1911 jyldyń qazan aıynda vengerlyq gazettik magnat Djozef Pýlıtser ómirden ozyp bárin tań qaldyrǵan ósıet qaldyrǵan bolatyn. Ol boıynsha 2 mıllıon dollar óz atyndaǵy jýrnalısik mektep ashýǵa jumsalǵan. Ósıet 1903 jyly tamyz aıynda jazylyp sol kúnnen bastap Pýlıtser syılyǵy rastaldy. Osy jóninde «Qamshy» portaly aqparat usynady.
Pýlıtser syılyǵy ádebıet, jýrnalısıka, mýzyka jáne teatr salalary boıynsha úzdikterge tabystalyp turady. Ár jeńimpazǵa $10 000 syıǵa tartylady. Keıbireýlerine altyn medal beriledi.
Konkýrs materıaldary gazet pen jýrnal kesindilerinen álbom jasalyp tapsyrylatyn. Bul dástúrge aınalyp ketken bolatyn, biraq 2011 jyldyń jeltoqsan aıynan bastap jumystar tek qana elektrondy nusqada qabyldana bastady.
Djozef Pýlıtser jýrnalıs bolyp kezdeısoq jumys isteı bastaǵan.Ol Sent-Lýıstaǵy kitaphanada ótip jatqan shahmat oıynynda batyl pikir aıtyp turyp oınap jatqan eki gazet redaktorlardyń kózine túsken edi. Olarǵa Djozeftiń sóılegen tásili unap qalyp jumysqa shaqyrǵan.
Stýdenterdi jýrnalısıkaǵa úıretýdi Pýlıtser birinshi bolyp usynǵan bolatyn. Osydan keıin ýnıversıtetterde jýrnalısıka fakúltetteri ashyla bastady.
1917 jyldan bastap Pýlıtser syılyǵy jyl saıyn Nú-Iork qalasyndaǵy Kolýmbıa ýnıversıtetiniń mamyr aıynyń birinshi dúısenbi kúninde beriledi.Sol jyly amerıkandyq jýrnalıs Gerbert Baııard Svop 1916 jyldyń qazan aıynda New York World gazetinde jarıalanǵan «Germanıa ımperıasyna ishten kózqaras» degen taqyryptaǵy materıaldar serıasy úshin alǵashqy Pýlıtser syılyǵyn alǵan edi.
Laıyqty ádebı shyǵarma joq dep sanaǵan qazylar alqasy 1920, 1941, 1946, 1954, 1964, 1971 jáne 1971 jyldary syılyqty eshkimge bermegen edi.
2015 jylǵy Pýlıtser syılyǵynyń laýreattary:
Lobbıster yqpaly týraly jýrnalısik zertteý men Batys Afrıkadaǵy Ebola vırýsy týraly fotoreportaj úshin The New York Times gazeti Pýlıtser syılyqtaryn alǵan.
Ońtústik Karolınanyń The Post and Courier gazeti “Qoǵamǵa qyzmet etý” nomınasıasynda áıelderdiń úı ishinde zorlyq kórý týraly birneshe materıaldar jaryq kórgennen keıin syılyq aldy. The Post and Courier gazetiniń jýrnalıseri sońǵy on jyldyń ishinde 300 áıeldiń ólim isterin zerttegen. Qazylar alqasy olardyń eńbekterin “Áıelder ólimi kóp bolatyn shtattardyń qatarynda nege Ońtústik Karolına turǵanyn zerttegen maqala serıasy ózine nazar aýdararlyq” dep ataǵan.
Eki syılyqty The Los Angeles Times gazeti alyp ketti. Syılyqtar qurǵaqshylyq týraly maqalasy men televızıalyq syn úshin berildi.
The Wall Street Journal men The Washington Post gazetteri de bir-bir syılyqtan aldy. The Wall Street Journal gazeti turmysy tómen adamdarǵa arnalǵan medısınalyq kómek baǵdarlamasynyń tólem sıstemasy týraly qupıa aqparat jarıalaǵan úshin, al The Washington Post qaýipsizdik sıstemasyndaǵy kemshilikteri týraly reportajdary úshin Pýlıtser syılyqtaryn alǵan bolatyn.Bul reportajdar Qupıa qyzmeti jumysty qaıta qarap shyǵýyna májbúr etti.
AQSH-tyń jyldyń eń basty tarıhy - Fergúson qalasynda Maıkl Broýndy óltirýi. Braýndy polısıa qyzmetkeri atyp tastaǵan bolatyn. Osy oqıǵa qala ishinde násil arasyndaǵy bassyzdyqqa ákelip soqty. Bul oqıǵany St. Louis Post-Dispatch gazeti jaryqqa shyǵarǵan úshin Pýlıtser syılyǵyn alǵan.
