Jalǵasy. Basy myna siltemede.

1991 jyly «Úzilgen besik jyry» spektakline(avtor E.Amansha,  rol oryndaýshylar M.Omar, A.Omar)Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵy berildi.

Osy 1991 jyly elimiz egemendigin alǵan kezeńnen akademıalyq teatr tól tarıhymyzdy, qoǵamdyq qubylystardy jańasha kórkem zerdeleýge belsendi atsalysty. Belgili óner qaıratkeri Tuńǵyshbaı Jamanqulov basshylyq jasaǵan ýaqytta teatrda ártúrli kórkemdik-estetıkalyq baǵytta izdenister júrdi. Qoıýshy-rejısserler –

dástúr men jańashyldyqtyń úılesimin ádemi tabatyn rejıser Á.Rahımovtiń: «Tórt taqta – jaınamaz», «Jetinshi palata», «Qyzdaı jesir – shtat qysqartý» drama-dıalogtary (A.Súleımenov, «Sıtýasıalar» trıptıhi),  «Qıly zaman» (M.Áýezov, sahnalyq nusqa N.Orazalın), «Toıdan qaıtqan qazaqtar», «Ǵashyqsyz ǵasyr» (S.Balǵabaev), «Kek» (A.Súleımenov); 

sol jyldary teatrda jemisti eńbek etken, qazaq sahnasyna jańalyqtar ákelgen  B.Atabaevtyń «Qos muńlyq» (B.Rımova), «Shyńǵys han» (Iran-Ǵaıyp), «Soqyrlar» (M.Meterlınk, aýd.Á.Tájibaev), «Kebenek kıgen arýlar» (A.Tasymbekov, Q.Ysqaq), «Máńgilik bala-beıne» (R.Muqanova), «Shaǵala» (A.Chehov, aýd.A.Toqpanov);

sondaı-aq ómirden erte ketken  úlken talant ıesi Q.Súgirbekovtiń  «Sońǵy sezim» (A.Bekbosynov), «Sholpannyń kúnási» (M.Jumabaev, sahnalyq nusqa Á.Tarazı), «Qubylys» (F.Kafka, sahnalyq nusqa E.Amansha), «Sálámátsiń be, Qońyr muń!» (D.Amantaı), «Qýyrshaq úı» (G.Ibsen), «Mahabbat dastany» (Ǵ.Músirepov);

jáne T.ál-Tarazıdiń «Týrandot hanshaıym» (K.Gossı, aýd. M.Ahmet-tóre), «Tuzdy shól» (M.Ǵaparov), t.b. ártúrli stıldegi qoıylymdary kórermenniń mádenı qunaryn arttyra túskeni anyq.

1994 jyly sahnada jasaǵan kórkem beıneleri úshin akter S.Orazbaev QR  Memlekettik syılyǵyna ıe boldy.

1996 jyly «Sıtýasıalar»  trıptıhi («Tórt taqta-jaınamaz», Jetinshi palata», «Qyzdaı jesir-shtat qysqartý»)úshin jazýshy-dramatýrg A.SúleımenovkeQR Memlekettik syılyǵy berildi,rejıser Á. Rahımov

Jańa kezeń, Táýelsizdiktiń bastaýy bolǵan 86-jyldardan beride  teatr jazýshy-dramatýrgtar A.Súleımenov, B.Muqaıdyńkótergen qoǵamdyq-áleýmettik máseleleri aýqymdy dramalaryna den qoıdy. Sondaı-aq T. Nurmaǵambetov,   D.Isabekov, T.Ábdik, N.Orazalın, S.Balǵabaev, I.Orazbaı, I.Saparbaı, I.Vovnánko, Shahımarden, S.Asylbekovter pesalary  teatr sahnasynda birneshe ret qoıyldy. Keıingi býynnan E.Amansha, R.Muqanova, R.Otarbaev, E.Jýasbek, D.Amantaı, taǵy basqalardyń shyǵarmashylyq tabystary osy úlken teatrmen de tyǵyz baılanysty. Al, teatrdyń dramatýrgtar tobynda qyzmet ete bastaǵan M.Omarova men Á.Baǵdattardyń zamanaýı dramatýrgıadaǵy jarqyn jańa esimder atalar kúni, bizdińshe,  alys emes.

