Qazaqstan Respýblıkasynyń soltústik oblystarynda qyzyl kitapqa engen, memlekettiń aıryqsha qorǵaýyna alynǵan kıikter jappaı qyrylýda. Osyǵan qatysty,  resmı mekemeler taratqan málimetterge súıensek, qyrylǵan bókenderdiń sany Qostanaı, Aqmola jáne Aqtóbe oblystarynda 85 syńnan asyp jyǵylǵan.

1. Aqtóbe oblystyq İshki ister departamenti 18 mamyr kúni "Yrǵyz- torǵaı" memlekettik tabıǵı rezervatynyń aýmaǵynan 68 kıiktiń óligi tabylǵany týraly aqparat taratqan bolatyn. Aımaqta janýarlardyń jappaı qyrylýynyń sebepterin anyqtaý úshin arnaıy komısıa qurylyp, zertteý jumystary júrgizilgenimen, áli kúnge deıin naqty sebepter aıtylmaıdy. Al 21 mamyr kúni aımaqtaǵy qylyrǵan kıik sany 1000-nyń ústine shyqqan.
2. Al Qostanaı oblysynda qyrylǵan kıiktiń sany 30 myńnan asyp jyǵylǵan. Betpaqdalanyń jer-jerinen taý-taý bolyp úıilgen kıik ólekseleri áli tabylýda.
3. Aqmola oblystyq Tótenshe jaǵdaılar departamentiniń baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, 21 mamyr kúni Jarqaıyń aýdanynyń Qumsýat aýyldyq okrýgi men Jaqsy aýdanynyń Terisaqqan aýyldyq okrýgi qıylysyndaǵy terıtorıadan shamamen bir myńǵa tarta kıik qyrylǵany anyqtalǵan. Qazir qyrylǵan kıikterdiń naqty sany eseptelip jatyr. Jaqsy aýdanynyń sanıtarlyq-veterınarlyq qyzmeti kıikterdiń óleksesine janýarlardyń neden qyrylǵanyn anyqtaý úshin saraptama jasap jatyr.

Kıik "geptıldiń» ýynan qyrylýy múmkin

Qazaqstannyń úsh birdeı oblysynda kıikterdiń jappaı qyrylýynyń sebebin anyqtaýǵa arnaıy komısıa qurylǵanymen, zertteý jumystary ázirge nátıje berer emes.

1. 22 mamyr 2015 jyl. Qostanaı oblysyndaǵy kıik ólekselerin ýtılızasıalaýmen aınalysyp júrgen qyzmetkerler, aımaqtan ǵarysh kemesiniń shar tárizdes bólsheginiń tabylǵandyǵy týraly aıtqan. Bul faktini oblystyq prokýratýra qyzmetkeri Asqar Syzdyqov rastaǵan. "Atalmysh zattyń tabylǵany ras. Ol dıametri  santımetrlik ǵarysh kemesiniń bólshegi bolýy ábden múmkin. Qazir tabylǵan zatqa radıologıalyq zertteý júrgizýi úshin zerthanaǵa jiberildi",-deıdi Asqar Syzdyqov.
2. Osyǵan qatysty belgili zańger Maqsat İlıasuly óziniń áleýmettik jelidegi paraqshasynda bylaı dep jazdy. "Kıikterdiń alǵashqy óligi proton qulaǵannyń ertesi tabylǵan... Osy jyldyń 16-mamyry kúni Baıqońyrdan ushqan Reseıdiń Proton zymyrany jerden kóterilgen soń 500sekýnttan keıin apatqa ushyrady. Al QR Aýyl sharýashylyq mınıstrliginiń resmı aqparaty boıynsha 17-mamyr kúni Betpaqdaladaǵy "Yrǵyz-torǵaı" tabıǵı rezervatynda alǵashqy 4 kıiktiń óligi tabylǵan. Árıne, muny kezdeısoqtyq dep aıta almaımyz..."

Bókenderdiń jappaı qyryýy sebebin anyqtap berý úshin shet elden maman aldyrttyq

1. QR Aýylsharýashylyq mınıstri Asyljan Mamytbekov myrza Halyqaralyq joıylý qaýipi tóngen janýarlardy qorǵaý uıymyna (Bonn konvensıasy), qazaq dalasyndaǵy kıikterdiń jappaı qyrylýynyń sebebin anyqtaý úshin arnaıy ekspertter (sarapshylar) jiberýin ótingen. QR ASHM baspasóz-qyzmetiniń resmı málimetine súıensek, Ulybrıtanıa Qoroldik veterenarıalyq kolejinen profesor Rıchard Koh pen Germanıadan Frankýrttyq haıýanattar ortalyǵynyń prezıdenti, profesor Shtefan Sýtar arnaıy Astanaǵa kelgen.
2. 2012-2014 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlama boıynsha QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi «Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda mekendeıtin kıikter taralymynda juqpaly aýrýlardyń taralýynyń epızootıalyq monıtorıńi jáne aldyn alý ádisterin ázirleý» degen ataýmen jalpy somasy 332 mln. teńgeni quraıtyn baǵdarlamanyń tapsyrys berýshisi bolǵan.

Baǵdarlamany oryndaýshy bolyp QR BǴM Bıologıalyq qaýipsizdik problemalary ǵylymı-zertteý ınstıtýty aıqyndalady. Memleket qazynasynan bóliný tıis qarajat bólingenimen, júrgizilýi tıis profılaktıkalyq jumystar aıaǵyna deıin júrgizilmegen.

Sonymen, qazaq dalasyndaǵy sany azdyǵynan joıylyp ketý qaýpi tóngen janýarlar sanatyna jatatyn kıikterdiń jappaı qyrylýyna kimder jaýapty?

Qońyr ań «Geptıldiń» ýynan qyrylyp jatsa, onyń jaýabyn Reseıden kim suraıdy?

Nurgeldi Ábdiǵanıuly