Ata murasynyń qaısybiriniń qadirine jete baǵalaý úshin qadir- qasıetin jete bilý paryz. Endeshe qarapaıym ǵana shapannyń syr-symbatyna qanyǵyp kórelik.

«Shapan - qazaqtyń eń kóp taraǵan, asa qasterli, kádeli syrt kıiminiń erteden kele jatqan túri. Ádette, onyń tysy men as­tarynyń ortasyna qoıdyń júnin salyp, syrtyn shuǵa, barqyt, keı jerlerde maqpal sıaqty ádemi ári myqty matamen qaptap, syryp tigetin bolǵan.  Ertede sal-seriler men aýqatty adamdarǵa shapandy jibek pen barhyt sıaqty baǵaly matadan tikken. Tipti tiginshiniń she­berligine qaraı, shapannyń ja­ǵasy men óńirine, jeń ushtaryna áde­mi oıý-órnek salyp, kestelegen. Shapanǵa salynar oıý-órnek te sheberdiń ulttyq ónerdi boıyna qanshalyqty sińirgenine kóp baılanysty. Ony aıtyp otyrǵanym, bertin kele shapanǵa tekemet, basqa da turmystyq zattarǵa salynatyn oıýlardy salý jıi kezdesip, shapannyń qadir-qasıetin túsirý baıqalady.

Ádette shapan tizeden tómen túsip, qol ushyn jaýyp turýy qajet. Ertede shapandy baǵalaǵany sonshalyq, onyń formasyna qarap, shapan ıesiniń áleýmettik jaǵdaıyn ańǵarýǵa bolatyn. Tize bersek, shapannyń túrleri kóp. Mysaly, jergilikti turǵyndar shapandy uly júz, orta júz, kishi júz úlgileri dep te bólip jatady. Sondaı-aq, ony geografıalyq aımaqqa qaraı Jetisý úlgisi, Arqa úlgisi dep te ataıtyn bolǵan. Shapannyń taǵy bir tarıhy ejelgi «Jeti jarǵy» zańynda ulttyq salt-dástúrdi buz­ǵan adamdarǵa kóp jaǵdaıda at ne­mese shapan aıyp tarttyrǵan. Hal­qymyzdyń sóz qoldanysyndaǵy «at-shapan aıyp tartý» degen sóz, mi­ne, osydan qalǵan.

Qazir biz shapandy shetelden kelgen qonaqtarymyzǵa ne qudalarymyzǵa káde-syı retinde paıdalanatyn boldyq. Negizinde shapandy sheberler, belgili dızaınerlerimiz talǵampazdyqpen, baǵaly matalardan, mysaly, shuǵadan, kóstem-shalbar tigetin matadan, barhyttan fasonyn qazirgi zamanǵa saı tikse, kez kelgen er-azamattarymyzdyń sán-saltanatyn keltiretini sózsiz. Tipti ulttyq brendke aınalyp, sheteldikter satyp alyp jatsa, qandaı kórim bolar edi. Shapan tolyqsha kelgen, ıyqty er-azamattardyń ajaryn ashyp turady. Tipti qysqy, kúzgi shapan túrleri bar ekenin umytpaý kerek. Sángerler qashanda erte kezdegi kıimderdi zertteı kele, óz ıdeıalaryn qosyp, jańa sán úlgisin shyǵarady emes pe?! Sondyqtan bizdiń otandyq sángerlerimiz oılanýy qajet.

Ia, qarap otyrsaq, bir ǵana shapannyń astarynda qanshama tarıh, salt-dástúr jatyr. Bardy baǵalaý, qadirleý qajettigi de osynda. Qazaqtyń baǵy zamandardan beri úzilmeı kele jatqan ata salty, dástúri boıynsha shetten kelgen qadirli qonaqtardyń da ıyǵyna shapan jaýyp jatsa ábden jarasady.

Myrzataı Joldasbekov,

ǵalym, memleket qaıratkeri