HHİ ǵasyrda teatrrepertýary, shyǵarmashylyq baılanystar aıasy keńeıe tústi.Ujymǵa tájirıbeli sahnager Esmuhan Obaev jetekshilik jasaǵan kezeńde teatr kórermeni molaıdy, ujym júıeli túrde gastróldik saparlarǵa shyqty. Kórkemdik jetekshi klasıkadan M.Áýezovtiń «Aıman-SHolpan» komedıasy men «Abaı» tragedıasyn, N.Gogoldiń  «Parasyn» («Revızor»), sondaı-aq qazirgi dramatýrgıadan «Jaýjúrek» («Balýan Sholaq», D.Isabekov), T.Aralbaımen birigip qoıǵan «Syǵan serenadasy» (I.Saparbaı), «Úmit úzgim kelmeıdi» (N.Kelimbetov),  jas rejıser E.Nursultanmen birge sahnalaǵan «Ury men uly» (T.Ábdikov) syndy qyzǵylyqty qoıylymdardy shyǵardy.

Bul kezeńde  álemdik klasıkadan - «Ymyrttaǵy mahabbat» (N.Gaýptman, aýd.Q.Ysqaq, rej.R.S.Andrıasán), «Gamlet» (Shekspır, aýd. H.Erǵalıev, rej.Iý.Hanıngo-Beknazar), «Romeo men Djýletta» (Shekspır, aýd.Á.Kekilbaev, rej.O.Salımov), «Farhad-SHyryn» (N.Hıkmet, rej.A.Áshimov), «Úılený» (Gogol,aýd.O.Qyıqymov, rej.V.Zaharov), «Arshyn-Mal alan» (Ý.Gadjıbekov, aýd.Q.Muhamedjanov, rej.T.Ál-Tarazı)  tarıhı taqyrypta - «Móldir mahabbat» (S.Muqanov, rej.Á.Rahımov), «Qamar sulý» (S.Toraıǵyrov,  sahnalyq nusqa Shahımarden),   «Tomırıs» (Shahımarden), «Qazaqtar» (Q.Ysqaq, Shahımarden, rej. T.ál-Tarazı); búgingi kún dramatýrgıasynan - «Sulý men sýretshi» (T.Ahmetjan, rej.N.Jaqypbaı), «Qojanásir tiri eken...» (T.Nurmaǵambetov), «Tenderge túsken kelinshek (M.Sárseke, rej.O.Kenebaı), «Kúlemiz be, jylaımyz ba?» (E.Jýasbek, rej.M.Ahmanov), «Kóshkin» (J.Jýjenoǵly, aýd.O.Qyıqymov, rej.A.Kákisheva), «Imperıadaǵy kesh» (S.Asylbekov, rej.A.Kákisheva), «Saǵynysh pen Eles» (S.Balǵabaev, rej.Á.Rahımov), «Shákárim» (avtor jáne rej.Á.Rahımov),taǵy da basqa kóptegen spektákl kórermenniń árqıly tobynyń kóńilinen shyqty. Jalpy M.Áýezov teatrynda táýelsizdik jyldary respýblıkadan jáne alys-jaqyn shetelderden rejıserler shaqyryp otyrý dástúri qalyptasty. Teatrda spektákl qoıǵan  J.Hadjıev, H.Ámir-Temir, N.Jaqypbaı, Iý.Konenkın, Q.Qasymov, N.Jumanıazov, M.Ahmanovtar, sondaı-aq kórnekti túrkmen rejıseri K.Ashır, ózbek rejıseri O.Salımov, orys rejıseri V.Zaharov, dramatýrg-rejısseri N.Ptýshkına jáne lıtvalyq I.Vaıtkýstardyń ártúrli  qoltańbalary akterler úshin jaqsy tájirıbe bolǵany anyq.

