت تۋرالى بولماق – بارلىق «تراگيكومەديالىق» وقيعا وسى ۋاقىتتا باستالادى جانە اياقتالادى…
سونىمەن، جۇيتكىپ كەلەسىز! ءبىر كەزدە، ەگەر ءسىز شىمكەنتتەن كەلە جاتساڭىز – مەركەدەن وتە، الماتىدان شىقساڭىز – قوردايعا جەتە قالتا تەلەفونىڭىز «سىزگە SMSحات كەلدى!» دەگەن قۋانىشتى حاباردى جەتكىزەدى! البەتتە، ءسىز «شىعارىپ سالۋشى»، نە، «كۇتىپ الۋشى» جاق بولار دەپ، تەلەفوندى قولعا الاسىز. سويتسەڭىز… SMS اۆتورى «و» دا «بۇ» دا ەمەس، قازاقستاندىق Beeline جەلىسىنىڭ قىرعىزدىق ارىپتەسى – «ەگىزىنىڭ سىڭارى» Megacom بولىپ شىعادى. ول سىزگە ورىس تىلىندە بار مەيىرىم-شۋاعىن توگىپ: «دوبرو پوجالوۆات ۆ كىرگىزستان!» دەيدى. ودان كەيىن «ءسىزدىڭ كونسۋلىڭىزدىڭ تەلەفونى مىناۋ» دەپ ەسكەرتىپ تە قويادى، ءسىرا، ونىسى «قىرعىزدا تاعى ءبىر توڭكەرىس بۇرق ەتسە، بارار جەرىڭىزدى بىلە ءجۇرىڭىز، ساق بولىڭىز!» دەگەن جاناشىرلىعى بولار، كىم بىلگەن…
سونىمەن، ءسىز، ماڭايىڭىزعا كوز تاستايسىز، ءبىراق وندا – قازاقستان! انە، اناۋ، جازۋلار…، تىپتەن، مىناۋ – جولدىڭ شەتىندە قوزىداي تومپيىپ جاتقان «كوگەندەۋلى رادار» دا وزىمىزدىكى، ول – جامبىلدىق مايلار ويلاپ تاپقان نوۋ-حاۋ! باسقاعا بولسا دا، ءدال وسىعان قىرعىزدىڭ ەش تالاسى جوق! تىپتەن، ءسىزدىڭ قىرعىزستانعا كىرەم دەگەن جوسپارىڭىز دا بولماپ ەدى عوي! الايدا، تەلەفونىڭىز «ءسىز قىرعىزستانعا كىرىپ كەتتىڭىز» دەپ، بەتى ءمىز باقپاستان SMS-تەپ جاتقان جوق پا؟.. ءسويتىپ، ءسىز الىستان قۇشاق جايىپ قارسى الۋشى، «اساتپاي جاتىپ قۇلدىق!» دەگەن قىرعىزدى «قانداي قوناقجاي ەل» دەپ ءبىر ريزا بولىپ قالاسىز. ءبىراق، بۇل سىزگە ۇيرەنشىكتى جاعداي – الەمنىڭ تالاي جەرىن ارالاعاندا، ولاردىڭ ءبارى دە ءسىزدى قۇشاق جايا قارسى الادى. ويتكەنى، الەمدە باسىنان اياعىنا دەيىن شەت ەلدىڭ كيىم-كەشەگىن كيەتىن، تۇتىنۋ تاۋارلارىن تۇگەلدەي دەرلىك شەتتەن تاسيتىن، جەڭىل ونەركاسىبى جوق، ءبىراق «قالتاسى قالىڭ» جۇرت قازاق ەكەنىن ءبارى ءبىلىپ العان. قىتايدىڭ ءۇرىمشى مەن قۇلجاسى دا، ارابتىڭ دۋبايى، تۇرىكتىڭ انتالياسى مەن ستامبۋلى، ورىستىڭ ماسكەۋى دە. «قوش كەلدىڭىز، قازاق!» دەپ، ەلپەكتەپ تۇرادى. قىرعىز قايدا بارسىن…
