Ulttyq sana-sezim, ulttyq patrıotızm ár adamdy, ár halyqty ulttyq oılaý qabileti, ulttyq ádet-ǵuryp, ulttyq salt-dástúr qorshaýynda saqtaıtyn negizgi rýhanı baılyq. Eger bir ulttyń bir bólshegi basqa jerde, ıa óz Otanynda bólek ulttyń sana-sezimi negizinde tárbıelense, onda ol qoǵamnyń músheleri basqa ulttyń ádet-ǵurpyn, salt-dástúrin qabyldaıdy, biraz ýaqyttan keıin sol ultqa sińip ketedi. Sondyqtan halyqty ult retinde saqtaıtyn jalǵyz jol bar. Ol jol – jas urpaqty ulttyq sana-sezim negizinde tárbıeleý.
Ulttyq sananyń qalyptasýyna jáne damýyna sezimdik jáne sanalylyq turǵydan qaraýǵa bolady. Sezimdik, ol óz elin, halqyn, ultyn syılaıtyn, súıetin alǵashqy ystyq sezimnen týsa, sanalylyq ultynyń ótkeni men qazirgisin uǵyp, keleshek halyq taǵdyry men ult máselelerine memlekettik ári dúnıejúzilik turǵydan qaraý bolmaq.
Elbasymyz «Meniń halqym, ózge ulttyń túsine kirse, shoshyp oıanatyndaı aýyr-aýyr taǵdyrlardy basynan keshti. Tipti tuqym teberigimen qyrylyp, joıylyp ta ketetin kezderi boldy. Biraq azattyqqa degen arpalys, Táýelsizdikke degen talpynys búgingi tańǵa jetkizdi», degen bolatyn.
Sondyqtan Táýelsizdik biz úshin eń qasterli de qasıetti uǵym bolýy tıis. Azattyǵymyzdyń shırek ǵasyrynda qoǵamnyń barlyq salasynda derlik tereń de kúrdeli ózgerister oryn aldy. Eńsesi bıik eldiktiń, irgesi sógilmes birliktiń altyn uıasyndaı Qazaqstan álem tanyǵan elge aınalyp, halyqaralyq deńgeıde óziniń básekeles bolýǵa qabilettiligin kórsetip keledi. Babalarymyz ǵasyrlar boıy armandaǵan azattyqty alyp, Táýelsiz el bolý baqyty buıyrǵan búgingi urpaq keleshekke osy baǵasyz qundylyqty amanattaýǵa tıis.
Alaıda biz aıtyp otyrǵan amanatqa kesirli dúnıeler zaman aǵymymen qalyptasýda. Qazirgi zamandaǵy jahandaný, ultsyzdyqqa ıtermeleıtin qaýipti ıdeıalar men is-áreketter oryn alýda. Sol bir qaýiptiń eń qaıyrsyzy aıta-aıta jaýyr bolǵan psevdosalafılerdiń ıdeıasy bolyp otyr. Dintanýshy ǵalymdar tarapynan atalmysh ıdeıanyń zıany men zalaly zerttelip, taldansa da mádenıet pen ıdeıada shekara bolmaıtyny sekildi, qoǵamnan alastalmaı otyr. Kesirli ıdeıany taratýshy memleketter onyń zıandylyǵyn qazirgi tańda uǵyp boldy. Sebebi Paıǵambardyń zamanynan bastalǵan harıjıttik ustanymnyń eshqandaı opa bolmaıtyny belgili. Zamanynda Muhammed paıǵambardy dindi durys ustanbaısyń dep qaralaǵan harıjıtterdiń qaı zamanynda da joıylýǵa tıis ıdeıa ekendigi anyq.
Psevdosalafılerdiń qoǵamǵa, belgili bir memleketke, eldiń eldik muratyn joıyp, ultsyzdyqqa alyp keletin qaýipti qyrlaryn taldap kórsek.
Allataǵalanyń quranda «men senderdi ult pen ulystan jarattym» dese, ulttyq sananyń bolýyn qalasa, psevdosalafılerdiń barlyq musylmandy bir ultqa, bir mádenıetke, ıaǵnı ultsyzdyqqa uryndyratyn ıdeıalary qoǵamdy dúrliktirip boldy.
Ár ulttyń ulttyq sanasy, ol eldiń halqynyń dini men óz mádenıetin berik ustaný arqyly qorǵalady. Atap aıtsaq, ol eldiń áni, tili, ulttyq tarıhy bolmaq. Al, ulttyq erekshelikti joqqa shyǵaratyn psevdosalafılerdiń qazirgi tańda ózindik mádenıetke aınalyp úlgirgenin baıqaýǵa bolady. Ulttyq sanaǵa qaýiptiligi de sonda.