Ýaqyt qashanda óz talaptaryn alǵa tartady.  Jumys jandana túsý úshin zamanaýı menedjment qajettiligi týdy. Teatr basshylyǵyna 2013 jyldyń kókteminde kelgen  belgili ónertanýshy, dramatýrg Erkin Jýasbek jumysty osy baǵytta  júrgizdi. Respýblıka Mádenıet mınıstrliginiń pármenimen teatrlardaǵy dırektor men kórkemdik jetekshi qyzmetteriniń bólinýine baılanysty M.Áýezov teatrynyń kórkemdik jetekshiligine Asanáli Áshimov taǵaıyndaldy. Kórnekti akter, rejıser, tájirıbeli sahnager Áshimovtiń teatrdyń shyǵarmashylyq baǵytyn aıqyndaýdaǵy roli az emes. Teatr halyqaralyq jobalar jasaýdy qolǵa aldy. Bul baǵyttaǵy alǵashqy tájirıbeler – reseılik belgili dramatýrg, rejıser N.Ptýshkına dástúrli klasıkalyq sıpatta sahnalaǵan «Otello» (Shekspır, aýd.M.Áýezov, sahnalyq nusqa Á.Bópejanova) men lıtvalyq kórnekti rejıser I.Vaıtkýs  Qorqyt beınesin jańasha zerdeletken «Qorqyttyń kóri» (Iran-Ǵaıyp) qoıylymdary boldy.  Zamanaýı tehnologıalyq jetistikter erkin qoldanylǵan sońǵy spektákl 2015 jyly Qazanda ótken halyqaralyq festıválda halyqaralyq Qazylar alqasy tarapynan joǵary baǵa aldy.  Teatr repertýary basqa da súbeli qoıylymdarmen tolyqty. Atap aıtqanda, ulttyq dramatýrgıadan  -- «Tańsulý» (Ǵ.Esim, rej.A.Kákisheva), «Qas-qaǵym» (J.Erǵalıev, rej.E.Nursultan), «Óıtpese Maǵjan bola ma?!.» (D.Isabekov, rej.A.Kákisheva),  «Aı men Aısha» (Sh.Murtaza, sahnalyq nusqa E.Jýasbek, rej.T.Ál-Tarazı), álemdik klasıkadan - «Apaly-sińlili úsheý» (A.Chehov,aýd.Á.Bópejanova, rej.R.Andrıasán), «Shyny haıýanat» (T.Ýıláms, aýd.A.Súleımenov, rej.A.Qabdeshova), «Don Sezar de Bazan» (F.Dúmanýar men A.D.Ennerı, aýd. jáne rej. Á.Rahımov)dúnıelerdi  sahnalady.

2015 jyldyń sáýirinde qara shańyraq teatr dırektorlyǵyna  óner jolyn 1993 jyly osy sahnadan bastap, kásibıliktiń bıigine kóterilgen, birer jyl Ǵ.Músirepov teatrynda kórkemdik jetekshilik atqarǵan  sahna sheberi Erlan Bilál keldi. «Qazaqstan-2050» Strategıalyq baǵdarlamasyna sáıkes jańa mazmundy Qazaqstandy órkendetý aıasynda teatrdyń strategıalyq baǵyttaǵy jumystaryn  jemisti júzege asyra bastady. Bul rettegi  úlken joba - Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna Tarazdaǵy mereke kúnderi  ashyq  aspan astynda 500 adamnyń  qa­tysýymen kórsetilgen «Qıly jol» (J.Erǵalıev) qoıylymy. Tarıhı-patrıottyq  taqyryptaǵy bul  alańdyq qoıylym elimizdiń sahna óneri tarıhyndaǵy ǵana emes, rýhanı tájirıbesi oraıynan da  asa sátti megajoba deýge ábden bolady.

Sońǵy maýsymdar qoıylymdary - teatrdyń kórkemdik jetekshisi A.Áshimov sahnalaǵan «Qaza men jaza» (I.Vovnánko), rejıser A.Maemırov qoıǵan «Qoshtasqym kelmeıdi!..» (A.Volodın) spektáklderin kórermen jyly qabyldady.  Al, rejıser A.Kákisheva sahnalaǵan  «Almas qylysh» spektakli Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna jáne kórnekti jazýshy İ.Esenberlınniń 100 jyldyǵyna  laıyqty tartý bolyp otyr. Teatr repertýar basqa da maǵynaly, jasampaz shyǵarmalarmen tolyǵa túsedi.

