Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý mınıstri S.Z. Qaıyrbekovanyń nazaryna

Qazaqtyń «Ne qorlyq kórdiń» deıtin zekime sózi bar. Óz elińde turyp, ózge tildi bilmegeniń úshin ómirińe qaýip tóný – eń úlken qorlyq. Sol qorlyqty kórip otyr bul qazaq.

Jaqynda bir tanysym mynadaı oqıǵa aıtyp edi. Qytaıdan kóship kelgen oralman dosy qatty syrqattanyp aýyryp, jedel járdem shaqyrtady. Jedel járdem kelgennen keıin naýqastyń jaǵdaıyn aıtaıyn dese, kelgen qyzmetkerler orystildi eken. Naýqastyń qansha ýaqyttan beri aýyryp jatqandyǵyn, qyzýy qansha ret kóterilgendigin álgi aq halattyǵa aıtyp jetkizý múmkin bolmapty. Qazaqsha aıtsa: «Govorıte po rýsskıı! Ia ne ponımaıý!» – dep dúrs etkizgen eken. «Jeti qarańǵy tún. Kórshi uıǵyrdy oıatyp, mynaǵan oryssha túsindirip bershi degennen góri osylaı jatyp óle salǵan jaqsy» – depti álgi beıbaq.

Túk túsinbegen dáriger hal ústindegi adamdy aqyry aýrýhanaǵa alyp ketken kórinedi. Basqasy basqa. Dál osy jedel járdem qyzmetkerleri memlekettik tildi bilmeıdi degen ne sumdyq?! Bul ana tilinde sóıleıtin Alash balasyn syılamaý ǵoı! Sonda ol qyzmetkerler qandaı krıterııler boıynsha jumysqa qabyldanady? Eger járdemge zárý adam ólip ketse, ne bolar edi? Ólim tarıhyna «aýrý sımptomdaryn túsindire almaı qaıtys boldy» dep jazar ma edi? Kim bilsin...

Qazaqstan Respýblıkasynyń Statısıkalyq agenttiginiń usynǵan aqparattaryna súıener bolsaq, Qazaqstanda barlyq mamandyqtaǵy dárigerler sany 2010 jyly 63855 adamdy quraǵan. Al, orta medısınalyq qyzmetkerler sany 143822. Sany kóp, biraq sapasy syn kótere bermeıtin qyzmetkerler kásibı saýatty bolǵanymen, memlekettik tildi meńgerý baǵdarlamasyn tolyǵymen júzege asyrmaýda. Atalmysh jaǵdaı birneshe ret oryn alǵanyn óz kózimizben de qórdik. Medısınalyq kómek kórsetetin qyzmetkerlerdiń memlekettik tildi meńgermeýiniń kesirinen kóptegen problemalar aýylda da týyndaıdy. Ózińiz oılap qarańyzshy! Siz qatty syrqattanyp, kómekke dárigerlerdi shaqyrdyńyz. Eń jaqyn jerdegi jedel járdemdi shaqyrǵanyńyzben, siz aýylda turasyz. Janyńyzǵa batqan dertten ólip ketýge shaq qalǵanda dárigerde jetti deıik. Soryńyzǵa bir aýyz qazaq tilin bilmeıtin orys ultynyń ókili nemese ózimizdiń «qara orys» kelse ne bolasyz? Ol eshteńeni túsinbegendikten, múlde qarama-qaıshy emdeý sharalaryn jasasa, ólgen jerińiz sol emes pe?!

Ata Zańymyzda Qazaqstan Respýblıkasynyń eń qymbat qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary dep anyq jazylǵan. Endeshe jedel járdem qyzmetkerleriniń memlekettik tildi meńgermeýi Memleket qurýshy 10 mıllıon qazaqtyń ómirin, quqyǵyn aıaqqa taptaýmen birdeı demeske sharań joq. Eshkim erikkennen dárigerdiń kómegine júginbeıdi. Jany qınalǵan kezde naýqasqa medeý bola almaǵan aq halattylardy, sonyń ishinde jedel járdem qyzmetkerlerin memlekettik attestasıalaýdan ótkizýmen qatar memlekettik tildi meńgerýi boıynsha arnaıy synaq tapsyrtý qajet. Bul olardyń jumysqa qabyldanýy men jumys sapasynyń ólshemi, kórsetkishi bolýǵa tıis.