سونىمەن ءسىز SMSء-تى وقىعان ساتتە ەكراندا پايدا بولا كەتكەن «ءسىزدىڭ ۇيالى بايلانىسىڭىزدى Beeline/Beeline GSM ىسكە اسىرادى» دەگەن ەسكەرتۋگە نازار اۋدارمايسىز دا. ويتكەنى ءسىز قازاقستان جەرىندە كەلە جاتسىز! ال، قىرعىز «Megacomى» بولسا ءدال وسى ۋاقىتتا ءسىزدى ءوز قۇشاعىنا الىپ، الدەقاشان «ءوز ەلىڭىزدە وزگە ەلدىڭ ازاماتى» ەتىپ قويعانىن ۇقپايسىز. ارينە، ونى ۇعاسىز، ءبىراق كەيىن، كەش ۇعاسىز…
سونىمەن، جولعا شىعار الدىندا «قانداي جاعداي بولىپ قالار» دەپ، تەلەفونىڭىزعا ءبىرشاما اقشا قۇيىپ العان ەدىڭىز عوي. ءسويتىپ، قوردايعا كەلگەندە جارتى جولدى ءجۇرىپ وتكەنىڭىزدەن حاباردار ەتىپ قويماققا تانىس-تۋىسقا تەلەفون شالاسىز. مىنە سول كەزدە قازاقستاندىق Beeline ۇيرەنشىكتى جاعدايمەن ءسىزدىڭ اكتيۆتەرىڭىزدى الا باستايدى. نەسى بار، ءبارى زاڭدى. الايدا، ءدال وسى مەزەتتە سىزگە ەكى وپەراتور قاتارىنان قىزمەت كورسەتىپ جاتقانىن بىلە بەرمەيسىز. شىنىندا دا، كوپ ادام بىلمەيدى دە! ويتكەنى، بۇل ايماقتى قىرعىزدىڭ «Megacomى» مەنشىكتەپ الىپ، Beeline.كز مەن قوسارلاسا قىزمەت كورسەتۋگە بەلسەنە كىرىسىپ كەتكەن ەدى. ءسويتىپ، قىرعىز جاعى «ءسىز قازاقستان، وزبەكستانمەن مينۋتىنا بار بولعانى 37 تەڭگەمەن سويلەسە الاسىز» دەپ ۋادە ەتكەنىندەي، ءسىزدى اشىقتان-اشىق توناۋعا كىرىسەدى. قازاقستان جاعى دا وزدەرىنىڭ زاڭدى تولەماقىسىنان قۇر قالماۋعا تىرىسادى. ءبىراق، كز جاعى سىزدەن شىققان قوڭىراۋ ءۇشىن عانا اقى السا، قىرعىز جاعى سىزدەن شىققان عانا ەمەس، تۇسكەن قوڭىراۋ ءۇشىن دە سىپىرىپ الا باستايدى. سەبەبى، بىرەۋ شىمكەنتتەن حابارلاسسا، وعان قىرعىز «Megacomىنىڭ» قولى جەتپەيدى. ەندەشە «قۇداي ايداپ كوزگە كورىنىپ تۇرعان» سىزدەن باسقا كىم بار وعان؟ ءبىراق، جولدىڭ اتى جول. ماشينەڭىز جول اپشىسىن قۋىرىپ، ءبىر مەزەتتە ءسىزدى «Megacomنىڭ» «ىستىق قۇشاعىنان» الىپ شىعادى. ءسويتىپ، تەلەفونداعى قوسارلانعان قوس وپەراتور جوق بولىپ، ەندى قايتادان ءوزىڭىزدىڭ ابدەن ۇيرەنشىكتى بولىپ كەتكەن Beelineىڭىزبەن عانا قالاسىز. سول كەزدە تاعى ءبىر SMSء-تى الاسىز. بۇل، ەندى ءوزىمىزدىڭ Beelinنەن. ول ءسىزدىڭ «قايتادان قازاقستان ازاماتى بولعانىڭىزدى» ەسكەرتە وتىرىپ، «ەسەپشوتىڭىزدا 10 تەڭگەدەن از مولشەردە سوما قالعانىن، شىعاتىن قوڭىراۋعا تيىم سالىنعانىن» سىپايى تۇردە جەتكىزەدى… ءسويتىپ، وسىدان ازعانا ۋاقىت بۇرىن ءسىز «بايلانىستىق قاۋىپسىزدىك» جاعدايىندا وزىڭىزگە سەنىمدى ەدىڭىز، ەندى قىرعىزستاننىڭ ەتەگىن ءبىر اينالعان سوڭ «ەشكىمگە حابارلاسا المايتىن» بەيشارا كۇيگە قالاي تۇسكەنىڭىزدى بايقاماي دا قالدىڭىز… شىنىندا دا، ەگەر تۇسەر اۋىلىڭىز ايدالادا بولىپ، كۇتەر ادامىڭىز كۇتپەي قالسا، سودان جاياۋلاتا كەتىپ، جول جونەكەي ءسىزدى قاسقىر جەپ قويسا قايتەر ەدىڭىز؟ سۇراۋىڭىز كىمنەن سوندا؟.. قۇدايىم ونىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن! ءبىراق مىناۋ قانداي كەرەمەت سيقىر دەسەڭىزشى – ەميل كيونىڭ ءوزى تالىپ تۇسەردەي!
بىشكەككە ءجيى بارىپ تۇراتىن جىگىتتەر: «قىرعىزدىڭ شەكاراسىنا ەنگەن زاماتتان باستاپ، قازاقستاننىڭ Beelinءىنىڭ ءۇنى وشەدى. ادەتتە، كوپ ادام تەلەفونىنا جەلى تاڭداعاندا ونى «اۆتوماتتى تاڭداۋ» دەگەنگە باسىپ قويادى دا، باسقا ەلدىڭ جەلىسىنە قارسى قورعانىس امالىن جاساۋدى ۇمىتىپ كەتەدى. ول ءۇشىن «اۆتوماتتى تۇردە» دەگەندى ءوشىرىپ، «قولمەن تاڭداۋ» ارقىلى Beelin.كز-نى قوسىپ، ەكراندا پايدا بولعان باسقا ەلدىڭ جەلىسىن ءوشىرىپ تاستاۋ قاجەت. سوندا قۇيعان قارجىڭىزعا ءقاۋىپ تونبەيدى. ءبىراق ونى كەيدە ءوزىمىز دە ۇمىتىپ كەتەمىز دە، اقىرىندا بايلانىسسىز قالامىز. جانە دە، كوپ ادام ول تۇرماق، تەلەفوندى قالاي كەلتىرۋدى دە بىلمەيدى. ءسويتىپ، قورعانىس شاراسىن جاسامايدى. مىنە، وسىنى پايدالانعان قىرعىز «Megacomى» ءسىزدىڭ تەلەفونىڭىزعا قاراقشىلىقپەن باسىپ كىرەدى دە، اقشاڭىزدى بارىنشا سىپىرىپ الادى. ال، كۇن سايىن شەكارا ايماعىنان قانشا مىڭ ادام وتەدى، قانشاسى قىرعىزستانعا ىس-ساپارمەن، ساۋدامەن كەلەدى، اۆتوبۋستار، جەڭىل كولىكتەر تىنىمسىز اعىلىپ جاتىر، ءىشى ادامعا تولى. ەندەشە، قازاقستاندىق Beelin ەلىمىزدىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىن قورعاۋى قاجەت ەمەس پە؟ مۇندا ءبىر تۇيتكىل بار. سەبەبى، قىرعىز بەن قازاققا قىزمەت ەتۋشى بۇل جەلىلەر ءوزارا بايلانىستى، اتاپ ايتقاندا – ءبىر جەلى عانا. ياعني، مۇندا سىبايلاستىقتىڭ ءىزى كورىنىپ تۇر. بۇل قالاي بولعانى –باسىنۋ ما، الدە، زاڭدى بەلدەن باسۋ ما؟ بۇل – قاراقشىلىق! ساناپ كورىڭىزدەر، ءبىر ادامنان ەكى ءجۇز-ۇش ءجۇز تەڭگەدەن الىپ قالعاننىڭ وزىندە، كۇنىنە ميلليونداعان قارجى تۇسەدى ەكەن. وسىنى زاڭ بويىنشا رەتتەپ، جاۋاپقا تارتساق، بۇلاي بولماس ەدى. قىرعىز جاعى ءوز قورعانىسىن جاساپ العان، ال قازاق جاعى نەگە ولاي ىستەمەيدى؟ ءبىزدىڭ ازاماتتار نەگە قورعانسىز؟» دەيدى.