Qazirgi kezeńde teatrdyń shyǵarmashylyq áleýeti joǵary. Kásibı rejıserler tobynda shyǵarmashylyǵymen keńinen tanymal Á.Rahımov, A.Kákisheva jáne talantty jas býynnan E.Nursultan men E. Nurtazın bar.  Aǵa býynnan A.Áshimov, E.Obaev, T.Jamanqulovtar da qoıylymdar shyǵarýda. Joǵarǵy bilikti, shyǵarmashyl mamandardan turatyn Qoıylymdyq-kórkemdik bólimde kezinde talantty sýretshi F.Muqanov, Q.Aqbaevtar eńbek etse, búginde  spektáklderdenE.Tuıaqov, E.Ádisbek, M.Saparovtardyńmazmundy shyǵarmashylyǵy tanylady. Al, ómir boıy osy teatrdyń grımeri  bolyp ótken sheber B.Sherbakovtyń, sondaı-aq dybys bóliminiń jumysyn bıik deńgeıde ustaǵan E.Qýantqanovtyń shákirtteri  búginde dástúrdi jalǵastyryp keledi. Dybys, jaryq rejıserleri, kostúm bólimi, beınebólim, sondaı-aq basqa da kóptegen seh qyzmetkerleri kórkem spektákl úshin aıanbaı eńbek etedi. Al, kórkem spektákldi kórermenge alyp shyǵatyn negizgi tulǵa, árıne, akter.

Qara shańyraq teatrda qalyń kópshilik ózara  jarasym-úılesim tapqan akterlik birneshe býyn ónerin tamashalap keledi.  Búgingi tańda, ıaǵnı 90 maýsymda teatrda belgili óner sheberleri A.Áshimov, S.Orazbaev, N.Myshbaeva, T.Tasybekova, S.Qojaqova, B.Imasheva syndy úlken býyn ókilderimen birge Ǵ.Baıqoshqarova, Q.Tastanbekov, R.Mashýrova, T.Jamanqulov, O.Kenebaı, Sh.Ahmetova,  M.Ótekeshova, Sh.Meńdıarova, Ǵ.Ábdinábıeva, B.Janǵalıeva, R.Hadjıeva, T.Aralbaev, S.Merekeuly, M.Nurásil, B.Qoja, G.Jaqyp, A.Bektemir,  A.Seıtmetov, D.Temirsultanova, B.Qaptaǵaı, B.Ábdilmanov, B.Turys,  Ǵ.Quljanov, J.Mahanov, O.Qyıqymov, J.Ámirov, M.Omarbekova, Ú.Seıtimbet sekildi talantty top tabysty eńbek etýde. Al, búginde kásibıligi joǵary orta býyn - E.Bilál, D.Aqmolda, A.Boranbaı, J.Tolǵanbaı, D.Júsip, Sh.Asqarova, Sh.Janysbekova, G.Tutova, K.Shaıahmetova, N. Beksultanova, A.Surapbaı, N.Qarabalına, B.Aıtjanov, Z.Kópjasarova, B.Qajnábıeva, A.Satybaldıeva, A.Bókenbaı; bulardan keıingi býyn N.Jekenova, E.Daıyrov, L.Qaldybekova, G.Shyńǵysova, R.Senkebaev, D.Musaev, T.Saǵyntaev, A.Shaıahmetov, J.Baısalbekov, B.Jaqypbekova, A.Ómirova, N.Ábilov, S.Qulymbetova, E.Turys, E.Bektasov, S.Baqaeva, Z.Karmenova, A.Baqytjanova, Ǵ.Ospanov, M.Muhtaruly,  taǵy da basqalar teatr repertýarynyń negizgi júgin oıdaǵydaı kóterip keledi. Al, sońǵy maýsymdarda teatrdyń akterlik quramy talantty jastarmen taǵy da tolyǵyp, olar qazirdiń ózinde jasyna laıyq basty rolderdi sátti oryndaı bastady. Qara shańyraq teatr akterleri iri kınojobalardyń, kóptegen teleserıaldardyń, konserttik jobalardyń sánin kirgizip, mánin tereńdetip júrgeni de talassyz.

