ءار ەركەكتىڭ سوڭىندا تۇلعا بولارداي تۇياق قالۋى كەرەك. ول مەنىڭ بالام بولار، مۇمكىن توقالدان تۋىلعان بولار، ونى ءبىر قۇداي بىلەدى.ءقازىر ۇلدارىمىز اكەدەن ەمەس، شەشەدەن ءتالىم الادى. ويتكەنى اكەلەردىڭ ءوزى شەشەلەردىڭ بەتىنە قاراپ وتىر.
بىرەر كۇن بۇرىن گاۋحار قابىلبەكوۆا ەسىمدى ايەل فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىنا مىناداي جازبا قالدىرعان بولاتىن:
«كۇيەۋىمە جار ىزدەيمىن… پارلامەنتتە كوكەلەرىمىز بەن اپالارىمىز ەكى ايەل الۋعا رۇقسات بەرۋ تۋرالى زاڭدى ءالى تالقىلاپ كەلەدى. ءبىر مامىلەگە كەلە الماۋدىڭ باستى سەبەبى — كوكەلەرىمىزدىڭ ۇيدەگى جەڭەشەلەرىمىزدەن اسا الماۋىندا بولسا كەرەك. باسقالاي سەبەبىن كورە الماي تۇرمىن. ايەلدەرگە كەلسەك. ەكىنشى ايەل اپەرۋدەن نەگە قورقاتىندارىن ءاستى تۇسىنبەيمىن (ءوزىمدى وندايلاردىڭ قاتارىنا قوسپايمىن). نازىك جاندىلارىمىزدىڭ وزىمشىلدىگى تۇتاستاي ۇلتتىڭ جويىلۋىنا اكەپ سوقپاسىن ءبىر كۇنى. ولاي ويلاۋعا دا نەگىز بار. بۇگىندە قازاق دالاسىن بەدەۋلىك جايلادى. ونى مەديسينا سالاسىنىڭ ماماندارى دا راستاپ بەرە الادى. ال، بالا تۋعىزۋعا قابىلەتتى ەر ازاماتتارىمىز ايەلىنە 10 بالا تاپتىرا الماي ءجۇر. سەبەپ، زايىبىنىڭ «دەنساۋلىعى كوتەرمەيدى». دەنساۋلىعى جاراماسا، ءبىر كۇيەۋگە زار بولعان، وڭ بوساعادا وتىرعان قىزدارىمىز قانشاما، سولاردىڭ ءبىرىن اپەر. الدە، ەركەك ءومىر بويى ءبىر ايەلگە تابىنىپ ءوتۋى كەرەك پە؟! تابىنۋى قاجەت بولسا، اقىلىمىزبەن تابىندىرايىق، وزىمشىلدىگىمىزبەن ەمەس. السىن ەكىنشى ايەل، شاماسى كەلسە ءۇشىنشىسىن السىن، كوبەيسىن. ءاربىرىنىڭ نەسىبەسى وزىندە. بۇل ايتقاندارىمدى ايەلدەر قولدامايتىنىن بىلەمىن. ەرىكتەرى ءبىلسىن. ءبىراق كەتەم دەگەن ەركەكتى ەشكىم ۇستاپ تۇرا المايتىنىن دا ۇمىتپاڭىزدار. جۇڭگو ەلى ەكىنشى بالاعا رۇقسات بەرىپتى. ولاردىڭ كوبەيگەنىنىڭ كوكەسى ەندى بولادى. ءبىز قايدان كوبەيەمىز؟ ايەلدەر وتىرسا، بولىسپەيمىن دەپ. ەركەكتەر وتىرسا، ايەلىم كونبەيدى دەپ. زاڭنىڭ قابىلدانباي جاتىسى اناۋ /دەپۋتاتتاردىڭ دا ايەلدەرى بار ەمەس پە، ولاردىڭ كەلىسىمىنسىز زاڭ دا قابىلدانبايدى-اۋ/.
