Tórt degenimiz — tórt perishte:

1.  Jebireıil perishte. Allanyń ámirin paıǵambarlarǵa jetkizýshi. Jaqsylyq habar ákelýshi.

2.  Mekaıyl perishte. Allanyń ómirimen tabıǵat qubylystaryn baqylaýshy. Jel shyǵaryp, jańbyr jaýdyryp, jsr yrysyn tasýshy.

3.  Israfıl perishte. Allanyń ámirimen ahıret kúni, qıamet túni ólgen adamdardy qaıta tiriltýshi, jan salýshy.

4.  Ázireıil perishte. Allanyń ámirimen ajaly jetken, kúni bitken, yrzyǵy taýsylǵan jandardyń janyn alýshy, baqıǵa qaıtarýshy.

 

Alladan túsken tort kitap:

1. Taýrat - Músa paıǵambarǵa túsken.

2. 3abúr - Dáýit paıǵambarǵa túsken.

3. İnjil - Ǵaısa (Isa) paıǵambarǵa túsken.

4. Quran - Muhammed paıǵambarǵa túsken.

 

Adam denesindegi tórt qara:

1. Shashy qara.

2. Qasy qara.

3. Kirpigi qara.

4. Kóziniń qarashyǵy qara.

 

Adam denesindegi tórt aq:

1. Tisi aq.

2. Tyrnaǵy aq.

3. Terisi aq.

4. Kóziniń aǵy.

 

Adam denesindegi tórt qyzyl:

1.Tili qyzyl.

2. Erni qyzyl.

3.Tisiniń túbi qyzyl.

4.Keńsirigi qyzyl.

 

Adam denesindegi tórt jumyr:

1. Basy júmyr.

2. Moıny jumyr.

3. Judyryǵy jumyr.

4. Ókshesi jumyr.

 

Adam denesindegi tórt uzyn:

1.  Arqasy uzyn.

2.  Saýsaǵy uzyn.

3.  Bilegi uzyn.

4.  Aıaǵy uzyn.

 

Adam denesindegi tórt jińishke:

1. Qasy jińishke.

2. Shashy jińishks.

3. Kirpigi jińishke.

4. Túgi jińishke.

 

Adam denesindegi tórt dońgelek:

1.  Mańdaıy dóńgelek.

2.  Kózi dóńgelek.

3.   Beli dóńgelek.

4.  Bóksesi dóńgelek.

 

Adam denesindegi tórt kishkene:

1.  Qulaǵy kishkene.

2. Tyrnaǵy kishkene.

3. Saýsaǵy kishkene.

4. Baqaıy kishkene.

 

Adam denesindegi tórt etti:

1. Jaǵy etti.

2. Myqyny etti.

3.  Bóksesi etti.

4.  Baltyry etti.

 

Adam denesindegi tórt sýly múshe:

1. Kózi sýly.

2. Aýzy sýly.

3. Mıy sýly.

4. Qýyǵy sýly.

 

Adam denesindegi tórt aıyr múshe:

1. Saýsaǵy aıyr.

2. Baqaıy aıyr.

3.  Qoltyǵy aıyr.

4.  Shaty aıyr.

 

Adam denesindegi tórt jalpaq múshe:

1. Alaqany jalpaq.

2.Tabany jalpaq.

3. Keýdesi jalpaq.

4. Jaýyryny jalpaq.

 

Adam denesindegi tórt shuńqyr:

1. Shurqyltaıy shuńqyr.

2.  Jelkesi shuńqyr.

3.  Qoltyǵy shuńqyr.

4.  Kindigi shuńqyr.

 

Adam denesindegi tórt tompaq:

1. Beti tompaq.

2.  Omyraýy tompaq.

3.  Bóksesi tompaq.

4.  Qarny tompaq.

 

Adam denesindegi tórt tesik:

1. Aýzy tesik.

2. Murny tesik.

3. Qulaǵy tesik.

4. Nájis, zár shyǵarý tesigi.

 

Adam denesindegi tórt ótkir:

1. Til otkir

2.   Mıy ótkir.

3.   Tisi ótkir.

4.   Tyrnaǵy otkir.

 

Adam denesindegi tórt ıiletin múshe:

1. Basy ıiledi.

2.  Qoly ıiledi.

3.  Dizesi ıiledi.

4.   Beli ıiledi.

 

Adam denesindegi tórt úshkir:

1. Kirpigi úshkir.

2. Shashy úshkir.

3. Tyrnaǵy úshkir.

4.  Tisi úshkir.

 

Adam denesindegi tórt úlken býyn:

1.  Moıyn býyn.

2.  Bel býyn.

3.   Iyq býyn.

4.    Sany býyn.

 

Adam denesindegi tórt súıeksiz múshe:

1. Tilde súıek joq.

2.   Kózde súıek joq.

3.    Kulaqta súıek joq.

4.   Jynys múshede súıek joq.

 

Adam denesindegi tórt kysý múshesi:

1.  Qolymen qysady.

2. Aıatymen qysady.

3.  Aýzymen tistep qysady.

4.  Iegimen qysady.

 

Adam denesindegi tórt jetý múshesi:

1.   Kózi jetedi.

2.   Sózi jetedi.

3.   Aıaǵy jetedi.

4.   Qoly jetedi.

 

Adam denesindegi tórt qalyn túkti múshe:

1. Basy túkti.

2.  Qoly túkti.

3.  Jynys múshesi túkti.

4.  Qabaǵy túkti.

 

Adam denesindegi tórt qyrly múshe:

1. Murny qyrly.

2. Qoly qyrly.

3.  Jilinshigi qyrly.

4.  Qabaǵy qyrly.

 

Adam denesindegi tórt jumsaq múshe:

1. Beli jumsaq.

2.  Eti jumsaq.

3.  Qarny jumsaq.

4.  Tamaǵy jumsaq.

 

Adam denesindegi tórt haram:

1. Nájisi haram.

2. Zári haram.

3. Qara tyrnaǵy haram.

4.  Mańqa jáne silekeıi haram.

 

Adam denesindegi tórt ortalyq:

1.   Mıy.

2.    Kózi.

3.    Aýzy.

4.  Júregi.

 

Adam denesindegi tórt tıanaq:

1. Tóbesi.

2.  Quıryǵy.

3. Alaqany.

4.  Tabany.

 

Adam denesindegi tórt jarty:

1.   Qasy jarty.

2.   Qabaǵy jarty.

3.   Qulaǵy jarty.

4.  Tyrnaǵy jarty.

 

Adam denesindegi tórt jumylatyn múshe:

1.      Kózi jumylady

2.      Qoly jumylady.

3.      Aýzy jumylady.

4.      Jynys múshesi jumylady.

 

Adam denesindegi tórt jyra:

1.      Ústińgi erni jyra.

2.      Jaýyryn ortasy jyra.

3.      Eki omyraýdyń ortasy jyra.

4.      Quıryqtyń ortasy jyra.

 

Adam denesindegi tórt juqa:

1.     Beti juqa.

2.      Erni juqa.

3.      Tamaǵy juqa.

4.      Qulaǵy juqa.

 

Adam denesindegi tórt kóterý múshesi:

1.     Aıaǵymen óz denesin kóteredi.

2.      Qolymen kerek-jaraǵyn kóteredi.

3.      Moınymen paryz etilgendi kóteredi.

4.      Tósimen kúsh alyp kóteredi.

 

Adam denesindegi tórt búkir múshe:

1.     Beli búkir.

2.      Jaýyryny búkir.

3.      Shyntaǵy búkir.

4.      Tizesi búkir.

 

Adam balasyndaǵy tórt jaryq:

1.      Jaqsy oı oılasa, mıy jaryq.

2.      Jaqsy nárse kórse, kózi jaryq.

3.      Jaqsy tilek aıtsa, sózi jaryq.

4.      Jaqsy jolda júrse, joly jaryq.

 

Adam balasyndaǵy tórt ǵarip:

1.   Aýrý ǵarip.

2.   Kárilik ǵarip.

3.   Jalǵyzdyq ǵarip.

4.  Joqshylyq ǵarip.

 

Adamdy azdyratyn tórt nárse:

1.  Basy qaıǵyrsa, kóńili azady

2.  Ǵaıbat estise, qulaǵy azady.

3.  Qarǵys aıtsa, sózi azady.

4.  Haram kórse, kózi azady.

 

Adam balasyndaǵy tórt asyl:

1.  Basyna qonǵan aqyly asyl.

2.  Ózine uıalagan ar-uıat asyl.

3.  Júrekke qonǵan meıir-shapaǵat asyl.

4. Qarnyna qonǵan qanaǵat asyl.

 

Adam balasyndagy tórt álsizdik:

1. Ólimdi jeńe almaıdy.