Búgingi tańda teatrda - 1    - KSRO halyq artısi,10  - Qazaqstannyń halyq artısi,11  - Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi,1    - QazKSR eńbek sińirgen óner qaıratkeri,23  - Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri;1    - KSRO Memlekettik syılyq ıegeri,3    - QR Memlekettik syılyq ıegeri,3    - «Daryn» Memlekettik syılyǵynyń laýreaty,  3 - Qazaqstan Jastar Odaǵy syılyǵy laýreaty,15   - «Serper»  Jastar Odaǵy syılyǵynyń laýreaty,1    - Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń laýreaty,2    - Jalpyulttyq táýelsiz «Tarlan» syılyǵynyń laýreaty;3    - «Otan» ordeni ıegeri,1    - «Barys» ordeni ıegeri,7   - «Parasat» ordeni ıegeri,16   - «Qurmet»,1    - «Dostyq»  ordeniniń ıegerleri,  sondaı-aq6   - profesor,9   - dosent  qyzmet etedi.

Qazirgi repertýarynda ulttyq, sheteldik klasıkadan jáne búgingi dramatýrgıadan elýden asa qoıylym bar. Jalpy repertýardyń 70 paıyzy qazirgi zaman taqyrybyndaǵy pesalar.Aı saıyn stasıonarda (Úlken jáne Kishi zal) 30 shaqty spektákl oınalady. Munyń syrtynda ujym oblys, aýdandarǵa taqyryptyq shaǵyn gastrólderge shyǵady.

Eń alǵashqy respýblıkadan tys gastroline 1928 jyly shyqqan teatr Tashkent qalasynda jıyrma kúndeı óner kórsetken. Al, 1937 jyly akademıalyq ataǵyn alǵaly beri shyqqan gastróldik saparlarynda esep joq. Teatr akterleri Uly Otan soǵysyna óner adamdarynyń arnaıy brıgadalar quramynda da óner kórsetti. Keńestik kezeńde respýblıka oblystary men aýdandarynyń barlyǵyn derlik aralap óner kórsetken, sondaı-aq sol kezdegi KSRO respýblıkalarynyń  kóbinde, sondaı-aq shetelderde saparda bolǵan. Birneshe ret Máskeýde tabysty gastról ótkizgen.Qoıylymdaryn respýblıka kórermenderi ǵana emes, alys-jaqyn shetelder kórermenderi de joǵary baǵalaıtyn  Respýblıkalyq festıváldarda san ret jeńimpaz bolǵan M.Áýezov teatryóziniń bıik ónerin nebir halyqaralyq festıváldarda da pash etip keledi.

1996j.– Egıpette ótken Halyqaralyq eksperımentaldy teatrlar festıvalinen «Abylaıhannyń aqyrǵy kúnderi» spektaklimen júldeli oraldy.

1999j. – Túrki elderi teatrlarynyń Ýfada (Bashqurtstan, Reseı) «Týǵanlyq» İİ Halyqaralyq festıvaline;

2000j. – Germanıada ótken «Jibek joly» halyqaralyq festıvaline;

2007j. – Tájikstanda ótken halyqaralyq festıválǵa;

2008j. – Qazaqstan jáne Ortalyq Azıa teatrlarynyń halyqaralyq festıvaline «Sulý men sýretshi» spektaklimen qatysyp, Bas júldeni jeńip aldy;

2009j. –  Koreıada ótken «Uly Jibek joly» halyqaralyq festıvaline;

2010j. - Túrkıanyń Koná qalasynda ótken halyqaralyq festıválge;

2011j. – Túrkıadaǵy halyqaralyq festıválge qatysyp, óneri joǵary baǵa aldy.

2012j  - D.Isabekov dramatýrgıasy boıynsha ótken 1 halyqaralyq festıválǵa «Jaýjúrek» («Balýan Sholaq») spektaklimen qatysyp, arnaıy júldege ıe boldy.