كۇيەۋىمە ءبىر ۇل، ءبىر قىز سىيلادىم. قۇداي قانشا بەرسە دە، كوپسىنبەس ەدىم. ايتسە دە، بەرمەگەنىن تارتىپ الا المايسىڭ. ۇيلەن دەدىم. ازىلدەن تىس. ەكىنشى ايەلدى تاڭداۋدى وزىمە سالدى. سونىمەن، كاستينگ جاريالايمىن… قازاقتىڭ سانىن كوبەيتەمىن دەگەن قىزدار بولسا، كانديداتۋراسىن قاراۋعا ءازىرمىز. زاڭنىڭ قابىلدانعانىن كۇتىپ جۇرگەندە، ەلىمىزدى قارا جۇڭگو قاپتاپ كەتەر».
مۇنى وقىپ، جۇرت قىزۋ تالقىعا سالدى. ءبىرى كەلىستى، قۇپتادى، «ورىندى ءۋاج» دەدى، ەندى بىرەۋلەرى گاۋحار قابىلبەكوۆانى سوككەندەي بولدى. «كاستينگ» جاريالاعان اپكەمىزدىڭ جازباسىمەن تانىسقاسىن، كوكەيدە كوپتەگەن ساۋال كولبەڭدەگەنى راس. سىرتتان تون پىشكەنشە، وزىمەن تىلدەسەيىن دەپ شەشتىم. ءسويتىپ، پىكىر الىستىق، سۇحباتتاستىق. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ەكەۋارا سويلەسكەن اڭگىمەمىزدى (جاريالاۋ ءۇشىن وزىنەن رۇقسات سۇرادىم) بۇكپەسىز، بوياماسىز نازارلارىڭىزعا ۇسىنعاندى ءجون كوردىم.
- سالاماتسىز با؟ حالىڭىز قالاي؟
- راحمەت، جاقسى. ءوزىڭىز قالايسىز؟
- شۇكىر. ايىپقا بۇيىرماڭىز، ەگەر سۇراسام. «كۇيەۋىمە جار ىزدەيمىن» دەپ فەيسبۋكتاعى پاراقشاڭىزعا جازبا قالدىرىپسىز، سونى شىنىمەن ءوزىڭىز جازدىڭىز با؟
- يا، جازدىم. ونىڭ نەسىنە تاڭ قالدىڭىز؟
- ءيا، تاڭقالدىم. ءسىز سەكىلدى ويلايتىن ايەلدەر وتە از بولعاسىن تاڭقالدىم. ءبىر جاعىنان، ءسىزدى ىشتەي قۇپتادىم.
- تۇسىنگەنىڭىزگە راحمەت، ءبىراق پىكىرلەردى وقىپ، كەي كوممەنتتەرگە رەنجىپ وتىرعان جاعدايىم بار. مەنىكى جۇرتقا وي سالۋ ەدى.
- فەيسبۋك جامان جەرى دە سول. بۇل پىكىرلەر ءبىزدىڭ قوعامنىڭ بەت-بەينەسى عوي.
- ەكىنشى ايەل الۋعا ماتەريالدىق جاعدايى جەتكىلىكتى ازاماتتار بار، ەندى كەي قىزدارىمىزدىڭ ماتەريالدىق جاعدايى جاقسى، ءبىراق كۇيەۋ جوق دەگەن ماسەلە تاعى بار. وسىنى ءبىر جولعا قويساق، ۇتىلماسىمىز انىق ەدى. بالا-شاعامنىڭ باۋىرلارى كوپ بولسا، وعان نەگە مەن قارسى بولۋىم كەرەك؟
- مەنىڭ تۇسىنگەنىم، قازىرگى كەزدە كەيبىر قىزدار ەكىنشى بولۋعا قارسى ەمەس سياقتى. جازباڭىزدىڭ استىنا پىكىر قالدىرعان كەيبىر قىزداردان بايقاعانىم دا سول.
- قىزدارىمىزعا باسقا امال قالدى ما؟ جىگىتتەردىڭ تاپشىلىعى سەزىلۋدە، سوندىقتان كەيبىرى بۇيىرعانى وسى دەپ، شەتەلدىكتەردىڭ ەتەگىنەن ۇستاپ كەتىپ جاتىر. وزگە ۇلتتىڭ كوبەيۋىنە اتسالىسىپ جاتقان قىزداردى جوق دەي المايتىن شىعارسىز. ەندەشە رۇقسات بەرۋ كەرەك، ەر ازاماتتارىمىز سانالى بولسا، ەكى ايەلدىڭ دە قادىرىنە جەتەر دەپ ويلايمىن ءوز باسىم.