2.  Nápsini jeńe almaıdy.

3.  Ashýyn jeńe almaıdy.

4.  Qanaǵat ete almaıdy.

 

Adam balasyna qorlyq ákeletin tórt nárse:

1.  Shaqyrmaǵan jerge barý.

2.  Bireýge jala jabý.

3.  Dushpanyn aıyra bilmeý.

4. Árýaqtan dám etý.

 

Adamdy tórt nárse azdyrady:

1.  Imanynan shaıtan azdyrady.

2.  Namazynan kúpirlik azdyrady.

3.  Biliminen tákapparlyq azdyrady.

4. Meıirinen nápsi azdyrady.

 

Qazaqtyń “Altaýy ala bolsa, aýyzdaǵy ketedi, tórteýi túgel bolsa, tóbedegi keledi” degen támsil sóziniń tabıǵatynda — áke-sheshe, naǵashy áke naǵashy sheshe, qaıyn ata-qaıyn ene syndy alty ata-ananyń aýyz birshiligin aıtady. Tórteýi degenimizge joǵaryda sanamalap aıtqan tórttikter jatady.

 

Dáret alýdyń paryzy tórteý:

1. Betin jýý.

2. Qolyn shyntaǵyna deıin jýý.

3.  Basynyń tórtten birin sýly qolmen sıpaý, masıh tartý.

4. Eki aıaǵyn tobyǵyna deıin jýý, aıaǵy taza bolsa, mási syrtynan masıh tartý

 

Dáret mákrýhtary tórteý:

1.  Oń qolmen sińbirý.

2.  Dáretke qatysty tánderdi úsh márteden artyq ne úsh márteden kem jýý.

3. Betti shalpyldatyp shaıqaý, qoldyń sýyn silqý, sýdy betaldy ysyrap etý.

4. Tándi kún kózine qaratyp jarqyratyp ashý ne ystyq sýmen dáret alý.

 

Taıamýmnyń paryzy torteý:

1. Bıssmıllá dep nıet etý.

2. Taza jerden topyraq alý.

1. Eki qoldy topyraqqa suǵý, masıh tartý.

2. Eki shyntaqqa deıin masıh tartý.

 

Muhammed paıǵambardyń tórt qyzy:

1.     Zeınep.

2.     Rýhıa.

3.     Úmmýgúlsim.

4.     Fatıma.

 

Qadyr túnnin tórt paryzy:

Qadyr túninde tórt rakaǵat namaz oqylydy.

1. rakaǵat: bir Fatıha súresi, úsh Qadyr súresi,

2. rakaǵat: bir Fatıha súresi, úsh Yhlas súresi,

3.  rakaǵat: bir Fatıha súresi, úsh Badyr súresi,

1. rakaǵat: bir Fatıha súresi, úsh Yhlas súresi.

 

Janaza namazdyń tórt paryzy:

1. Ólgen adam musylman bolmasa, ne musylman ekeni belgisiz bolsa, ne musylman ekenine kózi jetpese, janaza namazy oqylmaıdy. Eger ólgen adamnyń musylman ekenine kózi jetse, kýágeri bolsa, onda janazasy shyǵarylady.

2. Ólgen adamnyń máıiti taza bolmasa, sýǵa jýyndyrylmasa, ne kebindelmese janaza namazy oqylmaıdy.

3.  Janaza shyǵaratyn ımam bolmasa, jamaǵat jınalmasa, janaza namazy oqylmaıdy.

4.  Ózin-ózi óltirgenge, ata-anasyn óltirgenge, Otanyn satqan opasyzǵa, araq iship jyndanyp ólgenge janaza namazy oqylmaıdy. Ondaı adamnyń mańyna ımam barmaıdy. Bir mataǵa orap jerleı salady.

 

Janaza namazy tórt tákbirden turady. Túregelip turyp oqylady. Bul namazda sájde etilmeıdi, bel búgilmeıdi. Ol ruhkum bolady.

 

Tórt baǵyt:

1. Shyǵys.

2. Batys jaq.

3. Ońtústik.

4,  Soltústik.

 

Tórt mezgil:

1.Kóktem.