2014j. – Belarýs elinde, Brest qalasynda ótken «Belaıa Veja» halyqaralyq festıvaline «Beıbarys sultan» spektaklin aǵylshyn tilinde oınap,  júldeli oraldy.

2015j. (19.04-02.05) – Túrkıanyń Koná qalasyda ótken Úİİİ «Myń tynys jáne bir daýys» atty Túrki halyqtary teatr festıvalinde «Sultan Beıbarys» spektaklimen tabysty óner kórsetti.

2015j.(31.05.-4.06) – Reseı, Tatarstan astanasy Qazan qalasynda ótken halyqaralyq «Naýryz» túrki halyqtary festıvalinde «Qorqyttyń kóri» spektaklin kórsetip, joǵary baǵa aldy.

2015j. (19-23.10) - Qyrǵyzstannyń «Art-Ordo» halyqaralyq festıvalinde «Qas-qaǵym» qoıylymymen Bas  júldeni ıelendi.

2015j. (26-31.10)  - Atyraý qalasynda ótken  R.Otarbaev atyndaǵy Halyqaralyq teatr festıvalinde «Sultan Beıbarys» spektakli úshin Bas júldeni jeńip aldy.

M.Áýezov teatrynyń táýelsizdik kezeńindegi, ásirese,  osy ǵasyr basynan bergi gastróldik karta geografıasy tym aýqymdy. Ujym Respýblıka Mádenıet mınıstrligi qoldaýymen, sondaı-aq arnaıy shaqyrýlarmen de Reseıdiń Omby  qalasy men oblysynda, Tashkentte jáne respýblıka oblystary men elordamyz Astanada, sondaı-aq Elbasymyzdyń shaǵyn qalalardy mádenı qyzmetpen qamtý baǵdarlamasy aıasynda sońǵy úsh-tórt jyl ishinde elimizdiń 7-8 shaǵyn qalasynda óner kórsetti.  Sondaı saparlarynyń biri - teatr 2013 jyldyń jeltoqsanynda Jańaózen qalasyna baryp, arnaıy spektákl qoıǵanyn, qalyń kópshiliktiń erekshe yqylaspen qarsy alǵanyn atap ótý oryndy.

Teatr 1995 jyldan bastap jyl saıyn jańa qoıylymdarynyń festıvalin  Naýryz merekesi jáne Halyqaralyq teatr kúnine oraı ótkizip keledi. Bıyl 21 ret bolatyn,  respýblıkamyzda osy formattaǵy birden-bir bul  óner merekesi   jańa ıdeıalardy rýhanı aınalymǵa túsirip,  jańa esimderdi ashýymen baǵaly.

24-27 naýryzda ótetin bıylǵyfestıval qazaq óneriniń kózi tiri ańyzy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi Habıba Elebekovanyń 100 jasqa tolýyna arnalady. 27-naýryzda keshke teatrdyń 90 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan saltanat ótedi. Teatr zaldary ádettegideı lyq tolaryna kúmán joq. Óıtkeni, almatylyq kórermender men qala qonaqtary mádenı-rýhanı tynysymyzda, jas urpaqty izgilikke tárbıeleýde atqaratyn roli eleýli mundaı keshterge, benefısterge, premeralarǵa, jalpy spektáklderimizge úlken yqylaspen keledi.

Almatydaı úlken megapolıs, mádenıet pen órkenıet ordasyn qazaq óneriniń qara shańyraǵy – M.Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatrynsyz elestetý, árıne,  múmkin emes.  Teatrdyń Almatynyń mádenı órkendeýine úzdiksiz úles qosyp kele jatqanyna 88 jyldyń júzi bolypty. Teatr ujymy kóptegen Almaty qalasynyń Joǵarǵy oqý oryndarymen, kolej, mekteptermen, biraz kompanıalarymen,Almaty oblysy aýdandarymen tyǵyz baılanysta.Teatr ujymy Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenı saıasatynyń tujyrymdamasyna saı  «Almaty – Qazaqstannyń erkin mádenı aımaǵy» klasteri aıasynda jumystar júrgizip, úles qosýǵa múddeli.Buǵan ekijaqty seriktestik baılanystar kerek.  Aldaǵy ýaqytta Almatymen  áriptestik, seriktestik nyǵaıady dep bilemiz.