- باياعىدا ءبىر اعامىز: «توسەگىن بىردەڭە قىلارمىز-اۋ، وسەگىن قايتەمىز؟!» دەپتى. وسىنى قايدا قويامىز؟
- «ترەزۆو» ويلاناتىندار بار. ءبىراق جاڭا ءوزىڭ ايتپاقشى، وسەگىن قايتەمىز؟ جۇرت نە دەيدى دەگەن نارسە بار قازاقتا. سول جۇرتتىڭ سوزىنەن قورقىپ، جەتىمنىڭ باسىنان سيپاۋدان قالدىق، جەسىردى دە تەنتىرەتىپ جىبەرەتىن بولدىق. سەن 100 پايىز دۇرىس ءومىر ءسۇرىپ جاتساڭ دا، جۇرت تالقىلايتىن نارسە تاۋىپ الادى. الدە مەنىڭ ويىم قاتە مە؟
- ورىندى. ءبىراق ورتاق ماسەلەگە اركىم «ءوز كوزقاراسىمەن»، «ءوز پىكىرىمەن» قارايدى.
- ماسەلەنىڭ بارلىعى ورتاق بۇگىندە. ءوز قوتىرىمىزدى ءوزىمىز قاسىعاننان گورى، جۇرتتىڭ جاراسىن جۇرتقا جايعاندى جاقسى كورەتىندەر قاتارى ارتتى. «اناۋ ءۇيتىپ جاتىر، مىناۋ ءبۇيتىپ» جاتىر دەگەن سياقتى.
- سىزدىڭشە، ەر ادامداردا ەكىنشى ايەل الۋ تۋرالى وي قاي جاستان كەلەدى؟ سۇراپ وتىرعان سەبەبىم، كۇيەۋىڭىز ءوزى يشارا جاساعان شىعار، الدە باستامانى ءوزىڭىز كوتەردىڭىز بە؟
- ەگەر الامىن دەسە، قارسىلىعىم جوق. ونى كۇيەۋىمنىڭ وزىنە دە ايتتىم. قالعانىن بۇيرىق بىلەدى.
- مەن ءوزىم، قىزىلوردانىڭ قازالى دەگەن جەرىنەن، وزىمىزدەن ءبىر جاس ۇلكەن بولسا دا «اپا» دەيمىز. سىزدەردە«اپشە» دەيتىن شىعار.
- «اپا» دەي بەر، رەنجىمەيمىن.
- گاۋحار اپا، سونىمەن ءسىز جاريالاعان «كاستينگكە» كەلگەن قىزدار بولدى ما؟
- ازىرگە، جوق))).
- ءسىز «كۇيەۋىمە جار ىزدەيمىن» دەپ جازبا قالدىرعاندا كوپ ادامدار «مىناۋ جىندى شىعار» دەگەن ويدا قالعانداي كورىنبەي مە؟
- ماعان دا سولاي، «جىندى شىعارسىڭ» دەپ وسى پوستتى جازعان كۇنى قۇربىلارىم حابارلاستى، «دەنىڭ ساۋ ما» دەپ باۋىرلارىم تەلەفون شالدى. داۋرەن ءىنىم، قوعامعا قوزعاۋ سالۋ مەنىڭ ويىم. مەنى دۇرىس تۇسىنگەن شىعارسىڭ دەپ ويلايمىن
- مەنىڭشە، بۇل جۇرتتىڭ ىشىندە جۇرگەن اڭگىمە، كوبىسى قولدايتىن دا شىعار. ءبىراق جاريا ەتىپ، سىرتقا شىعارا المايدى. ماسەلە وسىندا.
- ءيا، مەن دە سولاي ويلايمىن.
- ەڭ باستىسى، جولداسىڭىز دۇرىس تۇسىنسە بولدى ەمەس پە؟
- ءيا.
