Qostanaı oblysynda sot Doroshenko Lúbovtiń talaby boıynsha sheshim shyǵardy dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. Sot Doroshenko Lúbovti azaptaǵan eki polıseıge úkim shyǵaryp, Qostanaı oblystyq İİD moraldyq shyǵyn retinde 1,5 mıllıon teńge tóleýdi mindettedi.  Lúbov 3 mıllıon teńge moraldyq shyǵyn talap etken.

Esterińizge sala keteıik, 2016 jyldyń sáýirinde  Qarabalyq aýdandyq ishki ister basqarmasy qyzmetkerleri 20 jastaǵy Doroshenko Lúbovtiń úıine kelip, polısıa bólimshesine barýdy suraǵan. Qyzdyń úıinde 2015 jylǵy balasy qalǵan. Polısıa qyzmetkerleri qyzdy balaǵattap, dóreki túrde urlyq jasaǵanyn moıyndaýdy talap etken. Polısıa leıtenanty Sársembaev qoıylǵan suraqtarǵa jaýap bermese saýsaqtaryn kesip otyratynyn aıtqan.

Lúbov polısıa qyzmetkerleriniń suraqtaryna jaýap berýden bas tartty. Sol kezde Sársembaev Lúbov otyrǵan ústelge jaqyndap kelip, shashynan ustap edenge jatqyzyp, aıaǵymen soqqyǵa jyqqan. Oń qolyn artqa qaraı burap, qulaq tusynan, betinen urǵan. Qyz súti qaıtyp ketetinin aıtyp, polıseılerden ony jaıyna qaldyrýdy ótingen.

Bolǵan oqıǵadan keıin polıseıler zań aldynda jaýap berdi. Sottyń sheshimi boıynsha, N. Sársembaev pen A.Tólegenov aıypty dep tabylyp, 3,5 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy jáne 3 jylǵa memlekettik qyzmette jáne quqyq qorǵaý organdarynda qyzmet isteý quqyǵynan aıyryldy.

Kináni moınyna alý úshin polıseıler túrli quıtyrqy áreketter men azaptaý ádisterine baryp jatqany óte ókinishti. Qostanaı oblystyq İİD-de bolǵan jantúrshigerlik oqıǵa alǵashqy jaǵdaı emestigi de janǵa batady.

Halyq arasynda aýyr qylmys jasaǵandardy tergeý kezinde azaptaýdy eki qoldap qoldaıtyndardyń bar ekenin jasyryn emes. Máselen, jaqynda ǵana Qaraǵandyda 5 jastaǵy qyzdy zorlaǵan pedofılge qatysty tergeý kezinde polısıa qyzmetkeriniń uryp-soǵý áreketi kameraǵa túsirilip, jelige taraǵanda polısıa qyzmetkeriniń áreketin jeli qoldanýshylar arasynda qoldaǵandardyń qarasy kóp boldy. Bul rette atalmysh qylmystyq iste kúdikti bolyp esepteletin 50 jastaǵy er adamnyń beıkúná balanyń ómiri men bolashaǵyna balta shapqany qalyń buqaranyń ashýy men yzasyn keltirgeni anyq. Dese de, zańgerler mundaı áreketterge barmaı, zań aldynda qatal jazalaý kerek ekenin aıtady. Sebebi kúdiktiniń qylmystyq áreketi aıqyn bolǵanymen jáne ol qandaı aýyr qylmys jasasa sonshalyqty zańmen qatal jazalatynyn aıtady.

«Sátpaevtaǵy polısıa qyzmetkeri kishkentaı qyzdy zorlady degen kúdikpen ustalǵan er adamdy qorlap, ony birneshe ret urdy.  Bul-azaptaý. Ol QR Qylmystyq kodekstiń 146 baby boıynsha qýdalanady.

Bálkim sizder adamdardan aqparat alý úshin azaptaıdy dep oılaıtyn shyǵarsyzdar. «Joq».

Qazaqstan BUU Konvensıasyn ratıfıkasıalady. Sondyqtan Qazaqstanda azaptaýdy órkenıetti elderdegideı qabyldaıdy.

Azaptaýdan ada bolý – adam quqyǵynyń óte sırek kezdesetin absolútti túri. Ol eshqandaı shekteýge kelmeıdi.