           *   *   *

Teatrdaǵy san-salalyq shyǵarmashylyq jumystar búgingi kún tynysy bolsa, kúni erteń ol tarıhqa aınalady. M.Áýezov  teatrynda 1968 jyldan beri  mýzeıi jumys jasap keledi.  Mýzeıde elimiz óneriniń tarıhy úshin asa baǵaly, óte qundy tarıhı eksponattar saqtalǵan. Kásibı maman  N.Asanjanova jetekshilik jasaıtyn mýzeı qyzmetkerleri teatr tarıhyn júıeleý, qujattardy suryptaý, ártúrli festıváldar, keshter, mereıtoılar, ózge da sharalarda arnaıy kórmeler uıymdastyrý, qajet kezderinde respýblıkadaǵy ózge teatr mýzeılerine ádistemelik-shyǵarmashylyq kómek kórsetýmen aınalysady. Mýzeı T.Júrgenov atyndaǵy Ulttyq Óner akademıasy stýdentteri men BAQ, EBAQ ókilderi úshin ǵylymı-aqparattyq,tájirıbelik-tanymdyq baza bolyp otyr. Mýzeı 2014 jyly kúzde, teatrdyń 89 maýsymynyń ashylýynda  óz jumys aıasyn keńeıtip, kórermender úshin arnaıy ashyq zalda qyzmet kórsete bastady.

Teatr janynan «Syrlasý» klýby jáne fan-klýbtyń ashylýy da teatrdyń qalyń kópshilikpen tyǵyz baılanys jasaýynyń jáne memlekettik ıdeologıany qalyń buqara arasyna keńinen nasıhattaýdyń jaqsy joly. Mundaı jumystar jáne teatrdyń tynys-tirshiliginen qoǵamdy jedel habardar etý jas teatrtanýshy, talantty menedjer S.Ábilǵazıeva jetekshilik etetin BAQ jáne qoǵamdyq baılanys bóliminiń enshisinde. Bólim jumysynda respýblıkaǵa belgili jýrnalıs A.Halyqovanyń, redaktor Q.Smaǵulovanyń daúlesi az emes. Sondaı-aq «Kórermen» agenttiginiń tájirıbeli qyzmetkerleri M.Mamıdoldına, S.Sarıevalardyńqaǵıdasy «teatr – kórermenimen kórikti». 

Teatr ujymy, sahna qaıratkerleri  sahnada jáne qoǵamdyq ómirde de táýelsiz elimizdiń murattaryn ardaq tutady. Bul tusta sahna qaıratkerleriniń kitap jazý, kitap shyǵarý salasyndaǵy eńbekteri bir tóbe. Teatr alyptarynyń dástúrin jalǵastyryp kórnekti rejıser  E.Obaevtan bastap kórnekti akterler, A.Áshimov, S.Orazbaev, T.Jamanqulov, teatr shejireshisi H.Elebekova, belgili aktrısa T.Tasybekova, rejıserler Á.Rahımov, O.Kenebaı, synshy Á.Bópejanovalardyń kitaptaryn ónersúıer qaýym, qalyń jurtshylyq qyzyǵa oqıdy. Teatrda dúnıe keshken kórnekti akterlerdiń shyǵarmashylyǵyn jınastyryp, kitap shyǵarý dástúri qalyptasqan -  «Áıgili adamdar» serıasymen «F.Sháripova», «Á.Moldabekov», «E.Jaısańbaev» kitaptary, sondaı-aq R.Áýezbaeva, J.Medetbaev, Á.Boranbaev týraly estelik jınaqtar jáne Sh.Aımanov,  Á.Mámbetov, Y.Noǵaıbaev, Á.Moldabekov, E.Jaısańbaev, A.Áshimov, N.Myshbaevanyń kórkem álbomdary jaryq kórip, kópshilik ıgiligine aınaldy.  Qoǵam úshin ózekti máseleler jáne óner tynys-tirshiligi týraly teatr rejıserleri, akterleri únemi respýblıkalyq jáne sheteldik BAQ pen EBAQ-ta oı-pikirlerin bildirip otyrady. Bul rette teatr tarlandary men  myń jasaǵan shahardyń shamshyraǵy «Almaty aqshamynyń» shyǵarmashylyq baılanysy turaqty. Kórnekti sahnagerler S.Orazbaev, A.Áshimovterdiń gazet betterinde jaryq kórgen qyzǵylyqty materıaldaryn «Almaty aqshamy» jınaq etip shyǵarǵan jaqsy dástúri jalǵasyn tabary anyq.  Al, qazir oqyrman gazettiń ár senbilik nomerinen kórnekti  rejıser E.Obaevtyń estelikterin qyzyǵa oqýda.