- ايەلدەردە ءبىر عانا وي بار: «كۇيەۋىمدى بولىسكىم كەلمەيدى» دەگەن. بۇعان نە ايتار ەدىڭىز؟
- سول عوي ءبىزدى قۇرتاتىن. مەنىڭ قۇربىلارىم ايتادى، «انىق توقال كەلسە، سەنىڭ قاي جەردە وتىراتىنىڭدى كورەر ەدىك» دەپ. شىنداپ كەلسەك، كەي بايبىشەلەر ءوزىنىڭ بايبىشە ەكەنىنەن دە بەيحابار عوي مىنا زاماندا.
- قازاقستاندا 350 مىڭداي كارى قىز بار ەكەن…
- ماسقارا عوي، ءتىپتى. 350 مىڭ قىز 3 بالادان تاپقاندا 1 ملن-داي ۇرپاق دۇنيەگە كەلەر ەدى… وكىنىشتى.
- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، قانشا جاستا ۇيلەنگەن دۇرىس؟
- 20-21 جاستا ۇيلەنگەن دۇرىس دەپ ويلايمىن. قازاق «ون ۇشتە وتاۋ يەسى» دەگەندى بەكەرگە ايتپاعان عوي. مەنىڭ اعام 21 جاسىندا ۇيلەندى، جاۋاپكەرشىلىكتى دە ەرتەرەك سەزىندى-اۋ دەيمىن، ءوز ارباسىن ءوزى سۇيرەپ اكەتتى. ەر ازامات ەرتەرەك ءۇيلى بولسا، ەرتەرەك ەسەيەدى-اۋ نەگىزى. جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، الدى-ارتىن ويلاپ دەگەندەي. ال كەش ۇيلەنەتىندەر سول اتا-انا قامقورلىعىنا سۇيەنىپ، ءومىر بويى بالا بولىپ قالاتىنداي. بۇل، ارينە مەنىڭ جەكە پىكىرىم.
- قازىرگى كەزدە قىزداردىڭ تالابى دا، تالعامى دا جوعارى. جىگىتتىڭ ماتەريالدىق جاعدايىنا قارايدى.
- ماتەريالدىق جاعدايدىڭ تۇراقسىز دۇنيە ەكەنىن تۇسىنگەن ابزال. بۇگىن بار دۇنيە ەرتەڭ جوق. سونىمەن قاتار، ەرلى-زايىپتىلار وتباسىنىڭ ءار قىشىن بىرگە قالاۋى كەرەك دەر ەدىم. سوندا عانا ولار شىنايى جانۇيانىڭ قادىرىنە جەتە الادى، باقىتىن باعالاي الادى. بۇگىن كۇنىن كورە الماي جۇرگەن جىگىتتەردىڭ ەرتەڭ-اق جەتىلىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل، ماسەلەن. ال بۇگىن جەر مەن كوكتى تىرەپ تۇرعان ءداۋدىڭ ەرتەڭ ءبىر-اق ساتتە بارىنان ايىرىلماۋىنا كىم كەپىل؟ ءومىر بولعان سوڭ، ونداي جاعدايلار ۇشىراسادى. اينالاسىنان ارى ۇزاپ، ەشكىمنىڭ ويلانعىسى كەلمەيدى بۇگىندە.
- ءسىز توقال الۋعا قارسى ەمەستىگىڭىزدى ايتقاندا، جولداسىڭىز سىزگە دەگەن سىي-قۇرمەتى ودان سايىن ارتقان بولار؟
- ونىڭ توقالدى ءوزىڭ تاڭدا دەۋىنىڭ ءوزى ماعان دەگەن قۇرمەتى دەپ بىلەمىن. ول اسا قۇلشىنىپ تۇرعان جوق. ءبىراق جاقسى قىز كەزدەسىپ جاتسا، مەن دە ونىڭ تاڭداۋىنا قارسى شىقپايمىن.
- ايتارىڭىزدى ايتىپ الدىڭىز، كەيىن كۇيەۋىڭىزدى قىزعانىپ، وكىنىپ جۇرمەيسىز بە؟
- ولاي بولمايدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ءار ادامنىڭ ءوز ورنى بار ومىردە. ونىڭ ۇستىنە بالالارىمنىڭ باۋىرلارى بولسا، سول ءۇشىن مەن توقالدى دا قۇرمەتتەۋگە دايىنمىن. قازاقتا «ايەلدىڭ جامانى ەر قوريدى» دەگەن قاناتتى ءسوز بار.