Psevdosalafılerdiń qaterli mádenıetiń biri – formalızm. Iaǵnı mazmunnan góri syrtqy formany qýý. Bul degenimiz ár ulttyń ómir súrý saltyn ýnıfıkasıalaý degen sóz. Ózgeshe oılaıtyndarǵa degen sabyrsyzdyq, ózderiniń pikirlerimen kelispeıtinderge qarsy zorlyq-zombylyqty nasıhattaý qoǵamdyq ortada mádenıettiń qaqtyǵysyna alyp keledi.
Saıası jáne áleýmettik qyzmet salalarynda belsendilik tanytyp, ózindik mádenıetiniń usaq jaǵdaılaryn syltaý etip (mysaly, parandja, nıhab, t.b. ózderine tán mádenıetterdi) psıhıkalyq kúres ádis-tásilderin qoldaný, ulttyq sanany qorǵaý jolyndaǵy mekemelerdiń qysymynan keıin, bizge qysym jasalýda degen syndy jeleýlerdi alǵa tartyp, óz mádenıetterin nasıhattaý beleń alýda.
Ulttyq sananyń biri de biregeıi, ol ulttyq tili. Tili shubarlanyp, qoldanystan shyqqan ulttyń dińgegi qulaıtyny ápsanadan belgili. Sol ulttyń tildik ózgeshilikter óz tilimizge enip, tilimizdi baıytsa óz aldyna, alaıda olardyń ózindik til erekshelikterimen ózgeshelenip, úı ishinen úı tigip alatyn áreketteri, olardy ońashalanyp, qazaqı sózderdi aıtýǵa qor sanaıtyny, arab tiline umtylatyndyǵy ulttyq sanaǵa tildik áreketter arqyly shabýyl dep túsingen jón. Máseleniń eń mańyzdylyǵy keıbir ózgeshe tildik erekshelikterdi paıdalanyp, qany bir azamattardyń arasyna syna qaǵyp, arazdyqty qozdyratyny taǵy bar.
Eń mańyzdysy qoǵamdy «musylmandar» jáne «musylman emester» dep ekige bólip qarastyrý psevdosalafılerge tán qubylysqa aınaldy. Musylman jamaǵatynyń ózin jikke bólip, shynaıy musylmandar dep tek psedossalafızmdi ǵana moıyndaý arqyly qarapaıym halyqtyń ulttyq mádenıetin joqqa shyǵarǵan ózindik mádenıetin óz ortasynda nasıhattaý beleń alýda. Másele osy syndy qaýipti ıdeıalarmen adasqan azamattarymyzdyń jalpy sanynyń kóbeıýi bolyp otyr.
Halyqtyń halyq bolyp ómir súrýi, ne jyrymdalyp júrip óz bet-beınesinen aıyrylýy sol ult ókiliniń ózinen keıingi izbasaryna babalar amanatyn qaı sapada jetkizýine baılanysty. Materıaldyq dúnıeniń sońynda qýalaımyz dep, ulttyq sanamyzdan ajyrap qalsaq, babalar amanatyn aıaqasty etkenimizben birdeı. «Adam balasy basyna qonǵan baqty sezbeıdi, ushqanda bir-aq biledi», degen batyr Baýkeńniń asyl sózindeı, árbir halyqtyń shyqqan tegi men tarıhy, moraldyq-quqyqtyq mádenıeti bolatyny anyq. Qazaq halqy tarıh sahnasynda qanshama qıly-qıly zamandardy basynan ótkerip, eshkimge uqsamaıtyn bitim-bolmysy men jaqsy qasıetterin joǵaltpaı, álemdik qaýymdastyqtan óz ornyn alýǵa umtylýda. Órkenıetke umtylǵan qazaq eli búgingi tańda tarıhqa taǵzym jasaı otyryp, óshkenin jandyryp, bolashaǵyn bekemdeýde. Al, bul asyl maqsatqa kesir bolar qaterli ıdeıalarmen árdaıym kúresý ulttyń balasyna mindettelgen paryz bolmaq.
Ulttyq tarıhı sanamyzdy jańǵyrtý- ult bolyp qalýdyń negizgi máni. Ótkenmen sabaqtastyq negizinde qalyptasqan, sana tamyryn ultynyń tarıhı qoınaýyna jibergen azamat ǵana ultynyń shynaıy perzentine aınalary haq.
Jaras Ahanov,
QR DİAQM Din isteri komıteti
Din máseleleri jónindegi ǵylymı-zertteý
jáne taldaý ortalyǵynyń
bólim basshysy