Qara shańyraq teatrdyń ujymdyq óneri, jekelegen sahnagerler  óneriteatrtaný ǵylymynda turaqty zerdelenip otyrady. Bul retteujym qara shańyraq teatrdyń tarıhyn alǵash ret ǵylymı júıelep, úlken eńbek jazǵan máskeýlik ǵalym N.Lvov, teatrdyń tarıhy men damý jolyn zertteýde úlken eńbek jasaǵan kórnekti teatrtanýshy ǵalym B.Qundaqbaev, sondaı-aq kórnekti synshylar Q.Qýandyqov, Á.Syǵaı esimderin qurmetpen eske alady.Teatr qoıylymdary jáne jekelegen akterler shyǵarmashylyǵy týraly aǵa býyn A.Qadyrov, K.Nurpeıisov, keıingi býyn teatrtanýshylar S.Qabdıeva, B.Nurpeıis, A.Muqan, A.Erkebaı, J.Sultanova, M.Jaqsylyqova, Z.Islambaeva, M.Táshimovalardyń zertteýleri men maqalalarynyń ónersúıer qaýymǵa bereri az emes. M.Áýezov teatrynyń sahnagerleri týraly jınaqtar shyǵarǵan, qoıylymdary týraly kezinde ónimdi jazǵan aǵa býyn aqyn-jazýshy, ónertanýshylar Q.Ýálıev, A.Nysanalın, M.Qojahmetova, S.Latıeva, sondaı-aq qalamy qazir de qarymdy A.Arsıshevskıı, Q.Sársenbaı esimderin mereıtoı tusynda ataý paryz.Qara shańyraqbasshylyǵy men ujymy úlken dostary – jańa qoıylymdarymyz, ıgi jetistikter, jańalyqtarymyzdy oqyrman-kórermenderine súıinshileı jetkizetin BAQ pen EBAQqa, jýrnalıser qaýymyna, sondaı-aq  «Teatrkz», «Mádenıet»  jýrnaldarynyń ujymdaryna yrzashylyǵyn bildiredi.

Qara shańyraq  - Qazaqtyń Memlekettik M.Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatry,joǵaryda atap ótkenimizdeı, óziniń osy 90 jyldyq tarıhynda úlken belesterden ótip, ulttyq ónerdiń sımvolyna aınaldy. Ulttyq rýhanı ıgilikterimizdiń irgetasy shaıqalmaýyna, ımandylyq-adamgershilik ustyndarynyń saqtalýyna eren úles qosty. Bul -- búginde baqılyq alyptardyń, odan keıingi birneshe býyn ókilderiniń, olardyń dástúrin jalǵastyryp kele jatqan qazirgi óner qaıratkerleriniń qaltqysyz da qajyrly eńbekteriniń nátıjesi. Jáne de ujym Elbasymyzdyń «Máńgilik el» ulttyq ıdeıasy aınalasynda júzege asýy tıis - bıik kórkem óner, jańa turpatty mádenıet jasaý, zamanaýı talaptarǵa saı, jańa zaman adamyn qalyptastyrý;  álemdik mádenı-rýhanı keńistikke erkin enip, ulttyq ónerimizdi tanytý jolynda qyzmet ete beredi.

Álıa Bópejanova,

QR eńbek sińirgen qaıratkeri, Halyqaralyq «Alash» syılyǵy ıegeri

M. Áýezov atyndaǵy atyndaǵy akademıalyq drama teatry ádebıet bóliminiń meńgerýshisi