جانى بار ءسوز. مىسالى، ەكى ەلدىڭ شەكاراسىنان وتەردە ءاربىر زات ءۇشىن كەدەندىك سالىق تولەيسىز. ال مىنا جاعدايدا ەشبىر كەدەنسىز-اق قىرعىز جەرىندە تۇرىپ قازاقستاندا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ قالتاسىنا قول سالىپ جاتىر. جالپى، قىرعىزستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىندا ۇيالى بايلانىستى 7 وپەراتور قامتاماسىز ەتەدى: ۇشەۋى – GSM ، تاعى ۇشەۋى – سDMA، بىرەۋى – NDMA ستاندارتى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. ال رەسەي، قازاقستان، وزبەكستان تۋريستەرى ءۇشىن قىزمەت كورسەتەتىن وپەراتور «Megacom» دەپ اتالادى. قازاقستانداعى «Beeline قازاقستان» كومپانياسىنىڭ ارىپتەسى. قازاقستانداعى «Beeline قازاقستاننىڭ» كليەنتتەرى سانى 2013 جىلعى III توقساننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 9 ملن. استى. مىنە، وسى 9 ملن ابونەنتتىڭ وننان ءبىرى قاراقشىلىق شابۋىلعا ۇشىرادى دەگەننىڭ وزىندە، ەلىمىزدىڭ ەلەكتروندى بايلانىس كەڭىستىگى قورعالماۋى سەبەپتى توناۋعا ساڭلاۋ تابىلعانىن كورەمىز.
شەكارا تەك جەردەگى سىزىقپەن ولشەنبەسە كەرەك. ونىڭ سۋدا دا، اۋادا دا ءوز «سىزىعى» بار. ەندەشە اۋاداعى بايلانىس تولقىنى ورعالۋى ءتيىس! ءسويتىپ، شەكارادان باسىپ كىرىپ، «اۋادان اقشا جاساپ» جاتقانداردى توقتاتاتىن كەز جەتتى. ونى قازاقستان ۇكىمەتى تەز ارادا قولعا الۋى ءتيىس دەپ ويلايمىز.
باياعىدا قىرعىزدار قازاققا تيەسىلى گازعا «تىنىشتىق» بەرمەي قويعاندا ءبىز نە ىستەدىك؟ شەكارانى اينالدىرىپ گاز قۇبىرىن سالدىق ەمەس پە؟ بۇل دا سول سياقتى ماسەلە – قازاقستانجاعى شەگارانى اينالدىرا قىرعىز «بيلاينىنىڭ» جيىلىگىن باسۋى كەرەك. بولماسا، قازاقستانداعى ونىمەن جيىلىگى سايكەس كەلەتىن «Beelinە» كومپانياسىن «سىبايلاس» دەپ تانىپ، ليسەنزيادان ايىرىپ، بايلانىستى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنەتىن، وتاندىق اقپارات كەڭىستىگىن قورعايتىن پاتريوت كومپانياعا تابىستاۋ قاجەت دەپ. قازاقتىڭ ءار تەڭگەسى قازاقتىڭ وزىنە: تاماعىنا، كيىمىنە، وقۋىنا، كاسىبىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس. شاشىلىپ جاتقان دۇنيە جوق!
الماتى-قورداي-مەركى-الماتى.
ءابدىراشيت باكىر ۇلى
