«Bir otbasynyń bes balasy tirideı órtenip ketti», «Bútindeı bir otbasy ystan ýlanyp qaıtys boldy», «Bir otbasynyń úsh balasy ıis tıip ýlanyp qaldy»... Elimizde oryn alǵan sońǵy on kúndiktiń jańalyqtary osyndaı. Nebári on kúnniń ishinde úsh úı órttiń kesirinen aza tutyp otyr. Nege? Sebebi órt qaýipsizdigi erejeleri saqtalmaǵan. Al qalaı saqtaý kerektigin keı otbasylar bilse, keıbiri bilmeıdi. Osy oraıda Qamshy.kz aqparat agenttigi "órttiń aldyn alý úshin ne isteý kerek?" degen suraqqa jaýap izdep kórdi. Órt, ýly gaz, ys – osyndaı qaýipterdiń aldyn alýǵa kómektesetin kishkentaı ǵana qurylǵy bar. Ol – ýly gazdyń tarap ketýinen saqtaıtyn dachık. Ol aýadaǵy gaz konsentrasıasynyń artyp ketýin anyqtaıdy, eger gazdyń shyǵyp jatqanyn baıqasa, adamdarǵa dybys arqyly sıgnal berýge asyǵady. Onyń daýysyn tipti uıyqtap jatqan adam da birden estip, úıden ýaqytyly shyǵyp ketýine múmkindik týady.
Dachıktiń keıbir túrleri gazdy jabýǵa arnalǵan arnaıy mehanızmmen jabdyqtalǵan. Qarapaıym túrleri gazdyń aýaǵa taralýy mejelengen shekaradan asyp ketse, birden dabyl qaǵady. Ári qurylǵy ǵımarat ishinde artyq oryn da almaıdy. Kólemi uıaly telefonmen birdeı qurylǵyny úıdiń kez-kelgen buryshyna qoıa alasyz.
Alaıda mundaı dachıkterdi kóbine úı, páter turǵyndary qoldanbaıdy. Qoıma, asqana, saýda úıi syndy mekemelerden jıi kezdestirýge bolady.
Jalpy qurylǵy jáne onyń jumys isteý prınsıpi
Ýly gaz dachıkteriniń birneshe túri bolady: elektromehanıkalyq, optıkalyq, termomehanıkalyq jáne gazdyń túrli tobyna áser etetin ózge de dachıkter.
Mundaı dachıkter kelesideı elementterden turady:
-bastapqy túrlendirgish – ol aýa keńistigindegi gazdyń taralýyn anyqtaıdy.
-ólsheý modýli – bastapqy túrlendirgishten keregin alyp, dál sol ýaqyttaǵy qaýippen salystyrady.
-atqarýshy mehanızm – gazdy jabatyn, ne óshiretin elektromagnıt klapany (qaqpaqshasy).
-qýat berýshi – akýmýlátor túrindegi elektr toǵy.
-qurylǵy korpýsy.
Dachıkter fýnksıasy:
-dybys jáne jaryq dabyly;
-Elektromagnıtti býlaý armatýrasy arqyly gazdy óshirý;
-Jeldetý qurylǵysyn iske qosý;
-Órt nemese dıspecher qurylǵysyna apattyq sıgnal berý;
Ýly gaz dachıkteri erekshelikterine oraı birneshe topqa bólinedi. Jiktep kóreıik:
Anyqtalǵan gaz túrine qaraı:
-tabıǵı gaz (propan, metan, býtan);
-kómirqyshqyl gazy;
-ıis gazy;
Deı turǵanmen, ártúrli gazdardyń shyǵyp ketýinen saqtaıtyn ýnıversal dachıkter áli kúnge deıin qurastyryla qoımaǵan. Máselen, gazdyń shyǵý tásili árqalaı. Keıbiriniń salmaǵy aýadan jeńil bolǵandyqtan bólmeniń tóbesine shyǵýy múmkin, endi biri salmaǵynyń aýyrlyǵyna baılanysty edenge túsedi. Sondyqtan, dachıkti ornatarda gazdyń qalaı taralatynyn anyqtap alǵan jón. Ásirese, taýly aýmaqtarda aýanyń salmaǵy joǵary bolady, sol sebepti gaz edenge túsedi. Muny da eskerińiz. Al negizinen dachıkterdi edennen 1,5 metr joǵary ornatady. Mamandar joǵary ornatýǵa keńes beredi.
