Ondaǵan jyldar boıy shet elde ómir súrgen jannyń óz ultynan alystaı bastaıtyny anyq. Biraq, ulty úndi Djagmohan Chandranı ózge jurtqa sińip qana qoımaı, týǵan eliniń mádenıeti men turmys saltyn saqtap otyr eken.
Chandranı Japonıada 1972 jyldan beri turady. Ol kezde Úndistandaǵy shaı ımporty jaqsy jolǵa qoıylǵan bolatyn. Úndi shaıynyń tasymaldaýshysy retinde Kúnshyǵys eline bir ret kelgen Chandranı, osynda máńgilik turaqtap qalýdy uıǵarypty. «Adamdary kishipeıil, eńbekqor, qylmys degen atymen joq bul el maǵan óte unaǵandyqtan kelinshegimmen birge osynda turǵym keldi» degen Chandranı óziniń ata dinin de, tilin de berik saqtaǵan.
Nısı Kansaı óńirinde shaı saýdasymen aınalysatyn fırma ashqan úndi azamatynyń aty búkil Kúnshyǵys eline taraıdy. Óıtkeni, Japonıada túrli salada oqý oqyp, jumys istep júrgender Chandranıdiń mańyna toptasady. Ol óziniń jumys ornynan jıyrma páter jabdyqtap, qandastaryn ornalastyrǵan. Biraq bul óte az bolǵandyqtan, Chandranı Japonıanyń turǵyn úı agenttigine úndisterge arnaıy úı salýǵa ótinish jasaıdy. Onyń bul usynysy qazir qaralyp jatqan kórinedi. «Kúnshyǵys elinde turǵyn úı tabý óte qıyn. Jáne bir qınalatynymyz taǵam máselesi. Úndilerdiń deni vegetarıandar bolǵandyqtan, balyq, et, sorpa degenderdi tatyp almaıdy. Sondyqtan japon meıramhanasynda úndiske arnalǵan taǵam bolmaǵandyqtan, asqana ashýǵa májbúr boldym» deıdi ultjandy Chandranı.
Chandranıdiń asqanasy qazir úlken meıramhanaǵa aınalǵan. Atyn óziniń týǵan jeri Kalkýttanyń qurmetine «Kalkýtta meıramhanasy» dep ataǵan. Japonıadaǵy úndi meıramhanasyndaǵy baǵanyń tómendigi jáne taǵamnyń sapasynyń qundylyǵy úndilerdiń ǵana emes jergilikti ulttyń da kóńilinen shyqqan. Sodan bolýy kerek, meıramhanaǵa kelýshilerdiń teń jartysy japondar. Chandranı úndiniń ultyq meıram-toılaryn da jıi-jıi ótkizip turady jáne kelýshilerden kók tıyn da almaıdy eken. Bir qyzyǵy úndiniń ulttyq taǵamdarynyń ishinde nannyń «Nan» dep atalatyn túri bar eken.
«Japon búldirshinderiniń maǵan «Nan, kýdasaı!» ( nan berińizshi) degeni qandaı súıkimdi. Sol kezde men ózimdi nemerelerine táttiler úlestirgen ata sezinip ketemin», — deıdi Chandranı. Qos halyqtyń arasyn keń júrektiligimen jalǵap otyrǵan úndi azamaty japon tilin jetik meńgergen. «Barsha adamdy ultyna, túrine, tiline qaramastan biriktirip turǵan bir uqsastyq bar. Ásirese osynaý qıyn zamanda Shyǵys halyqtarynyń arasyn baılanystyrýǵa azǵantaı úles qossam, sol meniń baqytym», — deıdi, úndi azamaty. Chandranıdiń arqasynda onyń kompanıasy ornalasqan Nısı Kansaıdaǵy qalashyqtyń «Shaǵyn Úndistan» degen ekinshi aty bar. Úndis pen japonnyń basyn qosyp otyrǵan Chandranıdiń isine qalaı súısinbessiń?!
Bizdiń qazekeń óz jerinde otyryp, sheteldik kompanıalardyń yrqyna kónip, ózge memleketke bara qalsa, sonyń tilinde sóılep, taǵamyn tutynyp, turmysyna eliktep ketetini nelikten? Shet elde qyryq jyl turmaq tórt kúnge barsaq, sol eldiń saltyna boı uryp ketetinimiz álsizdik pe, álde qazaqı rýhty bıik ustaı almaýymyzdan ba? Úndi aspaz japon balalaryn «nan» degen nanymen súısindirýde. Al qazaq búldirshinderi úshin hot-dog pen býterbrod «ulttyq nanǵa» aınalyp barady. Ulttyq múdde úshin naqty ári qarapaıym mysal osy ǵoı deımin.
Sharafat Jylqybaeva
japontanýshy
