Sońǵy on jyldyqta álemniń kóptegen elderiniń otbasylyq ınstıtýttarynda eleýli ózgerister paıda boldy. Buǵan basty sebep bolǵan másele - otbasynyń ishindegi qarym-qatynastarǵa áserin tıgizetin qoǵamdaǵy áleýmettik jáne ekonomıkalyq jaǵdaılar. Osyndaı sebepterdi syltaý ete otyryp, ata-analar óz balalaryna zorlyq-zombylyq kórsetedi. Otbasyndaǵy zorlyq ejelgi zamannan kele jatqany anyq. Sondyqtan otbasyndaǵy zorlyq máselesimen kezdespeıtin memleket ıakı qoǵam bolmaýy múmkin emes. Zertteý málimetteri boıynsha jyl saıyn 30 mıllıonnan astam bala fızıkalyq, seksýaldyq jáne psıhologıalyq zorlyqqa dýshar bolady. Ásirese zorlyqtyń psıhologıalyq túri kóp taraǵan.
Psıhologıalyq zorlyq degenimiz ne? Ata-anasy balasyna jıi til tıgizýi, qorqytýy, ar-ujdanyna tıetin sózdermen balaǵattaýy, jasamaǵan isi úshin aıyptaýy, meıirimsizdik tanytýy, balany jek kórýi, ótirik aıtýy jáne qıyn talaptardy qoıatyny, osynyń bári psıhologıalyq zorlyqqa jatady.
Kóp jaǵdaıda psıhologıalyq zorlyq stresstiń eń kúrdeli, jeńe almaıtyn deńgeıine túsken ata-ananyń otbasylarynda oryn tabady. Bul maskúnemdik nemese nashaqorlyq bolýy ábden múmkin.
Otbasyndaǵy balalarǵa qatysty zorlyqtyń negizgi sebepteri: stress, kedeılik, patrıarhaldy nemese matrıarhaldy teńsizdik, áleýmetten bólekteý, áleýmettik qoldaýdyń bolmaýy, jumyssyzdyq, ata-ana biliminiń tómen deńgeıi, balalardy tárbıeleý daǵdylaryn bilmeıtindigi, ajyrasý jáne t.b.
Otbasynda zorlyqqa dushar bolǵan balalar kóbinese tuıyq minezdi, óz-ózine senimsiz bolyp ósedi. Qoǵamda óz ornyn taba almaı, qylmysqa shatylatyn jaǵdaılar jıi kezdesedi. Sondaı-aq nashaqorlyq pen sýısıdqa beıimdelenedi.
Búgingi kúnde ata-anasy balalaryna sabaqty jaqsy oqýǵa májbúrleıtini de zorlyqqa jatady. Eger balanyń sabaq úlgerimi tómen bolsa, bala psıhıkasyna áser etetin aýyr sózder arqyly qysym kórsetýi de zorlyqtyń bir túrine jatady.
Óz otbasynda psıhologıalyq zorlyq bolmaýy jáne balańyzdy osyndaı jaǵdaılardan qorǵap qalý úshin ne isteý kerek? Bul aktýaldy ári ár bir ata-ananyń ómirindegi eń mańyzdy suraq ekeni anyq.
- Eń birinshi ózińizdiń ómirińizdegi stressti azaıtý kerek. Qandaı da bir jaǵdaılar týyndasa, balaǵa birden dúrse qoıa bermeý kerek.
- Balańyz siz ony jaqsy kóretińizdi bilýi tıis. Mahabbatyńyzdy aıamańyz. Meıirimdilik tanytyńyz.
- Balańyz úshin baspana eń senimdi jáne qaýipsiz jer bolyp eseptelýi tıis. Otbasynyń ortasynda ózin qorǵaýda seziný kerek.
- Eshqashan óz balańyzdy basqa balalarmen salystyrmańyz.
- Balańyzǵa tym kóp talap qoımańyz.
- Ár ýaqytta balańyzǵa kómek berýge daıyn bolyńyz.
- Eń bastysy esińizde bolsyn – bala adam. Eresek adam sıaqty ol da iltıpat pen qurmetke laıyqty.
Aısulý Tursynbaeva