Polıseılerdiń adamdy azaptaýyna bolatyn jaǵdaılar múlde joq! Olar kim bolsa da zańmen sottaý kerek» dep jazdy zańger Djohar Ótebekov óziniń Facebook paraqshasyna.

Qazaqstandaǵy azaptaý men jazasyn óteýshilerdiń quqyǵy

Qazaqstanda azaptaýǵa zańmen qatań tyıym salynǵan. 1998 jyly Qazaqstan BUU azaptaý men adamnyń jeke basyn qorlaıtyn áreketterge qarsy Konvensıany qoldady. Al 2002 jyly qylmysty tekserý barysynda azaptaǵandardy jaýapkershilikke tartý týraly ereje engizildi.  2005 jyly azamattyq jáne saıası quqyq boıynsha Halyqaralyq pakt qabyldandy. Desek te, tergeý kezinde de, túrmedegi jazasyn óteýshilerdi de azaptaý, qamaýdaǵylardyń ózine qol salýy tyıylar emes.

Sarapshylardyń keltirgen málimetine súıensek, jumyssyz, turaqty turatyn jeri joq, buryn sottalǵan jáne 16-24 jas aralyǵyndaǵy er adamdardyń azaptalý jaǵdaıy óte jıi kezedesedi.

Mamandar, Qazaqstan táýelsizdik alǵan ýaqyttan beri 100% jazasyn óteýshilerdiń quqyǵy qorǵalmaǵanyn aıtady. Oǵan abaqtydaǵylardyń ózine kórsetilgen azaptaý áreketterin aıtýǵa qorqatyndyǵy da QR zańyn buzǵandardyń qylmysyn áshkere bolmaýyna túrtki bolyp otyr.

Máselen, 2015 jyly Pavlodar oblystyq túzeý mekemesine tosynnan tekseris keldi. Jazasyn óteýshilerdiń 30-na jýyǵynyń denesinen soqqynyń izi tabylǵan. Jábirlenýshilerdiń shaǵymy qylmystyq is ashýǵa túrtki boldy. Alaıda jazasyn óteýshiler kóp uzamaı aıtqan sózinen bas tartyp, qylmystyq is toqtatyldy.

«Halyqaralyq túrme reformasy»  uıymynyń esebine sáıkes, Qazaqstan halyqaralyq túrme reıtıńisinde 48-shi oryn alady. Bul Qazaqstan úshin tómen kórsetkish. Sebebi 2016 jyldyń basynda Qazaqstanda atalmysh reıtıńte 55-shi orynda bolǵan.

Azaptaý túrleri...

Halyqaralyq uıymdardyń esebinde azaptaýdy medısınalyq kómekti qajet etetin -  soqqyǵa jyǵý, uryp-soǵý, dene múshesine zaqym keltirý, jynystyq zorlyqpen sıpattalady. Alaıda tájirıbege súıensek, ishki ister organdarynda basqa ádisterdi qoldanady.

Azaptaý QR QK qýdalanatyn bolǵandyqtan, jábirlenýshi azap kórgenin dáleldeı almaýy úshin onyń denesinde eshqandaı iz qalmaıtyndaı ádisterdi paıdalanatyn bolǵan.

Mamandardyń aıtýynsha, eń kóp taralǵan azaptaý ádisi polıetılen paketteri, gazdan qorǵaıtyn aspap qoldaný arqyly júzege asady. Bul adamǵa fızıkalyq turǵyda óte aýyr tıedi. Alaıda denesinde eshqandaı iz qalmaıdy. Sondyqtan polısıa qyzmetkerleri jaýapkershilikten jaltaryp ketýi ábden múmkin.

Azaptaý ... Bul orta ǵasyrda qoldanylǵan jabaıy jaza túri. 21-shi ǵasyrda adamdy azaptaý úlken qylmys, onyń quqyǵyn aıaq asty etý. Zańger Djohar Ótebekov aıtpaqshy, «azaptaýdan ada bolý – adam quqyǵynyń óte sırek kezdesetin absolútti túri. Ol eshqandaı shekteýge kelmeıdi». Zańǵa qaıshy áreket etkender tek zańmen jazalanýy qajet. Qylmystyq kodeks sol úshin jasaldy da. Órkenıetti eldiń qataryna qosylyp, adam quqyǵyn joǵary qoıamyz desek azaptaýǵa árbir adam túbegeıli qarsy bolýy  zańdy qubylys.  

Ásem Álmuhanbet