Búgin "Jańa Qazaqstan" forýmy baspasóz máslıhatyn ótkizdi. Jıynnyń kirispe sózinde saıasatker, forým múshesi Ámirjan Qosanov Úkimetke Ashyq hat joldaǵandaryn habarlady. Onda qytaılyq 51 kompanıanyń qyzmetine baılanysty suraý salynǵan.
Ashyq hattyń mazmuny tómendegideı:
Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri
Baqytjan Saǵyntaev myrzaǵa
Qazaqstanǵa Qytaıdan kóshiriletin 51 kásiporyn týraly
Sońǵy ýaqytta qazaq qoǵamynda Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Shynjań-Uıǵyr avtonomıalyq aýdanyndaǵy az ulttarǵa, sonyń ishinde, qazaq dıasporasyna júrgizip jatqan saıasatyna degen alańdaýshylyq ulǵaıyp keledi. Terorızm men separatızmge qarsy kúres degen uranmen júzege asyrylyp jatqan bul saıasat sol jerde turatyn mıllıondaǵan qandastarymyzdyń quqyqtar men erkindikterin shekteýge, al keıbireýlerin jazyqsyz jazalaýǵa alyp kelýde.
Osy saıasattyń saldarynan paıda bolǵan «Qytaıdan úrký» (qytaıfobıa) derti kórshi eki eldiń arasyndaǵy barlyq salalarǵa óziniń keri áserin tıgizetini anyq. Solardyń ishindegi búginde qoǵamda qyzý talqylanyp zor qynjylys týǵyzǵan túıtkilderdiń biri – Qytaı jaǵynan kelip, Qazaqstanǵa salynatyn 51 kásiporynnyń máselesi.
Bul baǵytta ótirik-shyny aralas san túrli boljamdar aıtylýda. Alaıda, ókinishke oraı, osy kásiporyndardy Qazaqstanǵa ornalastyrý máselesimen tikeleı aınalysatyn atqarýshy bılik áli kúnge deıin tushshymdy aqparat jarıalaǵan emes.
Osy kemshiliktiń ornyn toltyrý maqsatynda, tómendegi suraqtardyń árbir tarmaǵyna (eger olar komersıalyq qupıa bolyp tabylmasa) naqty jaýap berýińizdi suraımyz:
- Qazaqstan Konstıtýsıasynyń 4-babynda “Respýblıka qatysýshysy bolyp tabylatyn halyqaralyq sharttar jarıalanady” delingen. Qazaqstan men Qytaı arasynda, onyń qatarynda daýly 51 kásiporynǵa qatysty, kóptegen basqa da eldermen jasalǵan kelisim-sharttar, nelikten halyqtan jasyryn saqtalady? Bul qanshalyqty zańdy bolyp tabylady?
- Qazaqstanǵa Qytaı tarapynan kóshirilmekshi árbir óndiris oryndarynyń qaı salaǵa jatatyny (aýylsharýashylyq ónimderin óńdeý salasy, hımıalyq óndiris, mashına jasaý t.b.) jáne olar naqty qaı jerde ornalastyralatyny jónindegi tolyqqandy aqparat berilsin.
- 51 qytaılyq óndiris ashylýy nátıjesinde qansha jańa jumys orny paıda bolmaq? Ol jerde jalaqy mólsheri, áleýmettik kepildemeler, eńbek qaýipsizdigi qalaı qamtamassyz etiledi? Shyndyǵynda bul óndirister qandaı tehnologıalarǵa negizdelgen – eskirgen be jańa ma?
- Halyqty jumyspen qamtý týraly QR Zańyna sáıkes kez-kelgen jumys ornyna qabyldaýda birinshi kezekte basymdyq Qazaqstan azamattaryna berilýi kózdelgen. Sheteldikter bolsa tek jergilikti jumys kúshi jetispegende nemese qajetti mamandyq ıesi bolmaǵanda ǵana tartylady. Olaı bolsa atalǵan talaptar jáne belgilengen tıisti kvotalar qanshalyqty oryndalǵan?
- Sóz bolyp otyrǵan óndiristerdiń árqaısysynda qansha jumysshy, qansha ákimshilik qyzmetkerleri jáne qansha mamandardyń bolatyny týraly egjeı-tegjeıli málimet, sonymen qatar, solardyń ishinde qansha maman, qansha jumysshynyń Qytaıdan keletini, qanshasynyń jergilikti qazaqstandyq azamattardan jasaqtalynatyny týraly aqparat berilý kerek.
- Osy 51 kásiporynnyń kóshirilip ashylýyna baılanysty shyǵynnyń kólemi qandaı? Onyń qaı bóligin Qazaqstan, al qaı bóligin Qytaı óz moınyna alady? Jyl saıyn olardan Qazaqstan qazynasyna túsetin paıda kólemi qanshalyqty bolmaq? Bul kásiporyndardyń qojaıyny kim bolmaq jáne Qazaqstan azamattarynyń múddeleri men huqyqtary qalaı saqtalmaq?
- 51 kásiporynnyń ekologıalyq saraptamadan ótkeni týraly (olardyń jumystary aýany, sýdy, jerdi, tabıǵatty lastamaıtyn bolýy kerek) halyqaralyq standarttarǵa saı qujattary bar ma? Qytaı úkimeti osy 51 kásiporyndy óz jerinen nege shyǵarmaqshy? Olar ózderi jumys istegen aýdandardyń ekologıasyna, turǵyndardyń densaýlyǵyna qandaı zardap ákeldi?
Bul aqparatttardy resmı túrde jarıalaý – qoǵamdaǵy ashyqtyq pen jarıalylyqty qamtamasyz etýmen qatar, sheteldik ınvestısıaǵa degen pozıtıvti kózqaras qalyptastyrady dep oılaımyz.
Sonymen birge Qazaqstan úkimeti Qytaıdan keletin kásiporyndardyń ekologıalyq saraptamasyna táýelsiz sarapshylardyń qatysýyn da qamtamasyz etýi shart. Qytaı kásiporyndary ornalasatyn oblystarda qoǵamdyq tyńdaýlar ótkizilýi de asa qajetti. Al endi atalǵan zańdy talaptar oryndalmaı, kóterilgen máseleler halyqqa dáıekti de tyńǵylyqty túsindirlemese, bul jaǵdaıdyń ýshyǵýyna jáne Qazaqstannyń múddesine qaıshy saldarǵa ákelýi múmkin ekendigin eskertemiz. Osyndaı jaǵdaıda jaýapkershilik resmı oryndardyń moınynda bolady.
«Jańa Qazaqstan» forýmy, Almaty, 25 maýsym 2018 jyl
