Azıa, Afrıka, Avstralıa jáne Amerıka qurlyqtaryndaǵy qus qanaty talatyn, tulpar tuıaǵy kúıetin baıtaq tórt birdeı shóldi jalǵyz kesip ótken tarıhtaǵy birden-bir marafonshy – qazaq jelaıaǵy Marat Jylanbaev. Marat 1992 jyly sáýir aıynda Azıadaǵy 1200 shaqyrymǵa sozylǵan ataqty Qaraqum shólin 20 kúnde kesip ótse, 1993 jyly aqpan-naýryz aılarynda dúnıe júzindegi eń úlken shól – Saharany (1700 kılometr) 24 kúnde júgirip ótken.

30 jastaǵy Marat Jylanbaev sol jyldyń qarasha jáne jeltoqsan aılarynda Avstralıanyń Úlken Vıktorıa shólin – 1600 shaqyrym shóleıt dalany 22 kúnde artqa tastady. Osy jerde «Jylanbaev kúnine qansha jer júgirdi?» degen saýalǵa jaýap izdep kóreıik. Eger 1600 shaqyrymdy 22 kúnge bólsek, Marat táýligine 72 shaqyrym 727 metrdi artqa tastaǵan bolyp shyǵady. Bul degenińiz – surapyl nátıje! Iá, stadıonnyń taqtaıdaı jolymen azannan keshke deıin 72 shaqyrym júgirýge bolatyn shyǵar. Biraq mı qaınatqan aptap ystyqta qum keshe júgirip, 22 kún boıy tulpar shabysqa basý dúnıe júzi boıynsha Marattyń ǵana qolynan keldi.

Jylanbaev munymen tizgin tartqan joq. 1994 jyldyń sáýir aıynda 1218 shaqyrymǵa sozylǵan Nevada shólin jalǵyz ózi 17 kúnde jele-jortyp ótti. Marat Tólegenulynyń joǵarydaǵy nátıjeleri sport shejiresine álemdik rekordtar retinde tirkeldi. Marat osy ǵajap jetistikterimen Gınnestiń rekordtar kitabyna enýmen qatar, qazaq halqynyń sport álemindegi mártebesin bir kóterip tastady.

Endi Marattyń marafondaǵy dúnıejúzilik rekordtaryna toqtalaıyq. Jylanbaev 1990 jyldyń basynan aıaǵyna deıin 42 shaqyrym 195 metrlik klasıkalyq marafondy 226 ret júgirip ótip, álemdik rekord jasady. 1991 jyldyń naýryz aıynda Marat Tólegenuly 23 kúnde 23 marafondy aýyzdyqtap, ekinshi álemdik rekordyna ıek artty.

Al 1991 jyldyń maýsym aıynda 15 kúnde 30 klasıkalyq marafondy artqa tastap, úshinshi álemdik rekordty jalynan ustady. Bul endi adam tańǵalarlyq dúnıe! Klasıkalyq marafon, taǵy qaıtalap aıtamyz – 42 shaqyrym 195 metr! Kúnine eki marafon 84 shaqyrym 390 metrge teń. Sonda keýdesi jelkórik qazaq táýligine 84 shaqyrymnan júgirip otyryp, jarty aıda 1265 shaqyrymdy artqa tastaǵan eken!

Biz Marat Jylanbaevtyń jer sharynyń nebir myqty mamandary tańdaı qaqqan jetistikteriniń qadirine jetip júrmiz be? Bile bilsek, Marat Tólegenuly Alla Taǵala qazaq halqyna syıǵa tartqan birtýar daryn. Sportty tereń túsinetin mamandar Maratty dúnıe júzindegi eń tózimdi, eń bilikti marafonshy dep baǵalaıdy. Ony AQSH pen Reseıdiń, basqa da elderdiń maıtalman mamandary ózderine shaqyrǵan eken. Marat bolsa, kindik qany tamǵan topyraǵyn, ata jurtyn qımapty. Al «Jer sharyn jaıaý aınalyp shyqsam» dep táýekelge mingende, ne úkimet oryndary, ne aýqatty kásipkerler jyly shyraı tanytpapty. Jurt Marattaı ulǵa zar bolyp júrgende biz onyń eń úlken saparyna qarjy taýyp bere almadyq. Eger Jylanbaev jumyr jerdi jaıaý kesip ótse, búkil dúnıe júzi qazaq halqyn taǵy bir márte moıyndaǵan bolar edi. Amal ne, Marat júıtkip turǵan shaqta biz sondaı múmkindikti ýystan shyǵaryp aldyq. 

Álemdegi 4 shóldi júgirip ótip, Gınnestiń rekordtar kitabyna engen jelaıaq qazaq búginde jeke kásippen aınalysyp júr.

Qydyrbek Rysbek