Ýly gaz dachtıkterin qaladaǵy saýda ortalyqtarynan satyp alýǵa bolady. Baǵalary ártúrli – 5 000-nan 50-60 000-ǵa deıin barady. Tómen baǵadaǵy dachıkterdi kishi páterlerge qoısa da bolady. 5000 nemese 7000 teńgeni adam ómirimen teńestire almaısyń. Al qymbattary úlken qoımalar men saýda úılerine qoıýǵa arnalǵan.
Qalaı jumys isteıdi?
-Symdy dachıkter. Mundaı dachıkterdiń jumys isteýi úshin 220 vóltti elektr jelisiniń bolǵany jón. Olardyń baǵasy tómen ári qyzmeti de qarapaıym. Kemshiligi – elektr qýatyn kóp jeıdi.
-Symsyz dachıkter. Akýmýlátormen jumys isteıdi. Ári olardy kez kelgen mekemede, kez kelgen jaǵdaıda paıdalanýǵa bolady. Kemshiligi – baǵasy joǵary ári elektr qýaty úshin de shyǵyn kóp ketedi. Sol sebepti olardy úlken qoımalarda paıdalana bermeıdi.
-Qaqpaqty dachıkter. Qaqpaqty nemese býly armatýra arqyly jumys isteıtin gazdyń shyǵýynan saqtaıtyn dachıkter jıi paıdalanylady. Sebebi, olar jaı ǵana dybys dabylyn berip qoımaı, gazdy óshiretin de múmkindikke ıe. Mundaı dachıkterdi kóbine boıler, fıltr nemese gaz qurylǵylarynyń aldyna qoıady. Ári arnaıy mamandardyń ornatqany mańyzdy. Mundaı qurylǵysy bar mekeme nemese páter ıesi órt jóninde múlde alańdamasa da bolady.
Sonymen qatar, GSM sıgnaly arqyly jumys isteıtin zamanaýı dachıkter de bar. Olardyń ereksheligi – qater bolar aldynda dabyl úı ıesiniń telefony arqyly beriledi.
Qurylǵyny qalaı ornatý kerek?
-Dachıkterdi negizinen as úıde, ıaǵnı gaz plıtalarynyń, balondardyń, jalpy gaz qurylǵylarynyń janyna ornatqan jón.
-Gaz analızatorlaryn túrli aerozol jáne amıak bóletin mekemelerde ornatýǵa tyıym salynady.
-Ári esik, terezelerdiń janyna da ornatýǵa bolmaıdy.
-Mamandar aýa sırkýlásıasy joq jabyq keńistikterde ornatpaýǵa keńes beredi.
-Sonymen qatar, dachıkterdi gaz qurylǵylarynyń ústine ornatýǵa qatań tyıym salynǵan.
Qurylǵyny ornatqannan keıin jıi baqylaýda ustaǵan jón. Qurylǵy turǵan oryndy tıisinshe tazalap, shańyn súrtip qoıý kerek. Sebebi álgi shań dachıktiń sezgish elementine tıip ketpeýi tıis. Ári mamandar dachıktiń gazǵa áser etý-áser etpeý prosesin de baqylap otyrýǵa keńes beredi. Ol úshin qarapaıym ottyqty paıdalansańyz da bolady. Ottyqty jaǵyp, qurylǵynyń janynda birneshe sekýnd ustaısyz. Dachık áser etip, dabyl qaǵýy tıis. Olaı bolmasa, isten shyqqanyn bildiredi. Sonymen qatar dybys sıgnaly ózge de bólmelerge estilip turýy kerek.
Ýly gazdy eskertetin iPhone
Jańa iPhone-darǵa gazdyń shyǵýynan saqtaıtyn dachıkter ornatylýy múmkin. PatentlyApple málimetine súıensek, Apple kompanıasy tıisti patentti tirkepti.
Patentte kórsetilgendeı, smartfonǵa partotıvti gaz analızatory ornatylady. Ol kómirtegi totyǵy, azot dıoksıdi, metan jáne azot totyǵyn anyqtaıdy. Bulardyń birlestigi turmystyq gazdyń quramyna kiredi. Qurylǵynyń bir ereksheligi, gazdyń shyǵyp jatqanyn baıqasa, tek qana dabyl qaǵyp qoımaı, avtomatty túrde arnaıy organdardy da shaqyrady. Smartfonnyń baǵasy ázirge belgisiz.