- ءيا. ال ءوزىڭىزدىڭ اۋلەتىڭىزدە ەكى ايەل العاندار بار ما؟
- مەنىڭ قايىناتام توقالدىڭ ۇلى بولعان ەكەن، باۋىرلارىنىڭ اراسىندا جارامدىسى دا سول كىسى بولعان، وقىعان، كوزى اشىق.
- ال ءسىزدىڭ تاعى دا ءسابي سۇيۋگە دەنساۋلىعىڭىز جاراماي تۇر ما؟
- جارامايدى دەپ ايتپاس ەدىم. مەنىڭ دەنساۋلىعىمدا، كۇيەۋىمنىڭ دەنساۋلىعىندا دا ايتارلىقتاي كىنارات جوق. ءبىراق قۇدايدىڭ بەرگەنى سول بولىپ تۇر ازىرگە.
- ءيا، ارينە، ول قۇدايدىڭ ەسەبىندەگى دۇنيە عوي.
- ءيا، ءدال سولاي. وتباسىمىزدا اعام ەكەۋمىز عانا وسكەن سوڭ كوپبالالى بولعاندى ارماندايتىنمىن. ءبىراق مەن ارمانداپ جۇرگەندە ۋاقىت زىمىراپ ءوتىپ جاتىر. مەنىڭ بالا-شاعام دا مەن قۇساپ، ارماندا قالىپ كەتەتىن بولدى-اۋ دەپ كەيدە ويلانامىن.
- «كوپكە توپىراق شاشپايمىن»، ءبىراق ايەلى بار ەكەنىن بىلە تۇرا ەر ازاماتتارعا جابىساتىن قىزدار بار. وعان مىسالدار كوپ. حات جازىپ، زۆونداپ مازانى الادى. بۇل قىزداردىڭ ابىرويىن تۇسىرەدى ەمەس پە؟ سودان ويناس دەگەن بالە باستالادى.
- جەتىمدەردىڭ كوبەيۋى وسى ويناستىڭ زاردابى. «قىزىم ۇيدە، قىلىعى تۇزدە» دەمەكشى، بىرەۋدى جازعىرۋدان اۋلاقپىن. ادام ءار ارەكەتى ءۇشىن قۇداي الدىندا جاۋاپتى. ايتسە دە، بىرەۋگە الدانىپ قالىپ، تەرىس جولعا تۇسكەن قىزدار كوپ. ءبىراق ولاردىڭ دا وتباسىنى، پەرزەنت ءسۇيۋدى ارماندايتىنىنا كۇمانىم جوق. قوعام تۇزەلۋ ءۇشىن ادام تۇزەلۋى كەرەك.
- مۇمكىن، ەڭ الدىمەن ەر ادامداردى تۇزەۋ كەرەك شىعار؟ ويتكەنى، ەر ايەل زاتىنىڭ تىرەگى ەمەس پە؟
- وتە دۇرىس ايتاسىڭ. ءناپسىقۇمارلىقتان تۋىندايدى بار پالە. فەيسبۋكتە پوستتا ءبىر ايەل مەنى «كۇيەۋىن جاقسى كورمەيتىن بىرەۋ» دەپ جازىپتى. كۇيەۋدى جاقسى كورۋ بار دا، ونى جەكەمەنشىككە اينالدىرۋ بار. بىرەۋلەرى جازىپتى: «ءبىر ايەلدەن تۋىلعان بالدارىن تاربيەلەپ، قارىق قىلىپ السىن ەركەك» دەپ. مەن مۇنىمەن دە كەلىسپەس ەدىم. قۇنانباي كوپ ايەل الدى، ودان ابايداي بالا تۋىلدى ەمەس پە؟! ءار ەركەكتىڭ سوڭىندا تۇلعا بولارداي تۇياق قالۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. ول مۇمكىن مەنىڭ بالام بولار، مۇمكىن توقالدان تۋىلعان بالا بولار، ونى ءبىر قۇداي بىلەدى. ءبىراق، وزىمشىلدىك قازاقتى قۇردىمعا باتىرادى. سونى ۇعىنۋىمىز كەرەك.