2. Jaz.

3. Kúz.

4. Qys.

 

Tórt toqsan:

1. Kók toqsan.

2. Shilde toqsan.

3. Jel toqsan,

1. Aq toqsan.

 

Tórt juldyz:

1. Topyraq juldyz.

2. Ot juldyz.

3.Jel juldyz.

4.Sý juldyz.

 

Dúnıe tórtten jaralǵan:

1.     Topyraq.

2.     Ot.

3.Jel (aýa).

4.Sý.

 

Tórt halıfa:

1.Ábýbákir.

2.Omar.

3.Ospan.

4.Álı.

 

Tórt túlik:

1. Túıe.

2.  Jylqy.

3. Sıyr.

4,  Qoı-eshki.

 

Tórt tiri paıǵambar:

1. Ǵaısa (Isa).

2,  Qydyr.

3,  İlás.

4. Ydyrys.

 

Tórt úlken múshe:

1. Bas.

2. Dene.

3. Eki qol.

4. Eki aıaq.

 

Tórt mazhab:

1. Ábý Hanafıa mazhaby.

2. Málik mazhaby.

3. Shafı mazhaby.

4. Hanbal mazhaby.

 

Tórt ereje:

1.  Qúran kárim (Alladan túsken kitap)

2.  Sýnnat (Paıǵambarymyzdyń múbárak sózi)

3. Ijmá ı ýmmát (Sharıǵat zańyn úgitteýshiler)

4.  Qıas ı fýkaha (Sanaǵa salyp aqylmen sheshý).

 

Tórt býyn omir:

1.     Balalyq ómir.

2.     Jastyq ómir.

3.     Orta jas ómir.

4.     Qarttyq ómir.

 

Erlerdiń tórt kezeńi:

1.  Sábılik keze

2.  Bozbalalyq kezeń.

3.   Azamattyq kezeń.

4.    Shaldyq kezeń.

 

Áıelderdiń tórt shaǵy:

1. Balǵyn balalyq shaǵy.

2. Búldirshin shaǵy.

3. Kelinshektik shaǵy.

4. Kempirlik shaǵy.

 

Tórt qat sana:

1.   Boljaý (aldaǵy kúndi, ómirdi qıaldaý, boljaý)

2.   Shyndyq (shyndyq búgingi ómir, tirshilik, turmys).

3.  Ańyz (ótken ómir, oqıǵa, tájirıbe, tirshilik).

4.  Rýh (rýhı baıan, jaratylys, jaratqan jáne jaralǵan).

 

Tórt kúnnen qorqý:

1.Bireýdiń bireýge tipti de qaıyry tımeıtin qaıyrsyz kúnnen qorqý.

2.Bireýdiń bireýge eshqandaı shapaǵaty qabyl bolmaıtyn qaıyrsyz kúnnen qorqý.

3.Kúnálilerdiń esh járdemge qoly jetpeıtin kúnási úshin qatal jazalanatyn jaza kúnnen qorqý.

4. Bireýdiń bireýge saılaǵan qastyǵyn óz basyna qaıtadan qaıtaryp alatyn bodaýly kúnnen qorqý.

 

Tórt jaǵdaıda áıeldi talaq etýge bolmaıdy:

1.     Aıaǵy aýyr júkti kezinde.

2.     Omyraýda balasy bar kezinde.

3.     Haıyz qan kórgen aýrý kezinde.

4.     Týysy qaıtys bolǵan qaraly kezinde.

 

Talaq etilgen áıel tórt shartty oryndaýy kerek:

1.  Úsh aı ótken soń basqa kúıeýge shyǵýyna bolady,

2.  Kúıeýi qaıtys bolǵan áıel tórt aı on kún ótken soń basqa kúıeýge nekelenýine bolady.

3.  Omyraýdaǵy balasy omyraýdan shyqqan soń basqa erkekke nekege shyǵýyna bolady. Balany tolyq eki jyl emizý kerek.

4.  Júkti áıel kúıeýinen jesir qalsa, balasyn bosanyp, odan soń ol balany emizip, omyraýdan shyqqan soń basqa kúıeýge nekelenýine bolady.

 

Jesir qalǵan áıeldiń tórt nársesine kepildik etý:

1. Jesir áıeldiń bas amandyǵyna kepildik etý.

2.  Jetim qalǵań balasyna kepildik etý.

3. Úı-múlkine kepildik etý.

4. Olarǵa jan-jaqty qamqorlyq etý, aqysyn jemeý.

 

Bolat Bopaıuly Jota Qajy