The Seattle Times gazetiniń qyzmetkerleri Vashıngton shtattarynda bolǵan kóshkin týraly shuǵyl aqparat berip jaryqqa shyǵarǵan úshin syılyq aldy.
Alǵashqy Pýlıtser syılyǵyn Bloomberg News kompanıasy aldy. Amerıkandyq korporasıalar salyq tóleýden qalaı jaltaratyndaryn(ýklonáútsá ot nalogov) zerttegen jýrnalıs, ózinin sheberligi úshin Pýlıtser syılyǵyna laıyq boldy.
Mektep qabyrǵasyndaǵy jemqorlyq týraly maqala úshin The Daily Breeze of Torrance (Kalıfornıa) gazetiniń jýrnalıseri eń úzdik jergilikti jańalyqtar nomınasıasynda syılyq aldy.
Jýrnalısıkaǵa qatysty nomınasıalardan basqa Pýlıtser syılyǵy ádebıet, tarıh, dramatýrgıa men mýzyka salalarynda da syıǵa tartylady.
Eń úzdik kórkem shyǵarma úshin «Ves svet, kotoryı my ne vıdım» romanyn jazǵan Entonı Doerr bolsa, eń úzdik bıografıa úshin «Papa ı Mýsolını: taınaıa ıstorıa Pıa Odınnadsatogo ı rassveta fashızma v Evrope» degen kitapty jazǵan Devıd Kertser Pýlıtser syılyqtaryn aldy.
2015 jylǵy Pýlıtser syılyǵynyń laýreattary tizimi:
Qoǵamǵa qyzmet etý úshin: The Post and Courier gazeti, Charlston, Ońtústik Karolına
Shuǵyl jańalyqtardy jaryqqa shyǵarǵan úshin eń úzdik: The Seattle Times gazetiniń jýrnalıseri
Úzdik jýrnalısik zertteý: Erık Lıpton (New York Times) jáne Wall Street Journal gazetiniń jýrnalıseri
Sheberlik úshin: Zaharı Maıder (Bloomberg news)
Jergilikti jańalyqtardy jaryqqa shyǵarǵan eń úzdik: Rob Kýzná, Rebekka Kımıch ı Frenk Sýrakı (Daily Breeze of Torrance, Kalıfornıa)
Ulttyq taqyrybyn ashyp kórsetken eń úzdik: Kerol Leonnıg (Washington Post)
Úzdik halyqaralyq reportaj: The New York Times qyzmetkerleri
Úzdik ocherk: Daıana Markým (Los Angeles Times)
Úzdik pikir: Lıza Falkenberg (Houston Chronicle)
Úzdik syn: Merı Maknamara (Los Angeles Times)
Úzdik redaksıalyq pikir: Ketlın Kıngsberı (Boston Globe)
Úzdik karıkatýra: Adam Zıglıs (Buffalo News)
Úzdik jańalyqtaǵy fotosýret: St. Louis Post-Dispatch gazetiniń fotograftary
Úzdik kórkem fotosýret: Denıel Berehýlak, New York Times-tyń shtattan tys fotografy
Kitaptar, drammatýrgıa jáne mýzyka
Úzdik kórkem shyǵarma: Entonı Doerr (All the Light We Cannot See), «Ves tot svet, kotoryı my ne vıdım» romany
Úzdik pesa: Stıven Edlı Gýrdjıs (Between Riverside and Crazy), «Mejdý beregom ı sýmasshestvıem»
Úzdik tarıh kitabi: Elızabet Fenn (Encounters at the Heart of the World: A History of the Mandan People),«Stolknovenıa v serdse mıra: ıstorıa naroda mandanov»
Úzdik bıografıa: Devıd Kertser (The Pope and Mussolini: The Secret History of Pius XI and the Rise of Fascism in Europe), «Papa ı Mýsolını: taınaıa ıstorıa Pıa Odınnadsatogo ı rassveta fashızma v Evrope»
Poezıa: Gregorı Pardlo, Digest jınaǵy
Úzdik kórkem emes shyǵarma: Elızabet Kolber (The Sixth Extinction: An Unnatural History), «Shestoe vymıranıe: neestestvennaıa ıstorıa»
Kórnektii mýzykalyq shyǵarma úshin: Djýlıa Volf (Anthracite Fields), «Antrasıtovye polá»
Aısulý Tursynbaeva