- ءقازىر دەموكراتيا، ايەل مەن ەركەك تەڭەسكەن زامان دەپ جاتىرمىز…
- دەموكراتيا دەيمىز اۋىزدى تولتىرىپ، ەرتەڭ قارا جۇڭگو قاپتاسا، ءبىزدىڭ دەموكراتيامىز كىمگە كەرەك؟! بالا-شاعامىز بىرەۋدىڭ ق ۇلى بولىپ جۇرسە، «مەنىڭ كۇيەۋىم تەك مەنىكى» دەپ وتىرامىز با؟ سول ما بىزگە كەرەگى؟! اتا-بابامىز كەڭ بايتاق دالامىزدى ايەلدەرمەن اقىلداسىپ، ساقتاعان جوق. ايەلدەرمەن اقىلداسىپ، مۇرا ەتكەن جوق. جورىققا اتتاناردا دا زايىبىنان رۇقسات العان ەمەس.
- ونىڭىز راس.
- سونداي ۇرپاقتان تۋىلعان كەشەگى اباي، شاكارىم، ءمىرجاقىپ، ءىلياس، ساكەندەر. سونداي اكەلەردەن ءتالىم العان ءاليحان مەن تۇرارلار. ءقازىر ۇلدارىمىز اكەدەن ەمەس، شەشەدەن ءتالىم الادى. ويتكەنى اكەلەردىڭ ءوزى شەشەلەردىڭ بەتىنە قاراپ وتىر.
- ءيا.
- ءقازىر عانا ءبىر قىز كەلىپ: «ونىڭىز نە، مەن سىزبەن كەلىسپەيمىن» دەپ كەتتى. «ول سەنىڭ تاڭداۋىڭ» دەپ شىعارىپ سالدىم. مەنىڭ ويىمنىڭ بىرەۋگە ۇناۋى شارت ەمەس. مەنىڭ اكەم وتە قاتال كىسى بولاتىن. ۇيدەگى سوڭعى ءسوزدى سول كىسى ايتاتىن. نە ايتسا سول زاڭ ەدى. ءتىپتى تالقىلانبايتىن دا. مەنىڭ ويىمشا اكەنىڭ ورنى قاشاندا انادان جوعارى تۇرۋى ءتيىس. تاربيە سولاي قالىپتاسسا، ەركەكتەردىڭ ءرولى ارتار ەدى. «التىن باستى ايەلدەن باقىر باستى ەركەك ارتىق» دەگەن.
دەموكراتيا ەكەن دەپ باسقا شىققانىمىز جاراماس. وسى كۇنىمىزگە شۇكىرلىك ەتىپ، ەركەكتەردى قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك. قىزدار: «ءپىر تۇتاتىنداي ەركەك بار ما ءوزى بۇگىندە؟»، دەيدى. بار. ءپىر تۇتا بىلسەڭ. ەركەكتەرىمىز دە سونداي سىي-قۇرمەتكە لايىق بولادى. كەمشىلىگىن بەتىنە باسىپ، «قولىڭنان تۇك تە كەلمەيدى» دەپ وتىرساق، ونداي ەركەك باسىن دا كوتەرە المايدى، وكىنىشكە وراي.
- ءقازىر قانشا جاستاسىز؟ جولداسىڭىز شە؟
- مەن بيىل 36-عا شىقتىم، كۇيەۋىم 40-تا.
- ۋاقىت ءبولىپ، پىكىرلەسكەنىڭىزگە راحمەت.
- سىزگە دە راحمەت. جالپى، ءار ادامنىڭ ءوز پىكىرى وزىندە. بىرەۋلەرى مويىندايدى، ءبىراق ايتۋعا جۇرەكسىنەدى، بىرەۋلەرى بوس ءسوز دەيدى. بىزدىكى جۇرتقا وي سالۋ.
- ساۋ بولىڭىز!
اڭگىمەلەسكەن — داۋرەن سەيىتجان ۇلى
دەرەككوز: kazaitys.kz
پىكىر قالدىرۋ