Túsiniksiz nusqaýlyq

Kúnde ashýly otyratyn, jazýy qısyq-mısyq dárigerdiń kabınetinen  túk túsinip bolmaıtyn bir japyraq qaǵazdy qushaqtap, dárihanaǵa júgiresiń. Ary qaraı qaladaǵy barlyq dárihanalardy sharlap, álgi dárini taba almaı sharq urasyń. Sosyn bir transkıber shyǵyp, álgi jazýdy túsinip, tıisti dárińdi ákelip beredi. Qymbat dárini, qaltańnyń tesigi kóringenshe aqshańdy shyǵyndap turyp satyp alasyń. Sosyn álgi «dárisymaqtyń» nusqaýlyǵyna kóz júgirtesiń.  Astapyralla! Qazaqsha jazylǵan nusqaýlyqty túsiný qıamet qaıym. Saýatsyz qurastyrylǵan, qalaı bolsa solaı aýdarylǵan nusqaýlyqty oqımyn dep aýrýyńyzǵa aýrý qosasyz...

Mysalǵa, «Hımfarm» kompanıasynan shyǵarylatyn «Avısenna» atty bálzamynyń nusqaýlyǵyna bylaı dep jazypty:«Sıpattamasy. Ózine tán ısi bar, qyzyldaý qońyrdan, laǵyl qyzyl tústen qyzyl túske deıingi qyzyl suıyqtyq». Endi túsinip kór! Dáriniń artyq dozalanýy degen jerge: «sıpattalmaǵan» dep qoıypty. Dári dármek mólsherden artyq paıdalanylǵany sıpattalýshy ma edi? Anyqtalmaı ma? Dárilik ónimdi paıdalanýǵa bolmaıtyn aıryqsha nusqaýlarynda «júrek jetkiliksizdigi bar naýqastarǵa saqtyqpen qoldaný kerek» degen sóılemdi oqydyq. Júrek jetkiliksizdigi degen sóz bar ma qazaqta?

Tizbelep kórelik:

QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi medısınalyq jáne farmasevtıkalyq qyzmetti baqylaý komıteti tóraǵasynyń buıryǵymen (aty men buıryq nómiri kórsetilmepti) bekitilgen «Herbıon Pákistan Pvt Ltd» atalatyn óndirýshiniń «Instı» atty tumaýǵa qarsy untaǵynyń (sýda erıdi) nusqaýlyǵynda «Jótel ortalyǵyn báseńdetetin preparattarmen, sondaı-aq qaqyryqtyń túzelýin azaıtatyn dárilik zattarmen bir mezgilde qabyldaý usynylmaıdy» dep jazylǵan. «Jótel ortalyǵyn báseńdetetin», «qaqyryqtyń túzelýin azaıtatyn» degen sózderdi qalaı túsinýge bolady. Bul qazaq tilin qalaı bolsa solaı paıdalanýdyń naqty kórinisi emes pe?!

 «Asıklovır» dárisiniń basqa dárilermen ózara árekettesýi jaıly nusqaýlyqta «1 g probenesıdti qabylaǵannan keıin 1 saǵattan soń asıklovırdi taǵaıyndaǵanda, asıklovırdiń jartylaı shyǵar kezeńi jáne «qan plazmasyndaǵy konsentrasıasy-ýaqyt» qısyǵy astyndaǵy aýmaǵy tıisinshe 18 ı 40% úlkeıdi... Osylaısha jolmen shyǵarylatyn barlyq preparattar asıklovırdiń qan sarysýyndaǵy konsentrasıasyn kóbeıtýi múmkin» dep jazylypty.

Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, dári-dármek usynýshy kompanıalardan árbir preparattyń memlekettik tildegi nusqaýlyǵyn durys jazýdy zań júzinde qatań talap etý qajet. Eger joǵarydaǵydaı qoıyrtpaq aýdarmalar jalǵasa berse, qarapaıym tutynýshy zardap shekpesine kim kepildik beredi?