Táýelsizdik kúni qarsańynda Almaty qalasy ákimi Baýyrjan Baıbek qalanyń birqatar zıaly qaýym ókilderimen kezdesti. Almatydaǵy Birikken Ulttar Uıymy úıindegi basqosý erkin formatta ótti. Kezdesýdiń maqsaty – Elbasynyń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy men jaqynda jaryqqa shyqqan «Uly dalanyń jeti qyry» atty maqalasy aıasynda Almatyda aldaǵy eki-úsh jylda qolǵa alynatyn ultqa qatysty buryn-sońdy bolmaǵan ulttyq jobalarmen tanystyrý. Megapolıstiń ajaryn aıshyqtap, tarıhynan syr shertetin alty jobanyń tusaýkeseri ótkizildi. Tarıh tek kitapqa túsirip qana qoıýmen shektelmeıtinin tilge tıek etken qala ákimi Baıyrjan Baıbek ár jobanyń qundylyǵyn jan-jaqty túsindirdi. Qysqasy, Almaty aldaǵy eki-úsh jylda týrıser aǵylatyn shyraıly shaharǵa aınalady. Jalpy, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda Almatyda quny 97,7 mlrd. teńge bolatyn 265 joba maquldanyp, júzege asyrylmaqshy.
– Qundylyq ataýlynyń barlyǵy ózge mádenıetten, ne bolmasa, ózge qundylyqtarǵa súıenip emes − qazaq dástúri men mádenıetinen týyndaýy tıis! – dedi Baýyrjan Baıbek.
Aıta ketý kerek, Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasyndaǵy «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografıasy» jobasy aıasyndaǵy «Qazaqstannyń jalpyulttyq qasıetti oryndary» respýblıkalyq mańyzy bar kıeli jerleriniń tizimine Almaty qalasynan alty nysan usynylyp, bekitildi. Onyń ishinde Raıymbek batyr kesenesi, «Boraldaı saq qorǵandary» qorymy, Qasıetti Voznesensk sobory, A.Baıtursynovtyń mýzeı-úıi, Respýblıka alańy («Táýelsizdik» monýmenti, «Táýelsizdik tańy» eskertkishi) jáne Úkimet úıiniń ǵımaraty bar.
Bul rette «Boraldaı saq qorǵandary» qorymy aıshyqty alty jobanyń biri. Boraldaı saq qorǵandary Almaty qalasynyń soltústik batys aımaǵynda, Úlken Almaty ózeniniń sol jaq jaǵalaýynda ornalasqan. Aldaǵy ýaqytta osy jerden Dúnıejúzilik saq mádenıetiniń ortalyǵy degen aspan astyndaǵy murajaı ashylmaq.
Budan ózge Raıymbek baba kesenesi qaıta jóndeýden ótip, sol aýmaqta qazaqtyń batyrlyq, áýlıelik dástúrinen syr shertetin murajaı salynbaq. Bul – ekinshi joba. Atalǵan jerde meshit ashý, alys-jaqyn jerden keletin adamdarǵa arnaıy túneý ortalyǵyn salý josparda bar. Meshittiń aýmaǵy 591 sharshy metr bolmaq. Bul birden-bir ekspozısıalyq-tanymdyq jobanyń biri. Búginde Raıymbek baba kesenesine zıarat etýge shamamen 300 myńnan astam adam keledi eken. Aldaǵy ýaqytta kesenege keletin adamnyń sanyn 500 myńǵa jetkizý josparlanyp otyr.
Úshinshi joba boıynsha megapolıstegi «Qazaqfılm» aýmaǵynda zamanaýı Etnolend kesheni salynady.
Esterińizde bolsa, burynyraqta Almatydaǵy Rozybakıev – Shtraýs kósheleriniń qıylysyndaǵy aýmaqtan Saq qorǵandary tabylǵan bolatyn. Bul jer sol kezdegi «Kazkommersbanktiń» (qazir «Halyq banki» – avt.) ıeliginde edi. Búginde atalǵan banktiń basshylyǵy 1 gektarǵa jetetin jerdi qalaǵa syılapty. Aldaǵy ýaqytta Rozybakıev kóshesiniń boıynan Saq mádenıetinen syr shertetin murajaı ashý josparlanyp otyr.
Budan ózge, Almatyda «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy jáne qala jastaryn qoldaýdyń Jol kartasy aıasynda burynǵy tramvaı deposynyń ornynda jastardyń loft-ortalyǵy ashylǵan bolatyn. Búginde bul jer qaladaǵy jastardan quralǵan 20 astam úkimettik emes uıymdardyń basyn biriktirip otyr.
Sonymen qatar, jıylǵan qaýymǵa qaıta jóndeýden ótken Ortalyq mádenıet jáne demalys saıabaǵynyń jańa kelbeti kórsetildi. Ortalyq saıabaq aýmaǵynda jaryq baǵanalary ornatylyp, jaıaý júrginshiler joly jasalyp, kógaldandyryldy. Eskeretin jaıt, buǵan deıin atalǵan demalys saıabaǵynda qazaqtyń mádenıetinen, dástúrinen syr shertetin birde-bir nysan bolmaǵan eken. Qaıta jóndeý jumystary tolyǵymen aıaqtalǵan soń saıabaqqa eki jádiger qoıylmaq. Onyń bireýi saıabaqqa kireberis jerge ornatylady. Ol – Almaty qalasynyń myńjyldyǵyn dáleldeıtin kúmis teńgeniń eskertkishi. Sonymen qatar, qazaq halqynyń ulttyq kúntizbesiniń eskertkishi jasalyp jatyr. Kúntizbedegi jazýlar rýna jáne latyn qarpimen jazylady. Bul eskertkish te saıabaqqa qoıylady.
– Qazaqtyń tilin, dilin, tarıhyn, mádenıetin, bolmysyn nasıhattaý maqsatyndaǵy aıshyqty jobanyń qolǵa alynǵany qýantarlyq jaǵdaı. Shahardyń kıeli jerimen, tabıǵatymen úndestik damyǵanda adam rýhanı baıýǵa umtylady. Kózben kórip, qolmen ustaýǵa bolatyn jobany iske asyrý arqyly biz búgingi urpaqtyń sanasyna qazaq halqynyń dástúrin, ǵylymyn-bilimin, salt-dástúrin sińire alamyz. Al bala kúnnen qazaqtyń rýhanıatymen sýsyndap ósken bala ultqa da adaldyq tanytary sózsiz. Jas urpaq qazaqtyń bolmysyn naqty túsinip, zerdeleıtin bolady. Jobalardyń ǵumyry uzaq, áleýeti joǵary bolatynyna senimdimiz, – dedi qoǵam qaıratkeri Asyly Osman.
